Ο Μίκης Θεοδωράκης όλων των Ελλήνων

Φορείς του πολιτισμού αποχαιρετούν τον σπουδαίο Μίκη Θεοδωράκη. Το "αντίο" από Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου και Μέγαρο Μουσικής.

NEWSROOM
03 Σεπτεμβρίου 2021 06:22

Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μίκης όλων των Ελλήνων δεν ζει πια… Καθ’ όλα αναμενόμενο, οι δηλώσεις προσωπικοτήτων από κάθε σφαίρα της δημόσιας ζωής, αλλά και από επίσημους φορείς δεν έχουν τέλος. Ακολουθούν οι επίσημες ανακοινώσεις που εξέδωσαν, με αφορμή τον θάνατο του κορυφαίου μουσικοσυνθέτη και αγωνιστή, το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Σημειωτέον, στο Μέγαρο συνεχίζεται έως τις 30 Οκτωβρίου στο φουαγιέ του ισογείου η έκθεση «Ο γαλαξίας μου: Μίκης Θεοδωράκης», που επιχειρεί να φωτίσει τις πολλές διαφορετικές όψεις της μουσικής και πολιτικής παρακαταθήκης του Θεοδωράκη μέσα από προσωπικά ντοκουμέντα από το αρχείο του, καθώς και σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό από την διεθνούς βεληνεκούς δημιουργική και πολιτικοκοινωνική πορεία του.

Η ανακοίνωση του Εθνικού Θεάτρου

«Το Διοικητικό Συμβούλιο και η Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου με αισθήματα βαθύτατης θλίψης και απέραντου σεβασμού αποχαιρετούν τον Μίκη Θεοδωράκη, τον τελευταίο Μεγάλο Έλληνα που έφυγε σήμερα από τη ζωή.

Η τεράστια πολιτιστική κληρονομιά που αφήνει ως πολύτιμο δώρο σε όλους τους Έλληνες, οι συνεχείς αγώνες και το ασίγαστο πάθος του για την ελευθερία και τη δημοκρατία για μια καλύτερη Ελλάδα, αποτελούν φωτεινά σημεία μίας αξεπέραστης προσωπικότητας με παγκόσμια αναγνώριση και ακτινοβολία.

Συνεργάστηκε επανειλημμένα ως συνθέτης σε πολλές θεατρικές παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου, λαμπρύνοντας με το σπουδαίο ταλέντο του αξέχαστες στιγμές των Επιδαυρίων.

Ο Μίκης Θεοδωράκης θα ζει για πάντα μέσα στις ψυχές και στις καρδιές όλων μας με τη μουσική, την ποίηση και τους ακατάβλητους αγώνες του.

Αναλυτικά οι συνεργασίες του Μίκη Θεοδωράκη με το Εθνικό Θέατρο:

“Φοίνισσες” του Ευριπίδη (1960, 1965, 1978, 1988)
“Αίας” του Σοφοκλή (1961)
“Τρωάδες” του Ευριπίδη (1965, 1975)
“Ικέτιδες” του Αισχύλου (1977)
“Ο άλλος Αλέξανδρος” της Μαργαρίτας Λυμπεράκη (1977)
“Παπαφλέσσας” του Σπύρου Μελά (1980)
“Ένας όμηρος” του Μπρένταν Μπήαν (1984)
“Αντιγόνη” του Σοφοκλή (1995)»

Η ανακοίνωση του Φεστιβάλ Αθηνών

«Με μεγάλη θλίψη και συγκίνηση αποχαιρετούμε σήμερα μια κορυφαία μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τον Μίκη Θεοδωράκη. Συνθέτης, μαέστρος, αγωνιστής, ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε πυλώνας της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας, όπως διαμορφώθηκε από τη Μεταπολίτευση και μετά, και από τους πληθωρικότερους και επιδραστικότερους εκφραστές της εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων.

Εμβληματική μορφή της ελληνικής Μουσικής, μ’ ένα έργο οραματικό και ανεξάντλητο που εκτείνεται από τη συμφωνική Μουσική και την Όπερα, τις συνθέσεις για το Θέατρο και τον Κινηματογράφο ως το λαϊκό ορατόριο και το έντεχνο τραγούδι, ο Μίκης Θεοδωράκης ανέδειξε μοναδικά τον ελληνικό λόγο, μελοποιώντας ποιήματα κορυφαίων ποιητών, Ελλήνων και όχι μόνο ‒του Άγγελου Σικελιανού, του Ανδρέα Κάλβου, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιάννη Ρίτσου, του Γιώργου Σεφέρη, του Μανώλη Αναγνωστάκη, αλλά και του Λόρκα, του Πάμπλο Νερούδα, του Μπρένταν Μπήαν‒ που, χάρη σ’ αυτόν, έγιναν κτήμα συλλογικό, τραγούδια σ’ όλα τα χείλη. Συνυφασμένα με την αντιδικτατορική πάλη και με τα επαναστατικά κινήματα σε Ευρώπη και την Αμερική από τη δεκαετία του ’60 και μετά, τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη εξέφρασαν με μοναδικό πάθος και παλμό τους αγώνες του ελληνικού λαού για ελευθερία και αυτοδιάθεση και σ’ αυτήν τη ζωτική σύνδεση του ρυθμού και του στίχου με την (κάθε) εθνική περιπέτεια, έγκειται η επική, εξεγερτική δύναμη τους.

Όπως έγραφε ο ίδιος, “η μεγαλύτερή μου φιλοδοξία είναι να υπηρετήσω πιστά τη, νεοελληνική κυρίως, ποίηση. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε ακούγοντας ένα τραγούδι, να μη μπορείς να φανταστείς τη μουσική σε άλλο κείμενο, ούτε όμως και το ποίημα με διαφορετική μουσική”. Κι αυτό το κατάφερε στον μέγιστο βαθμό. Αν η ποίηση μέσα από τον λόγο των ξεχωριστών ποιητών που έχουν γράψει στην ελληνική γλώσσα (ή που έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα) συγκροτεί το εθνικό μας αφήγημα, ακούγοντας τη μουσική του Μίκη, δεν μπορείς να τη διακρίνεις από την ιστορία και τον αυτοπροσδιορισμό της σύγχρονης Ελλάδας.

Για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη έχει κηρυχθεί από την Πολιτεία τριήμερο πένθος. Κατά τις ημέρες αυτές, θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή σε καθεμία από τις παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, αποτίνοντας φόρο τιμής στη μνήμη του, ενώ το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του 2022 θα περιλαμβάνει τιμητικό αφιέρωμα στο έργο του.

Ο Μίκης Θεοδωράκης συνδέεται αξεδιάλυτα με την ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών αλλά και των Επιδαυρίων. Ειδικά στο Ηρώδειο υπήρξε ανελλιπώς παρών είτε διευθύνοντας ο ίδιος, είτε με ξεχωριστά έργα του σε συναυλίες από κορυφαίες ορχήστρες σε διεύθυνση άλλων μαέστρων από τα τέλη του ’70 και μετά. […]

Ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε όμως τη μουσική και για αρχαίες ελληνικές τραγωδίες σε θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, από το Εθνικό Θέατρο (“Φοίνισσες” σε σκην. Αλέξη Μινωτή, 1960, 1965, 1978, 1988, “Αίας” και “Τρωάδες” σε σκην. Τάκη Μουζενίδη, 1961 και 1965 αντίστοιχα, “Τρωάδες” σε σκην. Αλέξη Σολομού, 1975, “Ικέτιδες” σε σκην. Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, 1977, “Αντιγόνη” σε σκην. Μίνωα Βολανάκη, 1995) και από το Αμφι-Θέατρο σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου (“Ευμενίδες”, 1986, “Χοηφόροι” 1987, “Αγαμέμνων”, 1988, “Ορέστεια”, 1990, “Προμηθέας Δεσμώτης”, 1992, “Μήδεια”, 2001).»

Ο Μίκης με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε συναυλία στο Ηρώδειο ΚΙ

Η ανακοίνωση του Μεγάρου

«Με βαθιά συγκίνηση το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών αποχαιρετά τον σπουδαίο έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, τον οποίο εδώ και χρόνια τιμά και αναδεικνύει το σύνολο της δημιουργίας του με παραγγελίες, αφιερώματα και επετειακές συναυλίες. Οι ιδέες και το έργο του περνούν πλέον στις μεγάλες σελίδες της ιστορίας μας, και ο ίδιος παραμένει ζωντανός στη συλλογική μας μνήμη.

Η σημαία στην είσοδο του Μεγάρου, που θα κυματίζει μεσίστια κατά τη διάρκεια του τριήμερου εθνικού πένθους για τον μεγάλο δημιουργό, συμβολίζει την ιδιαίτερη σχέση του μεγάλου δημιουργού με έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς φορείς του τόπου μας: ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επιλέξει το Μέγαρο και τη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος “Λίλιαν Βουδούρη” το Συλλόγου Οι φίλοι της μουσικής για να τους εμπιστευτεί το μουσικό του αρχείο, για να παρουσιάσει σε παγκόσμια πρεμιέρα έργα του, όπως, μεταξύ άλλων, οι όπερες Αντιγόνη (1999) και Λυσιστράτη (2002) καθώς και το νεανικό του έργο Η Αποκάλυψη (Ωδή στον Μπετόβεν) (2018) που ερμήνευσαν Οι Μουσικοί της Καμεράτας-Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής υπό τον Γιώργο Πέτρου, αλλά και για να ξαναφέρει στη μνήμη μας θρυλικές παραστάσεις όπως η “Όμορφη πόλη” (Ιανουάριος 2020), στην πρεμιέρα της οποίας ο συνθέτης είχε κάνει την τελευταία του δημόσια εμφάνιση.

Ξεχωριστή στιγμή στην ιστορία του ΜΜΑ υπήρξε η φετινή διοργάνωση της έκθεσης “Ο γαλαξίας μου: Μίκης Θεοδωράκης” από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με τη συνεργασία του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών που συνεχίζεται έως τις 30 Οκτωβρίου και επιχειρεί να φωτίσει τις διαφορετικές πλευρές της μουσικής και πολιτικής του παρακαταθήκης του Θεοδωράκη. Για πρώτη φορά τα πρωτότυπα ντοκουμέντα του αρχείου του, που περιγράφουν έναν αιώνα ιστορίας, πλαισιώνονται από σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό, καταδεικνύοντας έτσι τον όγκο και την ποικιλομορφία της προσωπικότητας και του έργου του μεγάλου Έλληνα. Κατάμεστος ήταν επίσης ο Κήπος του Μεγάρου στη συναυλία-αφιέρωμα που έγινε φέτος στις 20 Ιουλίου, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη για τα 96α γενέθλια του συνθέτη, στην οποία παρουσιάστηκαν σπάνια συμφωνικά έργα του από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, τη μεσόφωνο Μαίρη-Έλεν Νέζη και τον βαθύφωνο Τάσο Αποστόλου υπό τον μαέστρο Νίκο Χαλιάσα.

Αποχαιρετώντας τον Μίκη Θεοδωράκη, ο Πρόεδρος του ΔΣ του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών Νίκος Πιμπλής σημείωσε: “Ο Μίκης θα παραμείνει στην καρδιά μας ως ο συνθέτης όλων των Ελλήνων, ένας μεγάλος Έλληνας, και το Μέγαρο θα συνεχίσει να τον τιμά, όπως έχει και ο ίδιος τιμήσει την Ελλάδα. Το Μέγαρο θα είναι πάντα ο φυσικός χώρος για την φιλοξενία των έργων και της μουσικής του κληρονομιάς, ανοιχτό σε όλους τους Έλληνες, όπως ο ίδιος επιθυμούσε.”

Αναφερόμενος στην απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη, ο Γιάννης Βακαρέλης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μεγάρου, δήλωσε: “Με μεγάλη συγκίνηση αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, τον οικουμενικό δημιουργό, τον σπουδαίο Έλληνα. Ρηξικέλευθος μουσικός, παθιασμένος με την ελληνική ψυχή και γλώσσα, αναμετρήθηκε με όλες τις μουσικές φόρμες έχοντας λαϊκή απήχηση και διεθνή αναγνώριση. Ο Μίκης ήταν από τη φύση προικισμένος με σπάνιο μουσικό ταλέντο. Μια καριέρα στο διεθνές μουσικό στερέωμα ήταν γι’ αυτόν σχεδόν προδιαγεγραμμένη. Κι όμως, για τον ίδιο αυτό δεν ήταν διόλου αρκετό: η μουσική ήταν για τον Μίκη η ίδια η ανάσα του, και ζούσε την κάθε νότα έτσι όπως βίωνε την κάθε στιγμή: με πάθος και αίμα. Πραγματικά, αν θέλει κανείς να νιώσει τον Μίκη, δεν έχει παρά να ακούσει με προσοχή το “Άξιον εστί” και το “Canto General”, τον “Οιδίποδα Τύραννο”, την “Μήδεια” και την “Αντιγόνη”, τον “Επιτάφιο” και το “Μαουτχάουζεν”, τα “Επιφάνεια–Αβέρωφ”, τις “Αρκαδίες” και το “Πνευματικό εμβατήριο”, τις συμφωνίες, τα μεγάλα χορωδιακά έργα, τη μουσική δωματίου και τα αθάνατα τραγούδια του. Μια ολόκληρη ζωή γεμάτη αγώνες, θυσίες και όνειρα βρίσκεται αποτυπωμένη στο πεντάγραμμο με την ακρίβεια και τη ζωντάνια ενός χρονικού αξεδιάλυτα συνυφασμένου με τους πόθους και τα πάθη της Ρωμιοσύνης. Γι’ αυτό και το τεράστιο έργο που μας αφήνει είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή μουσική παρακαταθήκη: είναι η ίδια η ψυχή του, η ψυχή μας.”

► Μια ξεχωριστή σχέση συνδέει τον Μ. Θεοδωράκη με το Μέγαρο από το 1997, όταν ο μεγάλος συνθέτης δώρισε το πολύτιμο μουσικό και προσωπικό του Αρχείο στον τότε Πρόεδρο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής Χρήστο Λαμπράκη. Το Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη φυλάσσεται έκτοτε στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής που στεγάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Αποτελείται από 100.000 και πλέον φύλλα και περιλαμβάνει χειρόγραφες παρτιτούρες, πρωτότυπα κείμενα, προγράμματα, αποκόμματα Τύπου, φωτογραφίες, οπτικοακουστικό υλικό, κάδρα, έντυπα, αφίσες, μετάλλια και άλλο ποικίλο υλικό. Τα χειρόγραφα του αρχείου έχουν ψηφιοποιηθεί και είναι ελεύθερα διαθέσιμα μέσω του διαδικτύου. Το πολύπλευρο περιεχόμενο του Αρχείου, τόσο σε είδος υλικού όσο και σε κατηγορίες περιεχομένου, προσελκύει καθημερινά πλήθος επισκεπτών και μάλιστα όχι μόνο επιστήμονες αλλά και φοιτητές, δημοσιογράφους και το ευρύ κοινό.»