Σαβίνα Γιαννάτου: Κάποιες φορές “βολεύει” τους πολιτικούς να μιλούν οι καλλιτέχνες για θέματα της επικαιρότητας

Ένα από τα πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία που νομίζω τη χαρακτηρίζουν είναι μια γλυκιά αβεβαιότητα. Με αυτό δεν εννοώ ότι η Σαβίνα Γιαννάτου δεν έχει ξεκάθαρες απόψεις για τα πράγματα. Κάθε άλλο: Ενημερώνεται -κυρίως βιωματικά- και έχει αποδείξει ότι επιχειρεί μέσα από τη μουσική, τις επιρροές και εμπνεύσεις της (που μπορεί να είναι το ο,τιδήποτε, από ένα χορωδιακό κομμάτι του Veljo Tormis μέχρι τις απόψεις του Φερέντσι για την “έξοδο” των όντων από τη ζωή στον ωκεανό σε αυτή στην ξηρά) να εγείρει κοινωνικά ζητήματα και να χτίσει γέφυρες.

Η αβεβαιότητα για την οποία μιλώ πηγάζει από την ικανότητα και τη διάθεσή της να ακούσει και την άλλη άποψη, να συζητήσει, να συνδιαλλαγεί. Δεν πιστεύει στην απολυτότητα. Αυτή η ανάγκη της για διάλογο σε συνδυασμό με μια πηγαία ευγένεια και το γεγονός ότι εστιάζει στο θετικό – στο καλό των ανθρώπων, που καθιστούν την “αβεβαιότητα” αυτή, μια νίκη.

Αφορμή για την κουβέντα μας αποτέλεσε το “Watersong” που παρουσιάζει μαζί με τους Primavera en Salonico την ερχόμενη Παρασκευή 14 και Σάββατο 15 Αυγούστου στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου. Πρόκειται μια συναυλία με τραγούδια για το νερό και την έρημο, τη ζωή και τον θάνατο, τη γονιμότητα, τη μαγεία, την επιθυμία, τον εξαγνισμό.

Η Σαβίνα Γιαννάτου μιλά στο News 24/7 για τις διαστάσεις και ερμηνείες του νερού, για το μεταναστευτικό και τη συμφιλίωση, τον κορονοϊο και το άνοιγμα των θεάτρων. Στο τέλος της ζήτησα να μοιραστεί μαζί μας αναμνήσεις με τον Μάνο Χατζηδάκι, τη Λένα Πλάτωνος και τον Σπύρο Σακκά…

Μιλήστε μου λίγο για το Watersong, και τη σχέση μουσικής, νερού και ερήμου. Αφορμή αποτέλεσε το τραγούδι του ξωτικού Άριελ στην “Τρικυμία” του Σαίξπηρ.

«Η αλήθεια είναι ότι το τραγούδι αυτό έχει αποτελέσει αφορμή και για άλλο πρότζεκτ μου μέχρι τώρα. Έχει αυτόν τον πολύ δυνατό στίχο της μεταμόρφωσης του σώματος μέσα στο νερό: “Τα κόκκαλά του γίνανε κοράλλια, τα μάτια του μαργαριτάρια”.

Η βασική θεματική του Watersong έχει να κάνει με το νερό και την απουσία του. Είναι ένα πρότζεκτ εν εξελίξει που θα πλαισιωθεί  από ένα video animation. Θέλουμε να δούμε τι μπορούμε να θίξουμε σε σχέση με το νερό, το οποίο έχει διαφορετικές  μορφές, διαστάσεις και συμβολισμούς.»

Τι τραγούδια να περιμένει το κοινό και με ποιες διαστάσεις του νερού σχετίζονται;

«Έγινε μια επιλογή τραγουδιών που έχουν μεν την κοινή αυτή θεματική αλλά είναι πολύ διαφορετικά το ένα από το άλλο. Κάποια παρουσιάζουν το νερό ως ταξίδι, άλλα ως κάθαρση, “βάφτιση”. Υπάρχει για παράδειγμα μια διασκευή των Καλάντων των Φώτων κι ένα αντίστοιχο κομμάτι στα αραβικά που αφορά στον Νείλο, ένα γνωστό spiritual το “Wade in the water” που συσχετίζει το νερό με την απόκρυψη των ιχνών των σκλάβων από την Αφρική: το πώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν σβήνοντας τα ίχνη τους μέσα από το νερό. Ενα ισπανοεβραϊκό τραγούδι του γάμου όπου η νύφη πρέπει να μπει στη θάλασσα πριν παντρευτεί. Πολύ συχνά αναφέρονται οι ερωτευμένες γυναίκες στα “μπάνια της αγάπης”. Ένα κυπριακό τραγούδι επίσης όπου ο κακός δράκος δεσμεύει το νερό, οι άνθρωποι διψούν και πρέπει να του δοθεί ένα παιδί ως θυσία για να ελευθερώσει το νερό.

Υπάρχουν επομένως πολλές αναφορές  στο νερό και τους συμβολισμούς του, αλλά δεν παύει να είναι μια συναυλία. Πιστεύω ότι τα video animation θα συμπληρώσουν ίσως ό,τι  δεν μπορεί να ειπωθεί με τα τραγούδια. Σε μια συναυλία επιστρατεύεις τους στίχους και τη μουσική. Από εκεί και πέρα το μυαλό κάνει τις δικές του διεργασίες.»

Από αυτά που μου περιγράφετε διακρίνω και μια προσπάθεια συμφιλίωσης, γέφυρας.

«Με τους Primavera en Salonico καταπιανόμαστε μ’ αυτές ακριβώς τις γέφυρες, από το 1993 που γνωριζόμαστε και δουλεύουμε με παραδοσιακά τραγούδια διαφορετικών χωρών.   

Στις “Παναγιές του Κόσμου” που παρουσιάσαμε το 1999 υπήρξε ιδιαίτερα αυτό το στοιχείο της συμφιλίωσης, γιατί καταπιαστήκαμε με το πώς φαντάζονται την Παναγία σε διαφορετικές χώρες και πώς μέσα στα τραγούδια τους ενσωματώνονται στοιχεία διαφορετικών παραδόσεων άσχετων με τη θρησκεία: Η ταραντέλλα, για παράδειγμα, ο μαγικός χορός που θεράπευε από το τσίμπημα της αράχνης στην Ιταλία, μεταμορφώθηκε στο “Madona de la Gracia”, ένα λατρευτικό χριστιανικό τραγούδι. Τραγούδια για τις Μαύρες Παναγίες στην Αφρική, τις Ινδιάνες Παναγιές της Καραϊβικής και της Λατινικής Αμερικής, μαζί με ένα μοιρολόι της Παναγίας από την Κύπρο ή την Ελλάδα… Είχαμε συνεργαστεί με τον Λάμπρο Λιάβα γι αυτό το πρότζεκτ τότε και ο τίτλος “Παναγιές του κόσμου” ήταν δική του ιδέα. Αλλά ήδη από τα “Τραγούδια της Μεσογείου” το 1997 μέχρι το “Songs of Thessaloniki” το 2015 ασχολούμαστε μ’ αυτό ακριβώς: με τα ίχνη των διαφορετικών παραδόσεων μέσα από τα τραγούδια, με τη “γέφυρα” που είπατε.»

Πείτε μου κάτι προσωπικό, που ξεχωρίζετε εσείς σε σχέση με το νερό;

«Αυτό που με κινητοποίησε ψυχικά σε σχέση με το θέμα νερό ήταν ένα βιβλίο με τίτλο “Θάλασσα” του Σαντόρ Φερέντσι, ψυχαναλυτή σύγχρονου του Φρόυντ, ένα κείμενο γραμμένο πριν πολλά χρόνια    όπως φαντάζεστε, και αναρωτιέμαι γιατί δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Μου το σύστησε ένας φίλος επειδή ενδιαφερόμουν για το νερό στην ψυχανάλυση, και αναφέρεται στη ζωή πριν και μετά την ξηρασία, δηλαδή στη ζωή μέσα στον ωκεανό και το τι συνέβη όταν αναγκάστηκαν κάποια όντα να βγουν στην ξηρά και να επιβιώσουν χωρίς το νερό.

Ο συγγραφέας συνδέει αυτήν την έξοδο από το νερό  με τη δημιουργία της σεξουαλικής ζωής όπως την ξέρουμε σήμερα και την οποία περιγράφει ως την μάχη για την υγρασία που υποκαθιστά τον ωκεανό. Ότι το αμνιακό υγρό παριστά τον ωκεανό που έχει “ενδοβληθεί” στο μητρικό σώμα. Είναι μια πολύ γοητευτική θεώρηση και η αλήθεια είναι ότι με έχει ιντριγκάρει το πώς θα μπορούσε να θιγεί ένα τέτοιο θέμα, ότι δηλαδή το έμβρυο στην κοιλιά της μητέρας μεγαλώνει σιγά σιγά  σαν ψάρι μέσα στο νερό. Είναι σαν να έχει μεταφερθεί ο ωκεανός στη μήτρα μιας μητέρας. Θα ήθελα στο Watersong να δοθεί κάποια στιγμή η αίσθηση του μέσα και του έξω ωκεανού. Αν μπορέσουμε…»

Μιλήστε μου λίγο για τη Λάμια Μπεντίουι και τη συνεργασία σας. Τι φέρνει στη σκηνή;

«Με τη Λάμια συνεργαστήκαμε πρώτη φορά το 1997 στη Μικρή Επίδαυρο, ίσως να ήταν η πρώτη φορά που διοργανώνονταν εκδηλώσεις εκεί. Ήταν η συναυλία με θέμα τα “Τραγούδια της Μεσογείου” – κάναμε στην Επίδαυρο την πρώτη παρουσίασή τους και μετά κυκλοφόρησε ο ομότιτλος δίσκος. Από τότε έχουμε συνεργαστεί αρκετές φορές. Δισκογραφικά η δεύτερη δουλειά που κάναμε μαζί ήταν το “Terra Nostra” το 2001.

Για μένα η Λάμια και ο τρόπος που τραγουδά ήταν μια ανακάλυψη – δεν έχει στη φωνή της αυτό το στοιχείο που έχουν συνήθως όσοι τραγουδούν αραβικά τραγούδια. Έχει ένα πολύ γήινο, “ξερό” στοιχείο η φωνή της, είναι σαν σκόνη, σαν χώμα. Σε συνάρτηση με το “Watersong” θεώρησα ότι είναι κατά κάποιον τρόπο το αντίθετό του. Η ξηρασία, ο κόσμος της ερήμου.»

Πιστεύετε η διαχείριση του μεταναστευτικού ξεκινά από το πώς αντιμετωπίζουμε οι ίδιοι οι πολίτες τους μετανάστες; Ή είναι ένα ζήτημα που πρώτα θα λυθεί σε πολιτικό επίπεδο;

«Δεν είναι τόσο απλό. Όταν πρωτοάρχισαν οι μεταναστευτικές ροές με τις βάρκες κυρίως προς στη Λέσβο, τη Χίο και τα άλλα νησιά του Βόρειου Αιγαίου, είδαμε περιπτώσεις νησιωτών, όχι λίγων, τότε που έδειξαν τρομερή αλληλεγγύη. Άνθρωποι που ούτε τους περίσσευαν τα λεφτά, ούτε είχαν μεγάλη άνεση και όμως έδειξαν ότι είναι ανοιχτοί. Άρα αν ξεκινήσει κανείς με αυτήν την πληροφορία, βλέπει ότι το πράγμα δυσκόλεψε πολύ όταν δεν μπόρεσε να βρεθεί λύση μέσα από κρατικούς φορείς. Και επίσης βέβαια όταν οι χώρες της Ευρώπης έκλειναν τα σύνορα τους η μία μετά την άλλη.

Οι μετανάστες δεν μπορούν να πάνε πουθενά, με αποτέλεσμα να χρονίζει η κατάσταση. Δεν μπορούν να απασχοληθούν, δεν μπορούν να δουλέψουν, δεν μπορούν να ορίσουν τίποτα σε σχέση με τη ζωή τους, μόνο να περιμένουν. Είναι κλεισμένοι στα Κέντρα χωρίς μια καθημερινότητα, μια εξέλιξη. Και οι συνθήκες ξέρουμε οτι είναι άθλιες και χειροτερεύουν όσο οι αριθμοί αυξάνουν. Είναι τόσο γνωστά πια όλα αυτά.

Σ’ αυτό δεν φταίνε οι κάτοικοι. Επομένως δεν μπορούμε να ρίξουμε το βάρος καταρχάς στην καθημερινότητά μας. Δεν πρέπει αυτοί οι άνθρωποι με κάποιον τρόπο να είναι ελεύθεροι να φύγουν από την Ελλάδα αν θέλουν, είτε με κάποιον τρόπο να απασχοληθούν εδώ; Κάπως να αποσυμφορηθεί η κατάσταση;»

Εστιάζετε στο καλό, στις θετικές εικόνες που έχουμε δει.

«Έχουμε θετικά παραδείγματα ναι. Για κάποιο διάστημα, στη Μυτιλήνη, όπου οι μετανάστες κατασκήνωναν μόνοι τους, οι κάτοικοι τούς έδιναν τροφή. Δεν είχαν δημιουργηθεί προβλήματα – βέβαια τότε επίσης δεν ήταν τόσο πολλοί. Και είχαν την ελπίδα οτι θα μετακινηθούν. Είναι πλέον τεράστιοι οι αριθμοί. Οι άνθρωποι αυτοί υποφέρουν φρικτά.

Πιστεύω, σε όλες τις καταστάσεις, παίζει μεγάλο ρόλο το ποιος έχει τον λόγο και μπορεί να κάνει κάτι. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι επιτρέπεται αν θέλουν να πάρουν μια οικογένεια προσφύγων και να τη φιλοξενήσουν; Επιτρέπεται να τους δώσουν δουλειά; Επιτρέπεται να πάρουν παιδιά να τα μορφώσουν, να τα απασχολήσουν, να βρουν τους συγγενείς τους στις άλλες χώρες της Ευρώπης και να τα στείλουν εκεί; Πρέπει πρώτα να εξεταστεί τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται και μετά να δούμε ποιος, τι και γιατί… Φυσικά υπάρχουν οι ρατσιστές, κι αυτοί που θα κοιτάξουν να εκμεταλευτούν αντί να βοηθήσουν, όπως υπήρχαν παντού και πάντα.

Για τις “Πλανόδιες Ιστορίες” ένα πρότζεκτ για τους μετανάστες που είχα παρουσιάσει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το 2013 και συνεχίστηκε  το 2018 για το Ultima Fest στο Όσλο, είχα πάρει συνεντεύξεις από μετανάστες από νησιώτες και από φωτορεπόρτερ. Είχα μια εικόνα κάπως του τι γινόταν στα νησιά τότε και πώς σιγά σιγά άλλαξε.»

Τι γεύση σας άφησαν αυτές οι συνεντεύξεις;

«Αδιέξοδο. Ένας ηλικιωμένος ξένος εθελοντής μου είχε πει: “Eμείς τους σώζαμε, εκείνοι μας ευχαριστούσαν κι ήταν τόσο χαρούμενοι, ευγνώμονες. Ξέραμε ότι όλα αυτά τα χαμόγελα θα σβήσουν και ότι την επόμενη ημέρα, οι άνθρωποι αυτοί θα ζούσαν μια κολάση. Δεν μπορούσαμε να πούμε ούτε να κάνουμε τίποτα. Κι ας ξέραμε.”»

Το video animation από την παράσταση “Πλανόδιες Ιστορίες”   που παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 2013 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Επρόκειτο για ένα μουσικό ταξίδι στο οποίο συνεντεύξεις με μετανάστες και αποσπάσματα επιστολών συνδιαλέχθηκαν με μουσικούς και ηλεκτρονικούς ήχους αλλά και μελωδίες από διαφορετικές εποχές και τόπους:

Συναυλία εν μέσω κορονοϊού. Κάτι πρωτόγνωρο. Ποιες οι πρώτες σκέψεις;

«Έτυχε κι έδωσα πριν λίγες ημέρες μια συναυλία με τη Λένα Πλάτωνος στην Τεχνόπολη, στο Γκάζι, οπότε έχω μία εικόνα ήδη. Οι θεατές ήταν όλοι καθιστοί (ενώ στην Πλάτωνος είναι συνήθως όρθιοι και χορεύουν). Δεν ήταν τόσο πολλοί αλλά ούτε και λίγοι. Εάν δεν γνώριζα τη συνθήκη και δεν ήμουν με την Πλάτωνος αλλά με άλλον καλλιτέχνη, ίσως και να μην καταλάβαινα τη διαφορά του πριν με το τώρα. Γενικά είδα ότι ο κόσμος τηρεί τα μέτρα, έμπαιναν στον χώρο με μάσκες και τα καθίσματα ειχαν    αποστάσεις. Δεν μου φάνηκε τόσο διαφορετικό σαν εμπειρία και χαίρομαι που μπορούν και γίνονται κάποιες συναυλίες. Γιατί ό,τι λέγεται αυτές τις ημέρες για τον τουριστικό κλάδο, ισχύει και για τον καλλιτεχνικό. Ισως για τον καλλιτεχνικό να είναι και χειρότερα.»

Την καραντίνα πώς τη βιώσατε, ήταν ευκαιρία για ξεκούραση ή για νέες ασχολίες;

«Δεν έκανα τίποτα το δημιουργικό κατά την καραντίνα. Η μητέρα μου είναι σε μια προχωρημένη ηλικία και ήταν μια ευκαιρία να είμαι πιο κοντά της καθημερινά. Έκανα ο,τιδήποτε χαλαρωτικό για μένα. Επειδή ήταν μια περίοδος αναμονής, δεν δραστηριοποιήθηκα, θα έλεγα ότι αποβλακώθηκα (γέλια).

Ήταν περίεργη συνθήκη: είναι άλλο να κάνεις διακοπές στο σπίτι και άλλο ο εγκλεισμός και να μην έχεις ιδέα πού θα πάει όλο αυτό. Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι το πέρασα χαλαρά, αλλά η αίσθηση ότι ακόμα δεν έχει τελειώσει όλο αυτό, δεν είναι καλή. Η αίσθηση ότι πιθανόν να κινδυνεύεις όταν βγαίνεις έξω και συναντάς ανθρώπους είναι ανασταλτική.»

Είστε αισιόδοξη ότι θα το ξεπεράσουμε;

«Φυσικά θα το ξεπεράσουμε. Δεν έχουμε άλλη επιλογή, απλά δεν ξέρουμε πότε…»

Η Λένα Πλάτωνος σας έχει χαρακτηρίσει ξωτικό της μουσικής. Ξεκίνησε τόσο για τις φωνητικές σας ικανότητες στην πορεία ωστόσο οι πειραματισμοί σας, οι λαρυγγισμοί ίσως να το επαλήθευσαν.

«Μου αρέσει ο πειραματισμός. Όταν τραγουδώ και πειραματίζομαι, κάνω αυτό που μου αρέσει. Δεν είναι μέσω έρευνας αυτό, είναι πιο αυθόρμητο, αν κάτι μου τραβά την προσοχή και με μαγεύει, θα πάω προς τα εκεί. Θα προσπαθήσω δηλαδή να δοκιμάσω να κάνω κάτι που άκουσα κάπου και μου άρεσε. Μπορεί να άκουγα την Ντιαμάντα Γκαλάς ας πούμε και θα προσπαθούσα να τη μιμηθώ ή τη Γαλλίδα τραγουδίστρια Τάμια που κάνει πολύ περίεργα πράγματα με τη φωνή της. Και αυτά που μου άρεσαν, είχαν να κάνουν συνήθως με φωνές “ξωτικών” ας πούμε..

Ήθελα να συνθέτω από μικρή, ήθελα να φτιάχνω μουσική. Δεν έγινα ποτέ συνθέτης αλλά έχω φτιάξει τραγούδια. Και η ενασχόλησή μου με τα περίεργα vocalisms με έφεραν κοντά στο θέατρο και ανέλαβα να φτιάξω τη μουσική σε κάποιες παραστάσεις, κάπως οδήγησαν στο να φέρει το ένα το άλλο. Κατάφερα και ηχογράφησα τρεις δίσκους σε δική μου μουσική και παραγωγή, σε έναν εκ των οποίων έχω γράψει τους στίχους.»

Υπάρχει κάτι που δεν έχετε δοκιμάσει, μια άνω τελεία;

«Απ’ αυτά που θα ήθελα, δεν νομίζω. Αυτό που θα ήθελα τώρα όμως είναι να μαζέψω λίγο τη δουλειά που έχω κάνει μέσα στα χρόνια και να την ανεβάσω στο διαδίκτυο. Να υπάρχει καλύτερη πρόσβαση στα πρότζεκτ τα δικά μου και σε αυτά που έχω συμμετάσχει επίσης.

Αυτό που θα ήθελα πάντως είναι να συνεχίσω δημιουργικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είτε τραγουδώντας είτε φτιάχνοντας μουσική. Να υπάρχει συνέχεια σε αυτήν την πορεία.»

Μουσική για κινηματογράφο έχετε γράψει;

«Δεν έχω γράψει. Ευχαρίστως θα το έκανα, μου αρέσει πολύ η εικόνα.»

Πώς ενημερώνεστε, από πού επιλέγετε να πληροφορηθείτε για κάτι;

«Στο διαδίκτυο ως επί το πλείστον. Πολλές φορές όμως καταλαβαίνω ότι  κάποια πράγματα δεν ξέρω πού να τα βρω στο διαδίκτυο κι έτσι η πληροφορία είναι συνήθως ελλιπής. Τηλεόραση δεν έχω.»

Μοιραστείτε μαζί μου μια ανάμνηση με τον Μάνο Χατζηδάκι.

«Με τον Μάνο Χατζιδάκι δεν είχα κάποια σχέση πιο φιλική, τον συναντούσα μόνο στο Τρίτο Πρόγραμμα. Είχε διευθύνει τότε τα τραγούδια της Λιλιπούπολης για την ηχογράφηση του δίσκου στο στούντιο της Κολούμπια. Θυμάμαι πώς διηύθυνε. Μια αστεία στιγμή ήταν όταν μου έδειχνε πώς να πω “Το ηλιακό λεωφορείο” της Λένας Πλάτωνος, ένα κομμάτι πάρα πολύ γρήγορο. Τον θυμάμαι σε πολύ μεγάλη έξαρση να μου το τραγουδά σε φοβερά γρήγορες στροφές (ίσως να ήμουν λίγο πιο μαλθακή τότε; Δεν ξέρω). Μου έχει μείνει η εικόνα του, η παρουσία του σε μια κατάσταση μεγάλης φόρας. Ήταν ασυνήθιστο να τον δω έτσι.»

Έναν στιγμιότυπο με τη Λένα Πλάτωνος.

«Με τη Λένα γνωριζόμαστε από πολύ παλιά, κυρίως μέσω της μουσικής. Αυτό που θυμάμαι κάποια φορά όταν έπαιζε τη Ρόζα Ροζαλία στο πιάνο στο σπίτι της είναι ότι  ξαφνικά εμφανίστηκε στο ταβάνι ένα εντυπωσιακό ροζ χρώμα. Πρέπει να ήταν από το φως του ήλιου, κάποια αντανάκλαση. Της έκανε φοβερή εντύπωση αυτό, το θεώρησε σημάδι και ήταν ενθουσιασμένη.»

Ένα “μάθημα” που πήρατε από τον Σπύρο Σακκά.

«Αυτό που έχει ο Σπύρος είναι ότι λειτουργεί θετικά, μέσα σε οποιαδήποτε ομάδα. Αν προέκυπτε μια παρεξήγηση, δρούσε συμφιλιωτικά, προσπαθούσε να βρει λύση. Τον έχω αποτυπώσει στο μυαλό μου σαν έναν άνθρωπο που θα ενδιαφερθεί επί της ουσίας και θα βρει τρόπους για να λυθεί κάτι δυσάρεστο, στενάχωρο ή προβληματικό. Πολλές φορές με χιούμορ χωρίς να πει ή να εξηγήσει πολλά.»

Τι μουσική ακούτε όταν είστε μόνη στο σπίτι.

«Εδώ και αρκετά χρόνια δεν ακούω μουσική στο σπίτι. Αν είμαι σε τρένο ίσως ακούσω κομμάτια από ό,τι υπάρχει στο λάπτοπ μου. Ένα κομμάτι ας πούμε που έψαχνα πρόσφατα είναι από το χορωδιακό έργο “Forgotten People” του Εσθονού συνθέτη Veljo Tormis. Το θεωρώ αριστούργημα. Στο τρένο επανειλημμένως έχω ακούσει κι έχω φτιάξει και μουσική. Είναι ένας χώρος όπου μπορώ να δουλέψω για ώρες επειδή δεν μπορώ να πάω πουθενά, δεν διακόπτω κι έτσι μπορώ να συγκεντρωθώ.»

Υπάρχει μια άποψη ότι στη μουσική λίγο πολύ έχουν όλα γίνει, είναι πολύ δύσκολο πια να βρεθεί κάτι καινούργιο. Συμφωνείτε;

«Πιθανόν. Ότι έχουν γίνει σχεδόν τα πάντα, είναι αλήθεια. Από εκεί και πέρα το καινούριο ίσως είναι ο τρόπος που τα δένει κανείς αυτά μεταξύ τους. Αλλά αυτό δεν ισχύει μόνο για τη μουσική αλλά για όλες τις τέχνες.»

Μπορεί η μουσική, η Τέχνη να φέρει αλλαγή;

«Προφανώς μπορεί. Πιστεύω ότι μας επηρεάζει πολύ. Εγώ για παράδειγμα έχω εντυπωσιαστεί όσες φορές έχω γνωρίσει ανθρώπους που έχουν βγάλει μουσικά γυμνάσια και λύκεια. Είναι άνθρωποι που συνεννοούνται καλύτερα με το περιβάλλον τους. Τους έχει βοηθήσει το ότι έχουν ασχοληθεί με τη μουσική μ’ αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο: παίζοντας μαζί. Τη “βρίσκουν” με το τραγούδι και ταυτόχρονα μαθαίνουν. Κάποιοι μάλιστα από αυτούς γίνονται εξαιρετικοί επαγγελματίες. Έχω δει έφηβη που ήταν τελείως αντικοινωνική σιγά σιγά να “ανθίζει” μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Είμαι σίγουρη ότι η μουσική και καλλιτεχνική παιδεία βοηθά πάρα πολύ.

Διάβαζα ότι καταργήθηκε το μάθημα των καλλιτεχνικών στο Λύκειο και διαφωνώ. Μάλλον έπρεπε να αυξηθούν οι ώρες και να φτιαχνόταν  ένα πιο σωστό πρόγραμμα διδασκαλίας. Πάντα όταν ένα μάθημα δεν διδάσκεται σωστά, οι μαθητές βαριούνται, φεύγουν, δεν προσέχουν. Όταν πήγαινα γυμνάσιο, θυμάμαι τη μεταδοτικότητα κάποιας  καθηγήτριας στα Καλλιτεχνικά. Όχι όλων αλλά μίας συγκεκριμένης. Είχε νόημα το μάθημά της. Έβγαινα από την τάξη και είχα την τάση να ζωγραφίσω. Η ζωγραφική όμως είναι ένας τρόπος διαλογισμού, μια κατάσταση που σε βοηθά να συγκεντρώσεις το μυαλό σου, να σκεφτείς, να οραματιστείς. Δεν είναι “γαρνιτούρα” η Τέχνη. Χρειάζεται και βοηθά πολύ το παιδί και όχι μόνο το παιδί…»

Θεωρείτε είναι “καθήκον” των καλλιτεχνών να τοποθετούνται ανοιχτά για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα;

«Δεν είναι καθήκον, σε καμία περίπτωση. Αν ήταν, θα βγαίναμε και θα κάναμε όλοι δηλώσεις και τότε καήκαμε. Έχουμε δει και καλλιτέχνες που έχουν τοποθετηθεί ακραία για δημόσια θέματα και  που άλλαξαν γνώμη με το που γύρισε λίγο ο άνεμος…

Ίσως υπάρχει κάποιες φορές η προσδοκία από πολιτικούς ή διπλωμάτες οτι αν κάνει μια δήλωση ένας αναγνωρίσιμος, ένας αγαπητός στο κοινό καλλιτέχνης, ο κόσμος θα τον ακούσει. Και συμβαίνει βέβαια, και κάποιες φορές “βολεύει”.

Αν όμως ένα πρόσωπο γνωστό και αγαπητό πει κάτι και επηρεάσει τον κόσμο προς μια κατεύθυνση, είναι μεγάλο ζήτημα σε ποιον αρέσει αυτή η κατεύθυνση και τελικά πώς επηρρεάζεται η κοινή γνώμη… Έχει δύο πλευρές αυτό το νόμισμα.

Δεν ξέρω πόσο σωστό είναι να επηρεάζεται ο κόσμος από ανθρώπους που δεν είναι ειδικοί στο ζήτημα, για το οποίο θα τοποθετηθούν. Άρα όχι, σίγουρα καθήκον δεν είναι. Είναι προνόμιο το ότι έχει ο λόγος μας τη δυνατότητα να ακούγεται περισσότερο ή πιο εύκολα από άλλους πολίτες, γι’ αυτό ας προσέχουμε, αυτό θα έλεγα.»

Τι σας ενοχλεί;

«Ο θόρυβος, κάποιοι συγκεκριμένοι ήχοι -είτε μουσικοί είτε όχι- μπορεί να με κάνουν να θέλω να φύγω από τον χώρο. Με ενοχλεί ο λάθος ήχος τη λάθος στιγμή.»

Τι σας αρέσει;

«Το καλοκαίρι.»

Τι σας εμπνέει;

«Τελευταία με ενέπνευσε αυτό το βιβλίο του Φερέντσι που σας ανέφερα πιο πριν. Παρουσιάζει το νερό σαν βασικό ερωτικό στοιχείο της ζωής μας. Αναφέρει ότι με το σεξ ξαναζούμε στην ουσία την καταστροφή που ζήσαμε ως όντα της θάλασσας που αναγκαστήκαμε να βγούμε στην ξηρά και να αναπνέουμε με τους πνεύμονες. “Με το σεξ αναζητάμε την υγρασία” λέει χαρακτηριστικά. Αυτό ήταν σαν να άναψε ένα φως μέσα στον νου μου, έδωσε νόημα στο Watersong. Νομίζω λοιπόν για να απαντήσω στο ερώτημά σας ότι μια φράση, μια ιδέα, είναι αρκετή να με εμπνεύσει και να θέλω να φτιάξω κάτι.»

Watersong

Η Σαβίνα Γιαννάτου και οι Primavera en Salonico με αφετηρία τους στίχους του Σαίξπηρ από την “Τρικυμία” και εφόδια την αραβική γλώσσα, την  διάλεκτο των Βεδουίνων και τις γλώσσες της Μεσογείου, δημιουργούν το “Watersong”. Ούτι, κανονάκι, νέι, βιολί, ακορντεόν, κρουστά, waterphone και κοντραμπάσο είναι τα όργανα που συνοδεύουν τις φωνές, συνδυάζοντας το παραδοσιακό στοιχείο με τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό.

Μαζί τους η Τυνήσια Λάμια Μπεντίουι.

Στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου στις 14 και 15 Αυγούστου στις 21.30.

Προπώληση εισιτηρίων ΕΔΩ