Δεληβορριάς: Ένα τολμηρό επώνυμο

«Κόρη του Μαγιού, κυρά του φεγγαριού /σ’ ανιστόρησα, παντοκρατόρισσα./ Όρτσα τα πανιά, κόντρα στο Δεληβοριά/ είναι τ’ αμπάρια γεμάτα, π’ ανάθεμά τα, άγρια θεριά». Αυτή είναι η πρώτη στροφή του τραγουδιού «Όρτσα τα πανιά», του 1976, των Γκούφα και Ποντίκα, σε μουσική Κουνάδη, που το τραγούδησε όμορφα ο Αντώνης Καλογιάννης.

Αυτός ο «Δεληβοριάς», που λέει το τραγούδι, είναι ακριβώς ο «τρελοβοριάς», ο ορμητικός βόρειος άνεμος. Η λέξη παράγεται από το «δελή» και το «βοριάς». Αυτό το «δελή», ή «ντελή», είναι η ελληνική μεταφορά της τουρκικής λέξης «deli», που σημαίνει «τρελός», «πολύ ζωηρός», και κατ’ επεκταση «παράτολμος, παλληκαράς».

Πολλά ελληνικά επώνυμα, και κυρίως από την Πελοπόννησο, έχουν ως πρώτο συνθετικό το –ντελή, – δελη, ή –δελλη, όπως, για παράδειγμα το «Δεληγιώργης», που σημαίνει όχι τόσο τον παράφρονα Γιώργη, όσο τον παράτολμο, τον παλληκαρά, τον άγριο. Επίσης το –ντελή, υπάρχει και ως αυτούσιο επίθετο («Ντελής, ή Δελής»).

Επίσης, οι «δελήδες» να πούμε πως ήταν, επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα σώμα ιππικού, αποτελούμενο από πολύ θαρραλέους, μέχρι τρέλας ανδρείους στρατιώτες.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.