Δημήτρης Παπαδημούλης: Η χαμένη τιμή της ΕΚΤ

Η συνεχιζόμενη υγειονομική κρίση της COVID-19, ακριβώς όπως η οικονομική κρίση του 2008, καταδεικνύει ένα πράγμα: Ότι το τρέχον ευρωπαϊκό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης είναι αναποτελεσματικό. Οι κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες οξύνονται, η απασχόληση, οι βιώσιμες πολιτικές και επενδύσεις τίθενται σε κίνδυνο και σταδιακά, η υγειονομική κρίση, ακριβώς όπως και η οικονομική κρίση του 2008, μετατρέπεται σε κρίση ανθρωπιστική και πολιτισμική.

Ο διάλογος για το μέλλον του αποτυχημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που ξεκινήσε ήδη πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας και διακόπηκε με την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής, βρίσκεται σήμερα και πάλι στο πολιτικό προσκήνιο.

Tην επανακκίνηση της δημόσιας συζήτησης για το μέλλον του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, σηματοδότησε η ανακοίνωση με την οποία η Κομισιόν, ήδη από τον Οκτώβριο, κέλεσε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εξετάσουν τη λειτουργία της οικονομικής διακυβέρνησης και να παρουσιάσουν τις απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της αποτελεσματικότητάς της.

Η συζήτηση αυτή αναμένεται να προκαλέσει μια σκληρή μάχη μεταξύ ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου, με τη Γερμανία να παίζει, ως ηγέτιδα της ΕΕ, πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η πρόσφατη συμφωνία της νέας Γερμανικής τρικομματικής κυβέρνησης περιλαμβάνει τις πρώτες – όχι και τόσο αισιόδοξες – ενδείξεις για το πώς θα πορευτεί στον οικονομικό τομέα, τόσο εντός της χώρας, όσο και εντός της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, η συμφωνία ανοίγει την πόρτα για απλούστευση του ΣΣΑ, υπογραμμίζοντας ότι οι όποιες μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να εξυπηρετούν την ανάπτυξη και τις βιώσιμες και φιλικές προς το κλίμα επενδύσεις και να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους. Δηλώνει, ωστόσο, ότι το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει να παραμείνει ένα εργαλείο «περιορισμένο από άποψη χρόνου και μεγέθους».

Από την άλλη πλευρά, η απάντηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στην ανακοίνωση της Κομισιόν είναι πιο φιλόδοξη. Σύμφωνα με την ΕΚΤ το νέο πλαίσιο πρέπει είναι απλούστερο, πιο διαφανές και περισσότερο προβλέψιμο και για να επιτευχθεί αυτό, οι κανόνες του θα πρέπει να βασίζονται λιγότερο στο μη παρατηρήσιμο μεγέθος του παραγωγικού κενού και περισσότερο στις δαπάνες.

Στην απάντησή της, η EKT αναγνωρίζει πως η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να είναι πιο φιλική προς την ανάπτυξη και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και υπογραμμίζει τη σημασία των βιώσιμων, εθνικά χρηματοδοτούμενων επενδύσεων, οι οποίες απαιτούν, είτε πρόσθετες πηγές εσόδων, είτε επαναπροτεραιοποίηση των δαπανών.

Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης, όσο και κρίσιμο, είναι ότι δια της απάντησής της, η ΕΚΤ ανδεικνύει τη σημασία μιας ρεαλιστικής, σταδιακής και διαρκούς προσαρμογής του δημόσιου χρέους και παίρνει έμμεσα θέση ως προς το ενδεχόμενο μονιμοποίησης και ενίσχυσης του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, υπογραμμίζοντας ότι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης κεφαλαιαγορών πρέπει να συμπληρωθεί από τη δημιουργία «μιας μόνιμης κεντρικής δημοσιονομικής δυνατότητας της ΕΕ».

Τι σημαίνει αυτή η αλλαγή στάσης της ΕΚΤ; Τίποτε περισσότερο από καθαρό ρεαλισμό αναφορικά με το σημερινό δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο έχει χάσει την αξιοπιστία του και δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός πειθαρχίας, διότι έχει επανειλημμένα παραβιαστεί, χωρίς κυρώσεις, από μεγάλες χώρες.
Επιπλέον, το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί σημαντικά σε όλες τις χώρες και οι παράμετροί του είναι εξαιρετικά περίπλοκες και στηρίζονται σε μη παρατηρήσιμα μεγέθη που χρειάζεται να εκτιμηθούν στατιστικά.

Επιδίωξη των χωρών με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να είναι ένα δημοσιονομικό πλαίσιο που θα ενισχύει την ευελιξία και θα επιτρέπει τη σταδιακή προσαρμογή των πρωτογενών δημοσιονομικών μεγεθών σε τροχιά βιωσιμότητας. Χρειάζεται, λοιπόν, ένα νέο πλαίσιο δημοσιονομικής πολιτικής. Χαρακτηριστικά:

• Ο ρυθμός μείωσης του χρέους κάθε χώρας και το δημοσιονομικό μονοπάτι (πρωτογενή πλεονάσματα) που αυτή θα κληθεί να ακολουθήσει ώστε το χρέος της να είναι βιώσιμο, θα πρέπει να στηρίζονται σε μια διμερή διαπραγμάτευση μεταξύ της Κομισιόν και της εκάστοτε χώρας.
  Μια τέτοια διμερής διαπραγμάτευση θα οδηγήσει την Ελλάδα σε ένα πολύ πιο ήπιο δημοσιονομικό μονοπάτι από αυτό που ακολουθεί σήμερα με βάση τους τρέχοντες κανόνες, οι οποίοι είναι κοινοί για όλα τα κράτη – μέλη.
• Για τον υπολογισμό αυτό, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ο δυνητικός ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης, το επιτόκιο δανεισμού μεσοπρόθεσμα, και το ύψος του πληθωρισμού.
• Θα πρέπει να δίνεται τη δυνατότητα στα κράτη – μέλη να χρησιμοποιούν τα δικά τους ταμειακά διαθέσιμα για να ασκούν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, κάτι το οποίο δεν θα επιβαρύνει το δημόσιο χρέος τους, αφού για τη χρηματοδότησή της πολιτικής δεν θα χρησιμοποιούνται δανεικοί πόροι.
• Θα πρέπει να προβλεφθεί ένα νέο πλαίσιο διαχείρισης χρέους σε περιπτώσεις εξωγενών κλυδωνισμών, όπως η παγκόσμια κρίση του 2008 ή η πανδημία της COVID-19. Με άλλα λόγια, να εισαχθούν εργαλεία αμοιβαιοποίησης χρέους, όπως π.χ. η επέκταση και μονιμοποίηση του Μηχανισμού Ανάκαμψης.

Η απάντηση της ΕΚΤ στην ανακοίνωση της Κομισιόν κινείται, σε μεγάλο βαθμό, στην κατεύθυνση αυτή. Ας ελπίσουμε ότι εκτός από την «χαμένη τιμή της ΕΚΤ», θα αποκαταστήσει επίσης και τη θετική της συμβολή στην επικείμενη δύσκολη διαπραγμάτευση της αναθεώρησης των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.

* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς (Τhe Left) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και μέλος της Ομάδας Εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον έλεγχο εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις