Σαμαράς: Ετυμολογία του επωνύμου

Αυτός που κατασκευάζει και πουλάει σαμάρια, λέγεται σαμαράς, η σαμαρτζής – «σαγματοποιός» είναι η λόγια ονομασία του τεχνίτη, όπως, ας πούμε, οι μπογιατζήδες συστήνονται ως «ελαιοχρωματιστές», και οι παπλωματάδες ως «εφαπλωματοποιοί». Το επώνυμο «Σαμαράς» προκύπτει ακριβώς από την επαγγελματική ιδιότητα του σαγματοποιού. Λοιπόν, όπως είπαμε, ο σαμαράς φτιάχνει σαμάρια, δηλαδή εκείνα τα εξαρτήματα που τοποθετούνται στη ράχη των υποζυγίων και χρησιμεύουν ως καθίσματα για τους αναβάτες, ή ως βάσεις για τη στερέωση του φορτίου, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Άρα, οι γάιδαροι, τα μουλάρια και τα άλογα, δηλαδή τα ζώα φορτίου, τα υποζύγια, οπωσδήποτε πρέπει να έχουν σαμάρι, για να τα φορτώσει το αφεντικό τους, ή να τα καβαλήσει.

Βέβαια όλα αυτά είναι ιστορίες ετυμολογικής φαντασίας για τους νεότερους, που έχουν δει γαϊδάρους μόνο σε φωτογραφίες στο ίντερνετ. Αλλά στους παλιότερους όλα αυτά κάτι λένε, όπως και η παροιμία «όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάιδαρο, δέρνει το σαμάρι». Αυτό σημαίνει πως εάν δεν έχουμε τα κότσια να αντιμετωπίσουμε τους ισχυρότερους που είναι υπεύθυνοι για κάτι, τα βάζουμε με τους πιο αδύνατους και τους κατώτερους. Γιατί; Επειδή μας παίρνει, επειδή μπορούμε, κάτι το οποίο είναι ηθικώς κατάπτυστο, πλην όμως σύνηθες στην ιδιωτική, αλλά και τη δημόσια σφαίρα. Έλεγα λοιπόν για τον σαμαρά, αυτόν που φτιάχνει σαμάρια. Αυτό το σαμάρι προέρχεται από τον όρο «σαγμάριον», το υποκοριστικό της αρχαίας λέξης «σάγμα», που σημαίνει το ίδιο πράγμα, το εξάρτημα για τα υποζύγια. Το σάγμα παράγεται από το ρήμα «σάττω», δηλαδή «γεμίζω εντελώς, εφοδιάζω». Ηθικόν δίδαγμα: το να φτιάχνεις εξαρτήματα που βοηθούν τα αφεντικά να εκμεταλλευτούν την δύναμη των υποζυγίων, και να τα καβαλήσουν άμα λάχει, είναι πάντα μια καλή δουλειά. Είναι αποδοτικό να είσαι σαμαράς.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.