Αυστηροποιείται το πλαίσιο για τα Δημόσια Έργα – Ποιες είναι οι σημαντικότερες αλλαγές

Οι μεγάλες αδυναμίες του νόμου 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις είναι λίγο-πολύ γνωστές. Αέναες διαγωνιστικές διαδικασίες που μεταβάλλουν τον διαγωνισμό σε δικαστική υπόθεση, υπερβολικές εκπτώσεις που “σκοτώνουν” τα έργα και την αγορά, αργή εκτέλεση των έργων κ.α.

Τα προβλήματα έχουν γίνει γνωστά ενώ εκατοντάδες διαγωνισμοί όλων των ειδών και όλων των κατηγοριών σήμερα παραμένουν εγκλωβισμένοι στα “δίχτυα” του νόμου. Μάλιστα έχουμε δει το φαινόμενα σε διαγωνισμούς μεγάλου προϋπολογισμού, όπως η Γραμμή 4 του Μετρό να μην μπορούν να τελεσφορήσουν ακριβώς λόγω της πολυπλοκότητας του νόμου.

Σχεδόν από την πρώτη μέρα της υπουργείας του, ο Κώστας Καραμανλής έχει εξαγγείλει ότι θα παρέμβει, όχι ακυρώνοντας τον νόμο με έναν άλλο, αλλά βελτιώνοντας τον σε όλα τα επίπεδα, για να μπορεί να μεταβληθεί από γάγγραινα των έργων, σε εργαλείο παραγωγής δημοσίων έργων.

Συστάθηκαν ομάδες εργασίες που σημείο-σημείο εντόπισαν τα προβλήματα του νόμου και άρχισαν να βλέπουν τις απαραίτητες προσαρμογές. Στο στόχαστρο μπήκαν οι μεγάλες εκπτώσεις, οι ενστάσεις και η εκτέλεση των έργων για να βελτιωθεί το δυσμενές κλίμα, όπως αυτό διαμορφώθηκε από την εφαρμογή του ν.4412/2016 και ετοιμάστηκαν πάνω από 70 άρθρα.

Οι βασικοί άξονες των τροποποιήσεων σύμφωνα με το ypodomes.com είναι οι εξής:

Χαμηλές Προσφορές- Εγγυήσεις

-Ειδική αιτιολόγηση προσφορών με απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο των προσφορών. Σε περίπτωση άρνησης – κατάπτωση εγγύησης. Πρόκειται για μία βασική αλλαγή που στόχος της είναι η αποτροπή των προσφορών που έχουν απλά ως στόχο την απόκτηση ενός έργου ακόμα και από εταιρείες που στην πραγματικότητα αδυνατούν να το εκτελέσουν με αποτέλεσμα το έργο να μην τελειώνει ποτέ και η Αναθέτουσα Αρχή να αδυνατεί να το ελέγξει επαρκώς.

– Συνολική προκαταβολή εγγύησης καλής εκτέλεσης και όχι μερική. Αυστηροί κανόνες αποδέσμευσης. Εδώ είναι ένα κλειδί, ένα “μαξιλαράκι” ασφαλείας το οποιο προβλέπει την συνολική απόδοση της εγγυητικής καλής εκτέλεσης κυρίως για έργα του ΕΣΠΑ, για να μην γίνεται “ανακύκλωση” του χρήματος της εγγυητικής μέσα από την εκτέλεση του έργου. Δίνει προβάδισμα σε υγιείς εταιρείες που μπορούν να εκδίδουν εγγυητικές επιστολές.

– Κατάργηση δυνατότητας μεταβολής της προσφοράς κατά την εκτέλεση της σύμβασης. Αυτό σημαίνει πως αν υπάρχει για παράδειγμα σφάλμα σε μία μελέτη δεν θα μπορεί να αλλάξει το οικονομικό αντικείμενο σε βάρος της Αναθέτουσας Αρχής. Ωστόσο όπως θα δούμε παρακάτω υπάρχει η δυνατότητα για τους αναδόχους να προσφύγουν σε διαιτησία.

Ενστάσεις

-Σύντμηση των προθεσμιών άσκησης και έκδοσης απόφασης. Εδώ έχουμε μία σημαντική αλλαγή σε αποφάσεις για παράδειγμα από μία επιτροπή ή μία υπηρεσία ή ένα συμβούλιο κλπ τ

-Επίσπευση των διαδικασιών της οριστικής δικαστικής διάγνωσης των διαφορών. Εξυγίανση του τομέα παραγωγής και εκτέλεσης έργων και μελετών. Πιο σύντομες διαδικασίες για να μπορέσουν οι διαγωνισμοί να ολοκληρώνονται πιο σύντομα, στο πλαίσιο πάντοτε του εφικτού.

Εκτέλεση Έργων

-Εκσυγχρονισμός πλαισίου.

-Καταπολέμηση συμπληρωματικών συμβάσεων κατά την εκτέλεση. Εδώ “κρύβεται” μία από τις μεγάλες πληγές της εκτέλεσης έργων η οποία πολλές φορές συνδέεται και με τις μεγάλες εκπτώσεις. Συνήθως μία μεγάλη έκπτωση ακολουθείται και από διεκδικήσεις κατά τη διάρκεια του έργου με αποτέλεσμα τελικά η έκπτωση να συρρικνώνεται και το έργο να καθυστερεί χρονικά.

-Τήρηση ηλεκτρονικού ημερολογίου εργασιών. Σήμερα αυτό που υπάρχει είναι το γραπτό ημερολόγιο έργων γίνεται ψηφιακό που σημαίνει πως “ότι γράφει δεν ξεγράφει” αλλά και υπάρχει διαθέσιμο άμεσα στην Αναθέτουσα Αρχή.

-Σύντμηση προθεσμιών.

-Υποχρεωτικοί αιφνιδιαστικοί έλεγχοι αναθέτουσας αρχής.

-Αντικειμενικοποίηση κριτηρίων ανάθεσης

-Ορισμός διαιτησίας ως μέθοδος επίλυσης διαφορών. Πάγιο αίτημα των φορέων γιατί έτσι καταργείται η προστριβές με τις αναθέτουσες αρχές και με την οποία θα επιτυγχάνεται γρηγορότερα η απόδοση δικαιοσύνης (και απόδοσης χρηματικών διαφορών). Θεωρείται ότι βάζει φραγμό σε “αμφισβητούμενες αποφάσεις” από τις Αναθέτουσες Αρχές.

Επείγουσες Ανάγκες σε Συμβάσεις μικρής  οικονομικής αξίας

-Αποκλεισμός της «κατ’ επάγγελμα» ανάθεσης συμβάσεων στους ίδιους αναδόχους. Εδώ γίνεται προσπάθεια ώστε να σταματήσει το φαινόμενο, η ίδια εταιρεία να λαμβάνει συνεχώς συμβάσεις για το ίδιο αντικείμενο, αφηνοντας σκιές για την αντικειμενικότητα των κριτηρίων.

– Κατάργηση κλήρωσης για τις απευθείας αναθέσεις. Είναι ένα πάγιο αίτημα των ΟΤΑ για να μπορούν να αναλαμβάνουν έργα ικανές και όχι “τυχαίες” εταιρείες.

Όπως σημειώνει ο Γενικός Γραμματέας Υποδομών, Γιώργος Καραγιάννης στο ypodomes.com, “Βασικοί γνώμονες της προσπάθειάς μας να τροποποιήσουμε το Ν. 4412 ήταν η εξάλειψη παθογενειών δεκαετιών, η αλλαγή της νοοτροπίας με στόχο την γρήγορη, αξιόπιστη, και με κανόνες διαφάνειας και αμεροληψίας, εκτέλεση δημόσιων έργων και μελετών. Για να επιτευχθεί αυτή η προσπάθεια, συστάθηκαν επιτροπές και ομάδες εργασίας  στις οποίες συμμετείχαν νομικοί, εκπρόσωποι φορέων της αγοράς, υπηρεσιακοί παράγοντες που εξέθεσαν τις απόψεις του και σήμερα οδηγηθήκαμε πλέον σε μια συνολική πρόταση αναβάθμισης του 4412, που είναι ώριμη για μια ευρεία διαβούλευση ώστε να αποτελέσει νόμο του κράτους με σεβασμό στο ενωσιακό δίκαιο και στους κανόνες της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος”.

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως το κείμενο δεν έχει σταλεί ακόμα και υπάρχει χώρος για νομοτεχνικές βελτιώσεις. Το συνολικό νομοθέτημα εκτιμάται ότι θα κατατεθεί τον Σεπτέμβριο από το επισπεύδων υπουργείο που είναι το Ανάπτυξης και Επενδύσεων πάντα σε συνεργασία με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Στη σέντρα και οι Καινοτόμες Προτάσεις

Ακόμα ένα ενδιαφέρον σημείο όπως μαθαίνει το ypodomes.com είναι πως η υπόσχεση από την κυβέρνηση για την ενεργοποίηση των λεγόμενων “Καινοτόμων Προτάσεων” (unsolicited proposals) γίνεται πράξη. Μέχρι σήμερα έχουν ετοιμαστεί πάνω από 10 άρθρα για την νομοθέτηση των Καινοτόμων Προτάσεων από ιδιωτικούς φορείς. Εδώ προς το παρόν σύμφωνα με πληροφορίες δεν έχει αποφασιστεί αν θα προχωρήσουν αυτόνομα ή αν θα κατατεθούν μαζί με τις τροποποιήσεις του νόμου 4412/2016.

Μέσω του συγκεκριμένου συστήματος «ιδιωτικοί φορείς μπορούν να διαμορφώσουν και να υποβάλουν πρόταση για ένα έργο με αποδεδειγμενη ωριμότητα για το οποίο δεν υπάρχει σε εξέλιξη διαγωνιστική διαδικασία με σύστημα παραχώρησης (ολικής ή μερικής) ή συνδυαστικό σύστημα ανταποδοτικής αμοιβής και πληρωμών διαθεσιμότητας».