Δημήτρης Παπαδημητρίου στο NEWS 24/7: Πόσο μοιάζει η πανδημία με την κρίση της Lehman Brothers

Το μεγαλύτερο κόστος της πανδημίας παγκοσμίως, κατά κύριο λόγο, είναι οι απώλειες ανθρώπινων ζωών. Οι νεκροί που άφησε πίσω του ο κορονοϊός ξεπερνούν τα 5 εκατ. σε όλο τον κόσμο και καθημερινά, ο τραγικός αυτός απολογισμός ολοένα και αυξάνεται.

Ωστόσο, αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι και οι επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία. Από την εμφάνισή της τον Δεκέμβριο του 2019 και τα πρώτα lockdown, τα κρατικά ταμεία πολλών χωρών επλήγησαν σημαντικά.

Τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και τις ομοιότητες που παρουσιάζει η κρίση του κορονοϊού με την χρηματο-οικονομική του 2008, αλλά και τη μεταναστευτική του 2015, αναλύει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, Δημήτρης Παπαδημητρίου.

Ο καθηγητής επεξηγεί τις κρίσεις που ξέσπασαν τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας, με αφορμή το συνέδριο με τίτλο “Παγκόσμιες Κρίσεις: Ενημέρωση, Εκπαίδευση και Πολιτική Επικοινωνία” που διοργανώνει η εταιρεία δημοσκοπήσεων “About People” και το Bournemouth University και θα διεξαχθεί τη Δευτέρα (20/12), στο οποίο και θα συμμετάσχει.

Σημαντική αναφορά κάνει και στις οικονομικές ανισότητες που διακρίνονται, όπου στην παγκόσμια ελίτ παρατηρείται “τάση υπέρ-συγκέντρωσης πλούτου”, τη στιγμή που η πλειοψηφία των πολιτών ζει σε μια “διαρκή λιτότητα”. Μεταξύ άλλων στέκεται ιδιαίτερα στο ρόλο που πρέπει να έχει το κράτος στη μετάβαση στην επόμενη μέρα.

Τι κοινό έχουν οι χρηματο-οικονομική κρίση του 2008, η μεταναστευτική κρίση του 2015 και η σημερινή πανδημία του COVID 19;

Οι κρίσεις που αναφέρετε έχουν προφανώς διαφορετικές αφετηρίες και επηρεάζουν με διαφορετική ένταση διαφορετικές περιοχές του πλανήτη. Έχουν όμως και κάτι κοινό: περικλείουν μέσα τους αμφίσημες και συχνά αντιφατικές θεωρήσεις για το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του κράτους ως μοχλός επίλυσης τους ή τουλάχιστον ως εργαλείο για την άμβλυνση των προβλημάτων που αυτές δημιουργούν.

Αυτή η αμφισημία σήμερα εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα: από το οικονομικό και το πολιτικό, μέχρι το πολιτιστικό και το πεδίο των διεθνών σχέσεων.

Μπορείτε να γίνεται λίγο πιο συγκεκριμένος;

Βεβαίως! Δείτε για παράδειγμα την οικονομική κρίση στις ΗΠΑ (μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers) ή αργότερα την κρίση της Ευρωζώνης. Μέσα από την αναζήτηση του τι πήγε στραβά ή του πως θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν οι συνέπειές τους αναδείχθηκαν δύο αντίρροπες λογικές.

Από την μία ο οικονομικός εθνικισμός που ρίχνει όλες τις ευθύνες στην παγκοσμιοποίηση και «περιχαρακώνει» το εθνικό συμφέρον και από την άλλη ένας υπερεθνικός ακτιβισμός που προσπαθεί να επέμβει σε εθνικές παθογένειες προκειμένου να περιορίσει τις συστημικές τους συνέπειες. Στην πρώτη κατηγορία θα μπορούσε κανείς να εντάξει το φαινόμενο του Τραμπισμού.

Η επιβολή των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής στην Ευρωζώνη είναι παράδειγμα της δεύτερης κατηγορίας. Η αντιμετώπιση των προσφυγικών κρίσεων έχουν και αυτές στον πύρινα τους το ίδιο αδυσώπητο δίλημμα: πού τελειώνει η εθνική κυριαρχία και πού ξεκινά ο υπερεθνικός ακτιβισμός;

Δεν έχουν ιδεολογικό πρόσημο αυτές οι διαμάχες;

Ναι, έχουν. Πέρα από το θέμα της εθνικής κυριαρχίας, υπάρχει και η ιδεολογική διαμάχη για τα όρια του κρατικού παρεμβατισμού. Στην κρίσης της Ευρωζώνης, για παράδειγμα, υπήρξε μεγάλη συζήτηση για το αν θα έπρεπε ιδιωτικά χρέη (πχ των τραπεζών ή ακόμα και των νοικοκυριών) θα «κρατικοποιηθούν» μέσα από μηχανισμούς διάσωσης που μετακύλησαν το κόστος στο δημόσιο χρέος (το λεγόμενο bailout).

Από την άλλη γνωρίζουμε ότι αν το κράτος δεν παρέμβει δυναμικά να περιορίσει συστημικούς κινδύνους (όπως, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ στην περίπτωση της Lehman Brothers) τότε το κόστος μπορεί, μακροπρόθεσμα, να είναι πολύ μεγαλύτερο. Στην περίπτωση του COVID 19 η κρατική παρέμβαση, τόσο μέσω των πακέτων οικονομικής στήριξης όσο και με την ανάδειξη των δημόσιων συστημάτων υγείας ως βασικών πυλώνων αντιμετώπισης της πανδημίας, επανάφεραν το κράτος στο προσκήνιο. Το θέμα του ποιος τελικά θα καλύψει το κόστος αυτής της γιγαντιαίας παρέμβασης παραμένει ακόμα σαφές.

Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για την ανακατανομή του πλούτου;

Δυνητικά οι συνέπειες μπορεί να είναι γιγάντιες. Τις τελευταίες δεκαετίες τόσο στην Αμερική (κυρίως) όσο και στην Ευρώπη οι οικονομικές ανισότητες μεγαλώνουν και το εισόδημα της μέσης τάξης υποχωρεί.

Από την άλλη υπάρχει εμφανής τάση υπέρ-συγκέντρωσης πλούτου στα χέρια μίας παγκόσμιας, αλλά αριθμητικά πολύ περιορισμένης, ελίτ. Στο πολιτικό επίπεδο αυτό λειτουργεί αποσταθεροποιητικά αφού οι «χαμένοι» αποσύρουν την υποστήριξη τους από τα συστημικά κόμματα και τα κοινωνικά συμβόλαια περασμένων δεκαετιών.

Στο οικονομικό επίπεδο δεν ξέρουμε αν τελικά οι πολύ πλούσιοι θα κληθούν τελικά να πληρώσουν τα σπασμένα της πανδημίας ή αν τελικά το κόστος θα πέσει στην πλάτη των πολλών (και φτωχών) μέσα από μία διαρκή λιτότητα όταν η κρίση τελειώσει. Βέβαια, το θέμα της ανακατανομής του πλούτου δεν είναι μόνο «κάθετο», αλλά και «οριζόντιο», αφορά δηλαδή και την γεωγραφική του διάσταση. Εδώ, η οικονομική άνοδος της Ασίας ή η δυναμική των ανισοτήτων Βορρά/Νότου έρχεται να περιπλέξει τα πράγματα!

Και κάτι τελευταίο: λίγες ημέρες πριν, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας ανήγγειλε νέα περιορίστηκα μέτρα για την καταπολέμηση του COVID. Πώς κρίνετε τους χειρισμούς του κ. Τζόνσον;

Ο Μπόρις Τζόνσον έκανε τραγικά λάθη στην αρχή της πανδημίας, αν και αργότερα η καλή πορεία των εμβολιασμών έσωσε κάπως το γόητρο του. Σήμερα η αξιοπιστία πλήττεται έντονα από αποκαλύψεις ότι τα περσινά Χριστούγεννα, ενώ η χώρα βρισκόταν σε lockdown, οι συνεργάτες του οργάνωναν πάρτυ στην Ντάουνιγκ Στρητ!

Η ικανότητα του να ηγηθεί της αντιμετώπισης ενός νέου, ίσως δυσκολότερου κύματος της πανδημίας, δεν με γεμίζει εμπιστοσύνη. Ο ίδιος αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα πολιτικού οπορτουνιστή που μπορεί να πει τα πάντα προκειμένου να κολακεύσει το ακροατήριο του. Συνήθως αυτός ο τύπος πολιτικού δεν διακρίνεται στο πεδίο της διαχείρισης.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις