Ονόματα δρόμων της Αθήνας – Μέρος 1ο

Πώς ονομάζονται οι δρόμοι της Αθήνας και του Πειραιά; Οι δρόμοι, όπως και οι άνθρωποι, παίρνουν τα ονόματά τους από ό,τι είναι άξιο να μνημονευτεί, να τιμηθεί ή να αναγνωριστεί. Κι όχι μόνο από την πραγματική Ιστορία, δηλαδή την επιστημονική καταγραφή των γεγονότων που συνέβησαν, αλλά και από το φαντασιακό των ανθρώπων που τους περπατούν, παίρνουν οι δρόμοι το όνομά τους…

Και βέβαια η ονοματοδοσία είναι μια εξαιρετικά αποτελεσματική προπαγάνδα των εκάστοτε κρατούντων, που κανοναρχούν έτσι τους πολίτες με τα ονόματα, τα γεγονότα και τις αξίες που οφείλουν να θυμούνται…

Το κάθε έθνος και η κάθε πόλη έχει μια παρακαταθήκη ιστορικών προσώπων για να τιμήσει, οπότε δίνει το όνομά τους στους δρόμους της: οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είναι αενάως παρόντες στους δρόμους της ευρύτερης περιφέρειας της πρωτεύουσας, οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες, οι Αγωνιστές του ‘21, οι εθνομάρτυρες, οι ήρωες, οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί, οι εξέχοντες άνθρωποι του πνεύματος, οι εθνικοί ευεργέτες. Επίσης, δεν λείπουν και τα ονόματα οικοδομημάτων, κτιρίων, που όμως έχουν μια ιδιαίτερη ιστορική σημασία: η Αγία Σοφία, ας πούμε, η Ακρόπολη και το Πολυτεχνείο…

Εδώ να διευκρινίσουμε πως οι άνθρωποι του πνεύματος που λέγαμε, συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφοι, γλύπτες, κλπ, είναι αναλογικά, πολύ ριγμένοι σε σχέση με τους άλλους. Ας πούμε, οι οδοί Καβάφη Κωνσταντίνου στην Αθήνα δεν είναι ούτε δέκα στο λεκανοπέδιο, ενώ ο στρατάρχης Παπάγος έχει δώσει το ένδοξό του όνομα, όχι μόνο σε ένα ολόκληρο προάστιο, αλλά σε περισσότερες από είκοσι οδούς και λεωφόρους…

Μετά, είναι και το μερίδιο της Εκκλησίας: πολλοί κληρικοί, από ιερείς και μοναχούς μέχρι μητροπολίτες, και βέβαια άγιοι και αγίες του Ορθοδόξου εορτολογίου.  Ασφαλώς δεν λείπουν ούτε οι εθνικές επέτειοι, ούτε τα τοπωνύμια: ονόματα πόλεων, νησιών, ποταμών, γεωγραφικών περιφερειών και θαλασσών της Ελλάδας δίνουν το όνομά τους σε δρόμους. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Παλαμάς, ο Περικλής, ο Κολοκοτρώνης και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο Όσιος Λουκάς και η Αγία Παρασκευή, η 25η Μαρτίου, η 28η Οκτωβρίου, αλλά και η 3η Σεπτεμβρίου, η 17η Νοεμβρίου, η Ήπειρος κι η Λάρισα, αλλά και ο Πηνειός, η Κρήτη, τα Άγραφα και το Αιγαίο, για παράδειγμα, έχουν ονοματοδοτήσει δρόμους μεγάλους ή μικρούς στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστιά τους. 

Επίσης, οι πιο σύγχρονες ιστορικές προσωπικότητες είναι παρούσες: ο Μουστακλής, ο Παναγούλης, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η Λέλα Καραγιάννη, ο Σωτήρης Πέτρουλας, ο Νικηφόρος Μανδηλαράς, ο Νίκος Μπελογιάννης, ο Νίκος Πλουμπίδης. Και για να έρθουμε στις μέρες μας, να σημειώσω πως ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας έχει μετονομάσει την οδό Παναγή Τσαλδάρη στο Κερατσίνι σε οδό Παύλου Φύσσα…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.