Μην τα κάνουμε θάλασσα…

Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) θα διεκδικεί για πολύ καιρό τα σκήπτρα της δημοσιότητας, είτε επειδή αποτελεί «την νέα καλύτερη εκδοχή της χώρας μας με το σχέδιο Ελλάδα 2.0» όπως επαγγέλλεται η κυβέρνηση, είτε επειδή θα αποδειχθεί ολετήρας για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αφού «δεν περιλαμβάνει την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας» όπως προφητεύει η αντιπολίτευση*.

Περιττό να λεχθεί ότι εάν συμβεί κάποια εναλλαγή κυβερνήσεων τα επόμενα χρόνια αυτομάτως θα αντιστραφούν αμφότερες οι εκτιμήσεις των κομμάτων για τις προσδοκώμενες συνέπειες. Επειδή όμως η Ελλάδα έχει βιώσει μια δραματική δεκαετία αποεπένδυσης και ύφεσης την περίοδο της κρίσης και των Μνημονίων, επειδή η μισή της οικονομία «κατέβασε τα ρολά» λόγω της πανδημίας και επειδή οι πόροι που θα λάβουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ σημαντικοί, χρειάζεται λίγο καιρό να ξαποστάσουμε από το δίπολο παράδεισος/κόλαση και να δούμε πώς μπορούμε να θεμελιώσουμε κάτι σοβαρό, βιώσιμο και ωφέλιμο για την χώρα μας.

Όλοι συμφωνούν (στα λόγια τουλάχιστον) ότι για τις επόμενες δεκαετίες η Ελλάδα πρέπει να μάθει να παράγει προϊόντα, να τα εξάγει και να παρέχει εξειδικευμένη και καλά αμειβόμενη απασχόληση. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ούτε το Σχέδιο ΤΑΑ περιγράφει αξιόπιστα πώς αυτό θα συμβεί, ούτε η αντιπολίτευση το υποδεικνύει με συγκεκριμένες προτάσεις. Για να μην μιλάμε με γενικότητες, θα ασχοληθούμε σήμερα με ένα θέμα που αναφέρεται μεν στο Σχέδιο, αλλά βρίσκεται ακόμα σε πολύ πειραματικό στάδιο στην Ελλάδα και κατά συνέπεια δεν το έχει ακόμα καταβροχθίσει «μια χούφτα επιχειρηματικών ομίλων» ούτε έχει προλάβει να γίνει το πρόσχημα για νέα Μνημόνια, όπως προειδοποιούν τα κόμματα της ελάσσονος – μήπως και τραβήξουν λίγο την προσοχή.

Είναι ο τομέας των Θαλάσσιων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που περιλαμβάνει από αιολικά πάρκα παρά θιν’ αλός, κυματικές γεννήτριες, παλιρροιακές μηχανές μέχρι την λεγόμενη «Γαλάζια Ισχύ» που αξιοποιεί τα φαινόμενα ώσμωσης στις εκβολές των ποταμών. Για όλα αυτά, έχουν γίνει επενδύσεις σε πολλές χώρες του κόσμου και όσοι τις προωθούν υποστηρίζουν ότι στο μέλλον θα αποτελεί την μεγάλη ενεργειακή δεξαμενή της ανθρωπότητας. Την προηγούμενη δεκαετία είχε διαμορφωθεί ένας χωροταξικός σχεδιασμός στην Ελλάδα και είχαν ξεκινήσει μερικά επενδυτικά πρότζεκτ κοντά σε νησιά, όμως μέχρι σήμερα τα περισσότερα εγκαταλείφθηκαν. Αιτίες ίσως είναι η γραφειοκρατία, οι τιμές διάθεσης της ενέργειας, οι διαμαρτυρίες των ψαράδων ή απλώς οι τεχνικές δυσκολίες να στερεωθούν οι γεννήτριες σε μεγάλο βάθος, ίσως και όλες μαζί.

Το θέμα των θαλάσσιων ΑΠΕ ορθώς μπαίνει στο Ταμείο Ανάκαμψης για να συμβάλει στην «Πράσινη Μετάβαση» και μάλιστα ως υψηλή προτεραιότητα αλλά χωρίς τεκμηρίωση, σχεδιασμό και αξιοπιστία. Συγκεκριμένα:

1.Στο κείμενο για τις «58 Μεταρρυθμίσεις» γίνεται αναφορά στο θαλάσσιο χωροταξικό σχέδιο και λίγο πιο κάτω επαναλαμβάνεται ξεκάρφωτα  η εφαρμογή τους χωρίς καμμιά διευκρίνηση τι ακριβώς θα περιέχουν και γιατί χρειάζονται καινούργια. Όποιος καταλάβει κατάλαβε.

2.Δεν υπάρχει καμμία απολύτως αναφορά ποιος θα παράγει τις θαλάσσιες ανεμογεννήτριες που μετά θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια.

Η τεχνολογία τους έχει αρκετές απαιτήσεις, αλλά δεν χρειάζεται ούτε πυρηνική φυσική ούτε να διασπάσεις το γονιδίωμα της έμβιας ζωής στους γαλαξίες**.

Αν υπάρξει μια προσανατολισμένη έρευνα στα συγκεκριμένα εκκρεμή ζητήματα θαλάσσιας πάκτωσης, σταθεροποίησης στα ρεύματα και συμβατότητας των κατασκευών με το περιβάλλον, μπορεί να γίνει εφικτή η ελληνική παραγωγή και εγκατάσταση θαλάσσιων ενεργειακών πάρκων. Προφανώς ως πρώτο στάδιο, μπορεί να ξεκινήσει ως συμπαραγωγή και σταδιακά να αυξάνεται το μερίδιο της Εθνικής Προστιθέμενης Αξίας.

Προβλέπονται αυτά στο Σχέδιο για το ΤΑΑ; Ούτε κατά διάνοια. Δεν γίνεται καμμία απολύτως αναφορά σε ελληνική παραγωγή είτε αυτή αφορά ΑΠΕ, ηλεκτροκίνηση ή οτιδήποτε άλλο σύγχρονο μέσον μπορεί να οργανωθεί για να παράγεται στην Ελλάδα. Με απλά λόγια, προβλέπεται μεν η παραγωγή και εξαγωγή ενέργειας, όχι όμως η εγχώρια παραγωγή και εξαγωγή των μηχανημάτων που θα παράγουν αυτή την ενέργεια. Έτσι θα βελτιώσουμε μεν το κλιματικό ισοζύγιο των ρύπων, αλλά θα διευρύνουμε το εμπορικό έλλειμμα και την παραγωγική εξάρτηση της χώρας.

Με την φιλοσοφία αυτή να διαπερνά ολόκληρο το Σχέδιο, η Ελλάδα πάλι κάτι θα κερδίσει: θα έχει περιορίσει τις ρυπογόνες διαδικασίες ηλεκτροπαραγωγής, θα έχει μειώσει το κόστος ενέργειας και θα έχει ωφεληθεί από την διανομή των πόρων του Ταμείου υπό μορφή αμοιβών και τζίρου των εισαγωγικών επιχειρήσεων που θα μας πουλήσουν τα σχετικά μηχανήματα. Ήδη σε μια δικτυακή εκδήλωση πριν δύο μήνες, η μεν κυβέρνηση περιέγραψε τις θεσμικές ρυθμίσεις που θα κάνει για τις άδειες εγκατάστασης, ενώ ο εκπρόσωπος της Νορβηγίας μας ενημέρωσε για την τεχνογνωσία της χώρας του στην σχετική δραστηριότητα. Λέξη για συμπαραγωγή, λέξη για εθνική παραγωγή, λέξη για συνέργειες με άλλους τομείς.

Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές συνέργειες με ζητήματα που αφορούν στην φύλαξη του Αιγαίου. Σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών τα αιολικά πάρκα θα μπορούσαν να συνδυαστούν με ένα δίκτυο αισθητήρων που θα μεταβιβάζουν δεδομένα μετεωρολογίας και ναυσιπλοΐας του πελάγους σε ένα κέντρο επεξεργασίας και πληροφόρησης.  Πέρα από την ενεργειακή κάλυψη που θα παρέχουν, τα θαλάσσια πάρκα μπορούν έτσι να συμβάλλουν και στην γενικότερη διαφύλαξη των εθνικών συμφερόντων.

Για να γίνει όμως αυτό, η κατασκευή, εγκατάσταση, λειτουργία και εποπτεία πρέπει να περιλαμβάνει ελληνική συμμετοχή εξαρχής και σε όλα τα στάδια. Διαφορετικά, θα καμαρώνουμε ότι εισάγουμε ξένα προϊόντα αλλά η δυνατότητα αυτή θα έχει την ίδια ημερομηνία λήξης με το πρόγραμμα του Ταμείου. Η κατανάλωση θα γνωρίσει μια θεαματική ανάκαμψη (για όσα χρόνια διαρκεί το Σχέδιο) αλλά η οικονομία δεν θα έχει γίνει καθόλου ανθεκτική στην παραγωγή όσων εμείς (και άλλες χώρες) θέλουν να χρησιμοποιούν. Για να μην συμβεί κάτι τέτοιο, όλοι οι φορείς που νοιάζονται για τις επενδύσεις και την αυτογενή ανάπτυξη της χώρας έχουν μια καλή ευκαιρία να παρέμβουν με προτάσεις, σχέδια και δημιουργικότητα. Τα κόμματα πρέπει να φροντίσουν η κυβέρνηση να τους ακούσει και όλοι μαζί να διασφαλίσουν την υλοποίηση τους.

*Και οι δύο εκφράσεις είναι ειλημμένες από τις παρουσιάσεις που έκαναν η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση αντιστοίχως στις 31 Μαρτίου 2021

**Μια συνοπτική απαρίθμηση των τεχνικών προβλημάτων γίνεται σε ένα σχετικό φυλλάδιο της οργάνωσης WWF, «Θαλάσσιες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας»