Σαν σήμερα Γερμανοί και Τσάμηδες εκτελούν προκρίτους στην Παραμυθιά

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 27 Σεπτεμβρίου του 1943, στην Παραμυθιά της Ηπείρου, μεικτά αποσπάσματα από Γερμανούς στρατιώτες της Μεραρχίας Εντελβάις και ένοπλους Τσάμηδες, μπουκάρουν σε επιλεγμένα σπίτια χριστιανών προκρίτων της κωμόπολης. Οι συλληφθέντες, που έχουν επιλεγεί από τους Τσάμηδες, πρόκειται να εκτελεστούν σε αντίποινα για το θάνατο έξι Γερμανών στρατιωτών, που σκοτώθηκαν τρεις μέρες πριν σε μάχη με τους αντάρτες του ΕΔΕΣ.

Οι πιο πολλοί από τους πενήντα δύο Παραμυθιώτες είναι στενοί συγγενείς: γιοι και πατεράδες, αδέλφια, θείοι κι ανιψιοί. Οι Γερμανοί και οι Τσάμηδες, δηλαδή οι μουσουλμάνοι αλβανόφωνοι, κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Τσαμουριάς, κλείνουν τους μελλοθάνατους προκρίτους στο σχολείο της Παραμυθιάς.

Την αυγή της 29 Σεπτεμβρίου του 1943, Γερμανοί στρατιώτες και γερμανοντυμένοι Τσάμηδες οδηγούν τους κρατούμενους σε ένα χωράφι λίγο έξω από την κωμόπολη, όπου την προηγούμενη ημέρα χωρικοί από τα κοντινά χωριά του κάμπου υπό την απειλή των όπλων είχαν σκάψει ομαδικούς τάφους. Πριν ο Γερμανός αξιωματικός δώσει το παράγγελμα εκτέλεσης, χαρίζει τη ζωή σε τρεις μελλοθανάτους. Τους απελευθερώνει γιατί τους χρειάζεται για ξυλουργικές εργασίες στο Διοικητήριο. Έτσι απομένουν 49, οι οποίοι και εκτελούνται από τους Γερμανούς.

Να πούμε πως η Μεραρχία Εντελβάις, που έλεγχε όλη τη περιοχή της Ηπείρου, είναι υπεύθυνη για τις σφαγές των αμάχων στη Μουσιώτισσσα και τους Λιγκιάδες, ενώ ήταν αυτή που εξόντωσε του Εβραίους των Ιωαννίνων. Η Μεραρχία Εντελβάις έδωσε όπλα στους Τσάμηδες, που έσπευσαν από την αρχή της Κατοχής να συνεργαστούν με τους Ναζί.

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει πως η Τσαμουριά στην Τουρκοκρατία ήταν περιοχή της Θεσπρωτίας, που περιελάμβανε την Παραμυθιά, την Πάργα, τις Φιλιάτες, το Μαργαρίτι και χωριά του Δελβίνου. «Τσάμης» είναι ο κάτοικος αυτής της περιοχής. Είναι αβέβαιη η ετυμολογία της λέξης «Τσάμης». Ίσως να προέρχεται από το «Θύαμις», την αρχαία ονομασία του ποταμού Καλαμά που διαρρέει την περιοχή, ή ίσως από το «Σάμεις», που ήταν το όνομα ενός αρχαίου θρακοϊλλυρικού λαού.

Όποια κι αν είναι όμως η ετυμολογική προέλευση του ονόματός τους, οι Τσάμηδες μετά το τέλος του πολέμου έφυγαν από την Ελλάδα, και μετοίκησαν οι περισσότεροι στην Αλβανία, ενώ κάποιοι πήγαν στην Τουρκία και τις ΗΠΑ. Το κλίμα εδώ δεν τους σήκωνε, και δικαίως, μιας και η συνεργασία τους με τις Κατοχικές δυνάμεις, που οδήγησε στην δολοφονία των Προκρίτων της Παραμυθιάς, ασφαλώς δεν έχει ξεχαστεί.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.