Συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για ΑΟΖ: Ένα δυνατό σημείο και τρία ερωτήματα

Η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης των δύο χωρών ανακοινώθηκε ως επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας, γιατί «μπαίνει απέναντι» στο -εκτός διεθνούς νομιμότητας- τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Δεν είναι ακόμη γνωστές οι λεπτομέρειές της. Όμως μετά την υπογραφή της εγείρονται πλέον ερωτήματα για την επίδρασή της στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Ιδίως σε έναν μήνα, τον Αύγουστο, που είχαν προγραμματιστεί να ξεκινήσουν διερευνητικές επαφές, των οποίων το μέλλον είναι αμφίβολο.

Το «δυνατό σημείο» της συμφωνίας, το οποίο μάλιστα δεν αμφισβητείται από την αντιπολίτευση, είναι πως αποτελεί μια πρωτοβουλία δύο χωρών βασισμένη στους κανόνες του διεθνούς δικαίου με την οποία είναι πλήρως ασύμβατο το μνημόνιο που υπέγραψε η Άγκυρα με την κυβέρνηση Σάρατζ της Λιβύης. Εκεί εδράζονται και οι κυβερνητικές εκτιμήσεις για «ακύρωση» αυτού του μνημονίου στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Θέση που δείχνει να τεκμαίρεται και από την τουρκική αντίδραση. Το μόνο επιχείρημα της Άγκυρας είναι πως η οριοθετείται περιοχή που βρίσκεται εντός της υφαλοκρηπίδας που …η ίδια έχει δηλώσει στον ΟΗΕ και ότι θίγει δικαιώματα της Λιβύης. Η εξέλιξη αυτή ουσιαστικά είχε «προοικονομηθεί», αφού το ζητούμενο της υπογραφής της συμφωνίας ήταν φανερός στόχος της ελληνικής διπλωματίας.

Παρόλα αυτά φαίνεται πως τίθενται άμεσα τρία ερωτήματα:

Αν αυτή η συμφωνία θα κάμψει την τουρκική επιθετικότητα. Τα πρώτα δείγματα γραφής της Άγκυρας δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Αντιθέτως ισχυρίζεται ότι το επιχείρημα περί ακυρότητας της συμφωνίας «θα το αποδείξουμε και στο πεδίο και στο τραπέζι» και προς επίρρωση του ισχυρισμού, εξέδωσε NAVTEX για ασκήσεις πραγματικών πυρών ανάμεσα σε Ρόδο και Καστελόριζο.

Πώς αυτή η συμφωνία θα ενταχθεί και αν ενταχθεί σε τι θα ωφελήσει στις διερευνητικές επαφές ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Αυτές που προγραμματίζονταν να αρχίσουν ακόμη και μέσα στον Αύγουστο. Πράγμα που είναι εξαιρετικά πιθανό να μην συμβεί πλένο. Όπωςπάντως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας στην χθεσινή ενημέρωση «εμείς είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε διερευνητικές επαφές για τις θαλάσσιες ζώνες και αναμένουμε από την Τουρκία, αν αυτά που λέει τα εννοεί, να προχωρήσουμε ακόμη και μέσα στον Αύγουστο στις διερευνητικές επαφές». Σύμφωνα με όσα είπε στο News247 o εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης για την συμφωνία δημιουργείται πλέον ένα νομικό καθεστώς αφού «έχουμε δύο συμφωνίες που επικαλύπτουν η μία την άλλη, άρα έχουμε μία νομική διαφορά. Με βάση αυτή τη νομική διαφορά θα μπορούσαν ενδεχομένως τα τέσσερα μέλη να κατέληγαν στο δικαστήριο της Χάγης». Ετοιμότητα για μια τέτοια διαδικασία εξέφρασε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης λέγοντας στην ομιλία του την Τετάρτη στο «2020 Aspen Security Forum» πως «εάν δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία, ας πάμε στο Δικαστήριο της Χάγης» αναφερόμενος στο μόνο ζήτημα που η Ελλάδα αναγνωρίζει ότι διαφορά, δηλαδή τις θαλάσσιες ζώνες.

Αν η μερικότητα της συμφωνίας αυτής, μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές στις όποιες συνεννοήσεις με την Τουρκία, όπως και τι είδους προηγούμενα δημιουργεί. Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με διπλωματικές πηγές «η υπογραφείσα οριοθέτηση είναι τμηματική, αποτελεί δηλαδή τμήμα συνολικής, μεταγενέστερης οριοθέτησης μεταξύ των δύο χωρών». Δηλαδή θα υπάρξουν και περεταίρω πρωτοβουλίες για ανοιχτά ζητήματα μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου που όμως όπως εκτιμάται θα επιλυθούν στο πλαίσιο των φιλικών σχέσεων των δύο χωρών.

Το σχέδιο των 3 φάσεων

Από την πλευρά της κυβέρνησης καθίσταται σαφές, ότι η πρωτοβουλία για την μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ δεν αποτελεί βιαστική ενέργεια αλλά αντιθέτως είναι το αποτέλεσμα των επαφών που έχουν ξεκινήσει από το Φθινόπωρο του 2019 όταν και δημοσιοποιήθηκε το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο στηριγμένες φυσικά στα προηγούμενα 13 χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας – Αιγύπτου. Είναι γνωστές άλλωστε οι συνεχείς επαφές κι επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στις αραβικές χώρες της ανατολικής Μεσογείου.

Επίσης η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι το ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο βρίσκονταν και στις προτεραιότητες της τουρκικής διπλωματίας μιλώντας για «μάταιες προσπάθειες της Τουρκίας να πλειοδοτήσει προσφέροντας στην Αίγυπτο μεγαλύτερη ΑΟΖ».

Τέλος θεωρεί την συμφωνία ως το δεύτερο από τα τρία βήματα που θα «ακυρώσουν» ουσιαστικά τις τουρκικές προσπάθειες να «επιβληθεί» στον θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Μεσογείου με πρώτο την αντίστοιχη συμφωνία με την Ιταλία και τρίτο την σύναψη συμφωνίας και με την Λιβύη. Εκτιμάται μάλιστα πως «η Λιβύη πλέον βρίσκεται μεταξύ δύο απολύτως νόμιμων οριοθετήσεων (Ελλάδα – Ιταλία και Ελλάδα – Αίγυπτος). Η κυβέρνηση της Λιβύης δεν έχει καμία απολύτως νόμιμη βάση να απορρίπτει την συζήτηση με την Ελλάδα για να ολοκληρωθεί με νόμιμο τρόπο η οριοθέτηση μεταξύ μας ΑΟΖ στην περιοχή νοτίως της Κρήτης. Η οριοθέτηση αυτή είναι η μόνη νόμιμη και εξυπηρετεί το συμφέρον αμφοτέρων των χωρών μας».

Η αντιπολίτευση

Τα ερωτήματα για την λειτουργικότητας της συμφωνίας πάντως ενισχύονται και από τον προβληματισμό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ιδίως από την στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ, στο θέμα της οριοθέτησης των ΑΟΖ δεν είχε παρόμοια αντίδραση στο πρόσφατο παρελθόν. Θυμίζουμε ότι ο αρμόδιος για ζητήματα διεθνών σχέσεων Γιώργος Κατρούγκαλος είχε χαρακτηρίσει θετική την οριοθέτηση της θαλάσσιας ζώνης μεταξύ Έλλάδας και Ιταλίας. Είχε μάλιστα επισημάνει ότι η πρωτοβουλία αυτή «παίρνει το νήμα της διαπραγμάτευσης από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που, θυμίζω, ήταν ενταγμένη σε ένα συνολικό σχέδιο στρατηγικής διπλωματίας που περιλάμβανε την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο και την σύναψη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης όχι μόνο με την Ιταλία αλλά και την Αλβανία και την Αίγυπτο». Παρόλα αυτά η αξιωματική αντιπολίτευση επισήμανε για την συμφωνία με την Αίγυπτο ότι «με τη Συμφωνία που υπεγράφη, η Κυβέρνηση βιάστηκε να αποδεχθεί μειωμένη επήρεια για την Κρήτη, το μεγαλύτερο νησί του Αιγαίου, αλλά και να κάνει αποδεκτή τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ρόδου».

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς (που είχε διαφωνήσει με την οριοθέτηση ελληνοϊταλικής ΑΟΖ) σημειώνει ότι η κυβέρνηση «αντί να επεκτείνει την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη στην ΝΑ Κρήτη, που είναι μονομερές δικαίωμα μας, ώστε να κοπεί στη μέση και αυτόματα ακυρωθεί, χωρίς παραχωρήσεις, ΑΟΖ Τουρκίας- Λιβύης, δέχεται συμφωνία με ευνουχισμένο τα δικαιώματα μας».

Ιδιαίτερα προβληματισμένο εμφανίζεται και το ΚΙΝ.ΑΛ σχολιάζοντας ότι «η μερική συμφωνία ενώ διεμβολίζει το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο, μπορεί να περιπλέκει τα θέματα οριοθέτησης στις ζώνες που επιλέχθηκαν να παραμείνουν εκτός της Ελληνο-Αιγυπτιακής συμφωνίας».