Άνθρωπος: Τι σημαίνει η λέξη

Ναι μεν είμαστε όλοι άνθρωποι, λίγοι όμως γνωρίζουν την ετυμολογία της λέξης, του όρου που τους προσδιορίζει.Τί είναι ο άνθρωπος; Δεν θέτω αυτό το ερώτημα φιλοσοφικώς, γιατί θα ξημερώσουμε, αλλά ετυμολογικώς. Λοιπόν, κάποιοι ρομαντικοί ισχυρίζονται πως η λέξη «άνθρωπος» ετυμολογείται από το ρήμα «αναθρώσκω», που σημαίνει «αναπηδώ», «τινάζομαι προς τα πάνω», με την έννοια πως το βιολογικό μας είδος τείνει προς την τελειότητα, την πνευματική και ψυχική ολοκλήρωση – κάτι που δεν μου ακούγεται καθόλου άσχημα.

Όμως, ο κύριος Μπαμπινιώτης, αφού δηλώσει σαφώς και κατηγορηματικώς πως η λέξη «άνθρωπος» είναι αβέβαιου ετύμου, λέει ότι πιθανώς ο όρος ετυμολογείται από το «άνδρ-ωπός», από το «ανήρ, του ανδρός» δηλαδή «ο άνδρας», και το «ωπός», από το «ωψ», που σημαίνει «πρόσωπο, όψη».

Συνεπώς, ο άνθρωπος είναι αυτό το ον που έχει ανδρική όψη, αυτό που μοιάζει με άνδρα, όταν όμως «άνδρας», στα αρχαία ελληνικά, σημαίνει γενικότερα τον άνθρωπο. Άρα, «άνθρωπος» είναι το ον με το ανθρώπινο πρόσωπο. Αυτή η σημασιολογική σύμπτωση, του άνδρα και του ανθρώπου, είναι άδικη και σεξιστική, αλλά απαντά και σε άλλες γλώσσες – θυμηθείτε το αγγλικό «man», το γαλλικό «homme» και το ισπανικό «hombre». Οπότε, καταλήγει ο λεξικογράφος, η σύνδεση του ανθρώπου με το «άνω θρώσκω», δηλαδή «τείνω προς τα πάνω», θεωρείται παρετυμολογική και επιστημονικώς αβάσιμη.

Μετά απ’ όλα αυτά, εγώ τί να πω τώρα; Αν αφήσουμε κατά μέρος το μεγαλείο, και αναλογιστούμε τη φρίκη που έχει προξενήσει ο άνθρωπος στον πλανήτη, στα άλλα ζώα και στο ίδιο του το είδος, τότε καθόλου δε μ’ αρέσει να συνδέεται ετυμολογικώς το φύλο μου, το ανδρικό, με αυτόν τον εξελιγμένο πίθηκο. Κι οι γυναίκες έχουν μερίδιο στα πεπραγμένα του Ανθρώπου– κανείς και καμία δεν έχει την αποκλειστικότητα στη βλακεία και τη μοχθηρία.