Μνήμες χούντας στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

«Μορφή διακυβέρνησης, κατά την οποία ένα άτομο ή μια μικρή ομάδα διαθέτουν απόλυτη εξουσία χωρίς κανέναν συνταγματικό περιορισμό»ξεκινάει το λήμμα της Μπριτάνικα δίπλα στην λέξη «δικτατορία». Προφανώς, υπάρχουν κι άλλοι κάμποσοι ορισμοί της. Κάποιους απ’ αυτούς αναζητά, καλλιτεχνικώ τω τρόπω, το σινεμά μέσα από ταινίες που θίγουν το θέμα «δικτατορία» απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη. Από τον κλασικό «Μεγάλο δικτάτορα» (1940) του Τσάπλιν, έως τον εξαιρετικό «Τελευταίο βασιλιά της Σκωτίας» (2006) του Κέβιν ΜακΝτόναλντ, ή ακόμα τον (πολύ μέτριο) «Δικτάτορα» (2012) του Λάρι Τσαρλς με πρωταγωνιστή τον Σάσα Μπάρον Κόεν, υπάρχουν πάρα πολλές ταινίες που αφορούν υπαρκτούς και μη δικτάτορες. Συγχρόνως, βέβαια, υπάρχει και δεκαπλάσιος αριθμός ταινιών που προσεγγίζουν την δικτατορία με μια πιο ευρεία θεώρηση. Που το κάνουν πιο έμμεσα, πιο υπόκωφα, αλληγορικά.

 Οι 13 ελληνικές ταινίες του ψηφιακού αφιερώματος «Μνήμες Δικτατορίας», που διοργανώνει από 21 έως 27 Απριλίου η Ταινιοθήκη της Ελλάδας, καλύπτουν όλο το αφηγηματικό φάσμα: από την κυριολεξία του ντοκιμαντέρ, έως την αλληγορία ενός ερωτικού δράματος, λόγου χάρη. Όλες τους, όμως, συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την Επταετία, ενώ οι περισσότερες είναι και γυρισμένες στην διάρκειά της. Ταινίες που φέρουν υπογραφές από Ροβήρο Μανθούλη και Θόδωρο Αγγελόπουλο έως Παντελή Βούλγαρη ή Φρίντα Λιάππα.

Αντίσταση μέσω σελιλόιντ

 Οι «Μνήμες Δικτατορίας» είναι η τέταρτη ενότητα του ψηφιακού προγράμματος «Η Ταινιοθήκη στο σπίτι» που λάνσαρε λόγω πανδημίας η Ταινιοθήκη. Σχεδιασμένο προφανώς με αφορμή την φετινή επέτειο των 54 χρόνων από το πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967, το αφιέρωμα τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του ΥΠΕξ, μετά την επιτυχία που σημείωσαν, λέει, στην ομογένεια οι πρώτοι τρεις κύκλοι προβολών της Ταινιοθήκης.

 Η πρόεδρος του ιδρύματος και επιμελήτρια του «δικτατορικού» αφιερώματος, Μαρία Κομνηνού, δήλωσε αναφορικά με τις «Μνήμες Δικτατορίας»: «Την περίοδο της δικτατορίας, αλλά και τα χρόνια που προηγήθηκαν, στην Ελλάδα αναδύθηκε ένας εναλλακτικός κινηματογράφος, πολύ διαφορετικός από το κυρίαρχο μοντέλο του εμπορικού ελληνικού σινεμά, που κατά τη διάρκεια της επταετίας στάθηκε απέναντι στις καθεστωτικές προπαγανδιστικές ταινίες εθνικιστικού χαρακτήρα. Ο πολιτικός κινηματογράφος ανθίζει μέσα στην καταπίεση, και τα χρόνια αυτά δημιουργήθηκαν σημαντικές ταινίες που με έναν τρόπο αλληγορικό μίλησαν για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα της Δικτατορίας, το ραδιόφωνο και ο κινηματογράφος ήταν οι χώροι που αναπτύχθηκε η αντιστασιακή δημόσια σφαίρα.»

Διαθέσιμες δωρεάν και ονλάιν για 30 ώρες μετά το πρώτο πάτημα του play (προσοχή: υπάρχει όριο 600 δωρεάν θεάσεις ανά φιλμ), οι 13 ταινίες του αφιερώματος είναι:

• «Πρόσωπο με πρόσωπο» (1966), Ροβήρος Μανθούλης

• «Vortex ή Το πρόσωπο της Μέδουσας» (1967), Νίκος Κούνδουρος

• «Ανοιχτή επιστολή» (1967), Γιώργος Σταμπουλόπουλος

• «Κιέριον» (1968), Δήμος Θέος

• «Μέρες του ’36» (1972), Θόδωρος Αγγελόπουλος

• «Ναι μεν, αλλά» (1972), Παύλος Τάσιος

• «Το προξενιό της Άννας» (1972),  Παντελής Βούλγαρης  

• «Ιωάννης ο βίαιος» (1973), Τώνια Μαρκετάκη

• «Μαύρο + άσπρο» (1973), Θανάσης Ρεντζής – Νίκος Ζερβός

• «Μέγαρα» (1974), Σάκης Μανιάτης – Γιώργος Τσεμπερόπουλος (ντοκιμαντέρ)

• «Μια ζωή σε θυμάμαι να φεύγεις» (1977), Φρίντα Λιάππα

• «Η καγκελόπορτα» (1978), Δημήτρης Μακρής     

• «12 μαρτυρίες» (2019), Νίκος Καβουκίδης (ντοκιμαντέρ)

13 ταινίες, μια συζήτηση

 Στο πλαίσιο αυτού του αφιερώματος στο δίπτυχο χούντα-σινεμά, η Ταινιοθήκη διοργανώνει την Πέμπτη 22 Απριλίου στις 19:00 διαδικτυακή συζήτηση με θέμα τον κινηματογράφο κατά την διάρκεια της Δικτατορίας και συμμετοχή των Παντελή Βούλγαρη, Γιώργου Τσεμπερόπουλου, Γιώργου Σταμπουλόπουλου, Κυριάκου Αγγελάκου, Νίκου Καβουκίδη και Eυάννας Βενάρδου. Ευκαιρίας δοθείσης, η δημοσιογράφος και υπεύθυνη του Γραφείου Τύπου της Ταινιοθήκης, κα. Βενάρδου, απάντησε στις ερωτήσεις του NEWS 24/7:

• Πέρα από την ημερολογιακή επέτειο, η φωνή εκείνων των ταινιών ανιχνεύεται στο σήμερα του ελληνικού κινηματογράφου;

• Το μόνο προφανές που μπορώ να επισημάνω, είναι ότι μεταξύ του σήμερα και του παλιού εμπορικού κινηματογράφου, που άκμαζε μέχρι και την χούντα, μεσολάβησε ένας συνδετικός κρίκος, ας πούμε. Ο οποίος συνέπεσε με την γέννηση του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, και συνέπεσε και με την χούντα – πολλές απ’ αυτές τις ταινίες, και κάποιες που θα δείξουμε και στο αφιέρωμα γυρίστηκαν τότε. Είναι ταινίες που με την υπαινικτικότητά τους, με την αλληγορία τους, το κρυφτούλι τους με την εξουσία της εποχής, βοήθησαν στην ανάδυση του πνεύματος του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Αυτή η αλληγορική αφήγηση πέρασε και στους επόμενους δημιουργούς. Όλος αυτός ο τρόπος εκείνου του τόσο διαφορετικού κινηματογράφου, εκείνου του αλληγορικού πολιτικού κινηματογράφου σίγουρα συνετέλεσε στο να φτάσουμε στο σήμερα. Στο σήμερα του «Κυνόδοντα», του Γιάνναρη, του Κούτρα, του Παπαδημητρόπουλου… Δεν ήρθε ουρανοκατέβατη η σημερινή γενιά κινηματογραφιστών. Σίγουρα ο σημερινός κινηματογράφος παίρνει τις αποστάσεις του από αυτό που λέγαμε κάποτε «βαριά κουλτούρα» της εποχής, αλλά δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι αυτή ακριβώς η κουλτούρα συνετέλεσε στην διαμόρφωση της σημερινής κινηματογραφικής γλώσσας [στην Ελλάδα].

• Και το σήμερα του παγκόσμιου κινηματογράφου υπό το φως της πανδημίας;

• Σίγουρα είναι συνδεδεμένο με το ότι έχουν κλείσει οι αίθουσες, και ότι με το σταγονόμετρο, με σελφ-τεστ και ράπιντ γίνονται κάποια ελάχιστα γυρίσματα. Όλοι έχουμε στραφεί στο Netflix. Ξαφνικά ο κινηματογράφος «μίκρυνε» φτάνοντας στο μέγεθος του κινητού μας, του υπολογιστή μας… Ήρθε στα μέτρα της πανδημίας, δηλαδή. Δεν έχουμε τα προβλήματα που είχαμε επί χούντας, προφανώς, δεν έχουμε λογοκρισία, αλλά έχουμε την «λογοκρισία» μιας τεράστιας λαίλαπας που λέγεται Netflix και συναφείς πλατφόρμες. Δεν είναι, βέβαια, μόνο κακό [η ύπαρξη των πλατφορμών], βοηθάει μες στην συγκυρία, αλλά δεν γίνεται να διαμορφώνει το ποιες ταινίες βλέπουμε. Πάντως, και μετά το τέλος αυτής της κατάστασης, όταν, με το καλό, λειτουργήσουν πάλι οι κινηματογράφοι, πιστεύω πως θα έχουμε υβριδικούς τρόπους παρακολούθησης μιας ταινίας. Δηλαδή, και έξοδος ταινίας στις αίθουσες, και διαδικτυακά. Ή ένα μέρος ενός φεστιβάλ να διεξάγεται στην αίθουσα, αλλά ταυτόχρονα ένα άλλο ονλάιν. Τώρα, το τι είδους ταινίες γυρίζονται [μες στην πανδημία], το αν είναι πιο εύκολες, ή πιο δύσκολες αυτό μένει να το δούμε στην πορεία.      

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις