Εκδήλωση προς τιμήν των Ελληνίδων Αστρονόμων στο Ίδρυμα Ευγενίδου

Την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2019 και ώρα 19:00, στην Αίθουσα Διαλέξεων του Ιδρύματος Ευγενίδου, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση προς τιμήν των Ελληνίδων Αστρονόμων. Η εκδήλωση εντάσσεται στις κεντρικές δράσεις της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης* (1919 – 2019, IAU100, http://www.helas.gr/IAU100.php), για να τιμηθούν τα 100 χρόνια λειτουργίας της και εστιάζεται στην ισότητα των φύλων, για έναν κόσμο χωρίς εμπόδια.

Στην εκδήλωση, θα γίνει σύντομη Εισαγωγή της Οργανωτικής Επιτροπής, όπου θα παρουσιαστεί η συνεισφορά των γυναικών αστρονόμων στις αρχές του αιώνα αλλά και η πορεία που ακολουθήθηκε μέχρι να φτάσουμε στην σημερινή συνεισφορά των γυναικών αστρονόμων στην επιστήμη. Τέλος θα αποτυπωθεί συνοπτικά η σημερινή αναλογία ανδρών/γυναικών αστρονόμων στα Ελληνικά Πανεπιστήμια, στην Ακαδημία Αθηνών και στη Μέση Εκπαίδευση.

Το Πανεπιστήμιο του Harvard, στις ΗΠΑ, ήδη από την αρχή του 20ου αιώνα είχε προσλάβει γυναίκες σε υπολογιστική ερευνητική απασχόληση στην αστρονομία. Οι γυναίκες αυτές ανέλυαν τα φάσματα των αστέρων, υπολόγιζαν τα αστρικά μεγέθη και τελικά συνόψιζαν και κατέγραφαν τα αποτελέσματά τους σε καταλόγους.

Πολλές από αυτές τις εργαζόμενες εξελίχθησαν σε εξαιρετικές και πρωτοπόρους ερευνήτριες που συνεισέφεραν πρώτης γραμμής επιτεύγματα στην αστρονομία. Έτσι, η κυρία Williamina Fleming πραγματοποίησε την πρώτη φασματική ταυτοποίηση λευκού νάνου, του 40 Eridani B, ταξινόμησε αστέρες ανάλογα με το υδρογόνο που περιέχουν, ενώ ήταν και η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της Royal Astronomical Society το (1907).

Η κυρία Annie Jump Cannon δημιούργησε το κλασσικό σχήμα αστρικής ταξινόμησης που ισχύει και σήμερα (Harvard Classification Scheme) για την ταξινόμηση αστέρων με βάση τη θερμοκρασία και το φασματικό τους τύπο όπου οι αστέρες αντιστοιχούν στις ομάδες Ο, B, A, F, G, K, M σύμφωνα με τα φασματικά χαρακτηριστικά τους. Η κυρία Henrietta Swan Leavitt ανεκάλυψε την περίφημη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην περίοδο και τη λαμπρότητα στους μεταβλητούς αστέρες Κηφείδες, η οποία είναι πολύτιμη μέχρι σήμερα για τον υπολογισμό των αποστάσεων στο Σύμπαν.

Η κυρία Florence Cushman πραγματοποίησε την έκδοση του 1918 του καταλόγου Henry Draper με τα φάσματα 222.000 αστέρων, ενώ η κυρία Antonia Maury επεξεργάσθηκε πολλά αστρικά φάσματα και δημιούργησε ένα σημαντικό κατάλογο κατηγοριοποιώντας αυτά τα αποτελέσματα (1897). Ως ένα αποτέλεσμα αυτής της επεξεργασίας παρατήρησε τον περιοδικό διπλασιασμό κάποιων φασματικών γραμμών στο φάσμα του αστέρα ζ1 της μεγάλης άρκτου (Mizar A) το οποίο οδήγησε στην ταυτοποίηση του πρώτου φασματοσκοπικού διπλού συστήματος. Παρόμοια, πολλές Ελληνίδες Αστρονόμοι έχουν διαπρέψει στη χώρα μας και στο εξωτερικό.

> Θα ακολουθήσει ομιλία από την κα Αθηνά Κουστένη, Διευθύντρια Ερευνών στο Γαλλικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας και το Αστεροσκοπείο των Παρισίων, με τίτλο: «Εξερευνώντας το ηλιακό μας σύστημα και αναζητώντας κατοικήσιμους κόσμους».

Η εκδήλωση τελεί υπό την Αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Προκοπίου Παυλόπουλου

*Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) είναι ο παγκόσμιος οργανισμός των επαγγελματιών αστρονόμων. Ιδρύθηκε το 1919, με την Ελλάδα να είναι ένα από τα 5 πρώτα ιδρυτικά μέλη της. O σκοπός της IAU είναι η προώθηση της Αστρονομίας σε όλες τις εκφάνσεις της: έρευνα, εκπαίδευση, ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών, εκλαϊκευση της επιστήμης και επικοινωνία με το ευρύ κοινό. Σήμερα συμμετέχουν σε αυτή πλέον των 100 χωρών και είναι μέλη της περισσότεροι από 13.500 Αστρονόμοι είναι μέλη της. Το 2019 η IAU συμπληρώνει 100 χρόνια λειτουργίας και εορτάζει συντονίζοντας δράσεις παγκοσμίως με το σύντομο τίτλο IAU100 και κεντρικό θέμα «Ας ενωθούμε όλοι για να ανακαλύψουμε το Σύμπαν». Οι δραστηριότητες που έχουν προγραμματισθεί για το 2019 έχουν σκοπό να εμπνεύσουν και να βοηθήσουν την τόνωση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος για την Αστρονομία.

Περίληψη Ομιλίας

Εξερευνώντας το ηλιακό μας σύστημα σε αναζήτηση κατοικήσιμων κόσμων

Αθηνά Κουστένη

Αστεροσκοπείο Παρισίων, Γαλλία

Μετά την έντονη εξερεύνηση του Άρη, η μελέτη των κατοικήσιμων συνθηκών τείνει προς το εξωτερικό ηλιακό σύστημα. Μας καλεί να επεκτείνουμε τα όρια της περιοχής όπου πιστεύαμε ότι η ζωή μπορεί να εμφανιστεί και να αναπτυχθεί, προς τα συστήματα των γιγαντιαίων πλανητών.

Αρκετά από τα παγωμένα φεγγάρια γύρω από τους γίγαντες αερίου, δείχνουν ελπιδοφόρες συνθήκες για την ανάπτυξη ή / και τη διατήρηση της ζωής. Οι δορυφόροι του Δία Ευρώπη, Καλλιστώ και Γανυμήδης, καθώς και οι δορυφόροι του Κρόνου ο Τιτάνας και ο Εγκέλαδος, φαίνεται να ικανοποιούν μερικές από τις απαιτήσεις για κατοικησιμότητα. Ενδεικτικά τέτοιες απαιτήσεις είναι οι βιολογικές πλούσιες ατμόσφαιρες, οι πηγές ενέργειας και οι μεγάλοι υδάτινοι ωκεανοί κάτω από τις επιφάνειες τους.

Ομοίως, οι υδάτινοι κόσμοι μπορούν να υπάρχουν ως και εξωπλανήτες, σώματα δηλαδή γύρω από άλλα αστέρια. Αυτοί οι δορυφόροι διερευνήθηκαν μέχρι στιγμής από τις αποστολές Galileo και Cassini-Huygens. Στο μέλλον αυτά τα μοναδικά σώματα και τα χαρακτηριστικά τους μπορούν να διερευνηθούν με καθορισμένες διαστημικές αποστολές, όπως αυτές που προετοιμάζονται από τη NASA και την ESA.