Μήπως να θεσπίσουμε και στην Ελλάδα το Υπουργείο της Υπέρτατης Ευτυχίας;

Μπορεί άραγε η Τέχνη του θεάτρου να ενώσει κωφούς και ομιλούντες καλλιτέχνες και να απευθυνθεί ισότιμα σε όλους τους θεατές με και χωρίς αναπηρία; Η Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα” με τη χρήση δύο διαφορετικών γλωσσικών στοιχείων: της νοηματικής και της ομιλουμένης έχει αυτόν ακριβώς τον σκοπό.

Κι αυτό ενώ στην Ελλάδα τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση στις τέχνες, καθώς ελάχιστοι είναι οι χώροι που έχουν τις κατάλληλες υποδομές, για να μη σχολιάσουμε την έλλειψη παιδείας και ενημέρωσης σχετικά με αυτά τα θέματα.

Με ρομαντισμό και όραμα η Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα” παρά το γεγονός πως δεν συμπεριλήφθηκε στις θεατρικές επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού για το 2022 συνεχίζει. Χωρίς να αντιδράσει στην παράλογη αυτή απόφαση του Υπουργείου, επέλεξε συνειδητά τη σιωπή, πιστεύοντας πως η σιωπή μερικές φορές ενδυναμώνει. Και συνέχισε απτόητη το ταξίδι που έχει εδώ και χρόνια ξεκινήσει.

Τη φετινή χρονιά η ομάδα παρουσιάζει ένα έργο συμβολικό που μιλά σε πρώτο χρόνο με το σήμερα: το «Υπουργείο της Υπέρτατης Ευτυχίας» της σπουδαίας ακτιβίστριας και βραβευμένης συγγραφέως Αρουντάτι Ρόι (Θέατρο Άβατον από τις 18 Δεκεμβρίου).

Η παράσταση πραγματοποιείται με την ταυτόχρονη συμμετοχή κωφών και ομιλούντων ηθοποιών με τη χρήση του σωματικού θεάτρου, της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας και της φωνητικής ερμηνείας, αναδεικνύοντας με τον τρόπο αυτόν την ομορφιά της ινδικής κουλτούρας, που δεν παύει να αποτελεί ένα κράμα λαών, θρησκειών και γλωσσών.

Η ιστορία διαδραματίζεται στη Σαχτζαχαναμπάντ, όπου ένα μικρό αγόρι ο Αφτάμπ γίνεται Αντζούμ, εγκαταλείπει το πατρικό του σπίτι για το Κβάμπγκα, το Σπίτι των Ονείρων για να γίνει Χίτζρα – γυναίκα παγιδευμένη σε κορμί αντρικό-, και να καταλήξει τελικά σε ένα νεκροταφείο, που θα γίνει το δικό της σπίτι, ενώ ένα μωρό θα εμφανιστεί έτσι ξαφνικά στο πεζοδρόμιο. Μια κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια σε κάθε πόλεμο, σε κάθε διαμάχη, σε κάθε διαφορετικότητα και ένα μήνυμα ελπίδας «όταν το φως είναι ακόμα εδώ, υπάρχουν τόσα πολλά να περιμένει κανείς και να προσδοκά…».

Εμείς με αφορμή την παράσταση αυτή είχαμε μία εφ όλης της ύλης συζήτηση με τη σκηνοθέτιδα της παράστασης Έλλη Μερκούρη…

“Το Υπουργείο της Υπέρτατης Ευτυχίας”, ένα Υπουργείο, θα έπρεπε να υπάρχει σε κάθε Κυβέρνηση… Τι προτείνει το Υπουργείο της ακτιβίστριας συγγραφέως Αρουντάτι Ρόϊ;
Η Αρουντάτι Ρόϊ είναι μια ιδιαίτερη και πολυσχιδής προσωπικότητα. Όπως αναφέρει η ίδια μέσω ενός χαρακτήρα της στο έργο της «είμαι εναντίον της καπιταλιστικής αυτοκρατορίας, του καπιταλισμού των ΗΠΑ, της ινδικής και αμερικάνικης κρατικής τρομοκρατίας, των πυρηνικών όπλων κάθε τύπου, του κακού εκπαιδευτικού συστήματος, της διαφθοράς, της βίας και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος». Παράλληλα, δεν αμελεί να αναφέρει ότι όλα τελικά είναι θέμα καρδιάς, αλλά στο τέλος υπάρχουν «τόσα πολλά να περιμένει κανείς και να προσδοκά…».

Γύρω από ποιους νοηματικούς άξονες κινείται το έργο και πώς επικοινωνεί με το σήμερα;
Το έργο δεν πραγματεύεται μονάχα ιστορίες αγάπης ή πολέμου. Το σημαντικότερο ζήτημα που διαπραγματεύεται είναι ο αγώνας του ανθρώπου για μια καλύτερη ζωή. Δε θα μπορούσε να είναι πιο διαχρονικό και να συνομιλεί με τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος αγωνιά για το αύριο και παλεύει για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του προς όλες τις κατευθύνσεις. Όσον αφορά την ιστορία του αγοριού που από Αφτάμπ γίνεται Αντζούμ, μια Χίτζρα, μια γυναίκα δηλαδή παγιδευμένη σε κορμί αντρικό, η οποία διαμαρτύρεται με τον δικό της τρόπο, αλλά και διεκδικεί, οι αντιστοιχίες με τη σημερινή εποχή είναι έκδηλες και εμφανείς.

Η σκηνική δράση πραγματοποιείται συνδυάζοντας διαφορετικά είδη θεάτρου, όπως το σωματικό θέατρο, την παντομίμα, ενώ χρησιμοποιούνται οι συμβολικές χειρονομίες (mudras) των ασιατικών παραδόσεων σε συνδυασμό με τον ινδικό κλασικό χορό Bharat Natyam.

Η σκηνική δράση, όπως αναφέρεται στο δελτίο τύπου, πραγματοποιείται συνδυάζοντας διαφορετικά είδη θεάτρου. Ποια είναι αυτά και πώς συνδυάζονται μεταξύ τους;
Επί σκηνής, πραγματοποιείται ταυτόχρονη συμμετοχή κωφών και ομιλούντων ηθοποιών με τη χρήση του σωματικού θεάτρου, της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας και της φωνητικής ερμηνείας. Η σκηνική δράση πραγματοποιείται συνδυάζοντας διαφορετικά είδη θεάτρου, όπως το σωματικό θέατρο, την παντομίμα, ενώ χρησιμοποιούνται οι συμβολικές χειρονομίες (mudras) των ασιατικών παραδόσεων σε συνδυασμό με τον ινδικό κλασικό χορό Bharat Natyam.

Πόσο δύσκολο άραγε είναι μια παράσταση να απευθύνεται τόσο σε κωφούς όσο και σε ακούοντες θεατές; Σκηνοθετικά πώς χειρίζεστε αυτή την ιδιαιτερότητα;

Η δική μας παράσταση θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια καινοτόμα δίγλωσση παράσταση, όπου χρησιμοποιούνται όλες οι πιθανές εκδοχές: κωφός ηθοποιός που χρησιμοποιεί την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα σε συνδυασμό με ομιλούντα ηθοποιό που ερμηνεύει με φωνητική ερμηνεία, αλλά και το αντίστροφο δηλαδή, ομιλούντας ηθοποιός που χρησιμοποιεί την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα σε συνδυασμό με κωφό ηθοποιό, ο οποίος ερμηνεύει με τη δική του ξεχωριστή φωνητική ερμηνεία. Επίσης, κατά τη διάρκεια της παράστασης υπάρχει η στιγμή, όπου κωφοί και ομιλούντες ηθοποιοί ερμηνεύουν διαμέσου της συμβολικής γλώσσας των χεριών, αλλά και μαζί με τις συμβολικές χειρονομίες (mudras) των ασιατικών παραδόσεων και σε συνδυασμό με τον ινδικό κλασικό χορό Bharat Natyam, ενώ σε άλλες στιγμές γίνεται χρήση του σωματικού θεάτρου, των αρχών του αυτοσχεδιασμού και της παντομίμας. Επειδή η παράσταση συνοδεύεται από Ελληνικούς Υπέρτιτλους (ΤΚΒ) για Κ(κ)ωφούς και βαρήκοους, κάποιες φορές χρησιμοποιούνται μονάχα οι υπέρτιτλοι και οι ηθοποιοί ερμηνεύουν τους χαρακτήρες μόνο μέσω των εκφράσεων του προσώπου.

Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η απόδοση διαφορετικών τρόπων και εκφράσεων της θεατρικής φόρμας και της υποκριτικής τέχνης. Βεβαίως, και πρέπει να υπάρχει ο ανάλογος σεβασμός απέναντι στην κατάλληλη απόδοση της νοηματικής γλώσσας και για τον λόγο αυτό η μελέτη, η έρευνα, αλλά και οι πρόβες είναι πολύ απαιτητικές και επιζητούν αυτοσυγκέντρωση, μελέτη και υπομονή. Αν για ένα έργο τυπικού θεατρικού σχήματος θα χρειαζόμασταν ένα άλφα χρονικό διάστημα για την προετοιμασία των προβών, στη δική μας περίπτωση ο χρόνος μετράει αντίστροφα, που σημαίνει ότι έχουμε καθυστερήσει ήδη πριν να ξεκινήσουμε! Επιπλέον, μέσα σε όλα αυτά η σκηνοθετική γραμμή πρέπει να συνάδει όχι μόνο με τα δραματουργικά στοιχεία του έργου και τις ανάλογες ερμηνευτικές γραμμές, αλλά και με έναν διαφορετικό κώδικα της γλώσσας και της απόδοσής της επάνω στην σκηνή.

Η Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα”, που είστε υπεύθυνη από το 2011, έχει ενεργό δράση στα θεατρικά δρώμενα κάθε χρόνο. Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε σαν ομάδα, ώστε να είστε συνεπείς στο καλλιτεχνικό σας όραμα;
Είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς για την μέχρι τώρα πορεία της Ομάδας και οι επιλογές των έργων μας δικαίωσαν. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια που διανύσαμε, είχαμε τη χαρά να ερμηνεύσαμε θεατρικά κείμενα από το παγκόσμιο ρεπερτόριο και να προσεγγίσουμε διαφορετικά είδη θεάτρου, όπως, αρχαίο δράμα, θέατρο του παραλόγου, commedia dell’ arte, devised theatre, ασιατικό θέατρο, παιδικό και εφηβικό θέατρο. Όλα τα παραπάνω, σαφέστατα ήταν προσωπικό στοίχημα. Ήταν πρωταρχικό μέλημά μου να προσεγγίσουμε σπουδαίους συγγραφείς από Σοφοκλή, Αισχύλο και Ευριπίδη μέχρι Μπέκετ, Μολιέρο, Μπουλγκάκοφ και Χερν.

Βεβαίως, οι δυσκολίες που παρουσιάστηκαν όλα αυτά τα χρόνια ήταν αρκετές, τα αποτελέσματα των οποίων δεν είχαν πάντοτε την καλύτερη έκβαση. Ωστόσο, μείναμε συνεπείς ως προς την καλλιτεχνική ποιότητα, που επιθυμούσαμε να έχουμε, η οποία συνδυάζει την σκηνοθετική και ερμηνευτική προσέγγιση με μια εικαστικά σκηνική απόδοση. Και πολλές φορές εις χάριν αυτού του πράγματος, το κόστος της παραγωγής μπορεί να ξεπερνούσε κατά πολύ τον προϋπολογισμό που υπήρχε. Δεν επιθυμούσαμε όμως να κάνουμε εκπτώσεις εκ του καλλιτεχνικού αποτελέσματος και καταφέραμε με την στήριξη του κοινού να το πραγματοποιήσουμε αυτό.

Με την προηγούμενή σας δουλειά μας μεταφέρατε στην Άπω Ανατολή. Με την τωρινή σας στην Ινδία. Με ποια κριτήρια επιλέγετε το ρεπερτόριό σας και τι είναι αυτό που θέλετε να αφήσετε σαν αποτύπωμα ομάδας;
Τελευταία, για κάποιο λόγο έχουμε στραφεί σε εντελώς διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς. Σκοπός είναι να αναδειχθούν η ομορφιά της ιδιαιτερότητας όλων των πολιτισμών, με τους οποίους καταπιανόμαστε. Άλλωστε, ο ελληνικής καταγωγής συγγραφέας της Άπω Ανατολής, ο ίδιος ο Λευκάδιος Χερν, μας φέρνει στο νου τις κοινές ρίζες που μπορεί να έχουν όλοι οι πολιτισμοί. Είναι αξιοθαύμαστο πόσα πολλά πράγματα μπορεί να μάθει κανείς από τέτοιου είδους προσεγγίσεις. Αυτά τα θεατρικά παραδοσιακά είδη αναδεικνύουν έννοιες όπως, η τελετουργία, η ιεροτελεστία, οι κώδικες τιμής και σεβασμού, οι αυστηρά γεωμετρικές κινησιολογικές φόρμες, οι μουσικές καταβολές και τόσα άλλα.

Η Ομάδα επιχειρεί να αναδείξει νέους κώδικες στην υποκριτική έκφραση και την θεατρική φόρμα, αξιοποιώντας με ανανεωτική ματιά, την νοηματική γλώσσα παράλληλα με την φωνητική ερμηνεία, τις αρχές του αυτοσχεδιασμού και τις τεχνικές του σωματικού θεάτρου.

Η Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα” αποτελεί μια σύμπραξη κωφών και ομιλούντων καλλιτεχνών, που σκοπό έχει να ενώσει μέσω της τέχνης του θεάτρου όλους τους θεατές, με και χωρίς αναπηρία, με τη χρήση δύο διαφορετικών γλωσσικών στοιχείων: της νοηματικής και της ομιλουμένης. Η Ομάδα επιχειρεί – μέσα από μια συστηματική ενασχόληση με την θεατρική δράση – να αναδείξει νέους κώδικες στην υποκριτική έκφραση και την θεατρική φόρμα, αξιοποιώντας με ανανεωτική ματιά, την νοηματική γλώσσα παράλληλα με τη φωνητική ερμηνεία, τις αρχές του αυτοσχεδιασμού και τις τεχνικές του σωματικού θεάτρου.

Οι τελευταίες εξελίξεις πάντως δείχνουν ότι πρέπει τελικά να μιλάμε, γιατί δυστυχώς αν δεν διεκδικήσεις το δίκιο σου, κανένας δεν θα το κάνει για σένα. Όπως εύστοχα αναφέρει μια συνάδελφος, κακοποίηση είναι και η άδικη κρίση.

Το κράτος ή και κάποιοι άλλοι φορείς, είναι αρωγοί σε αυτή σας την προσπάθεια; Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να υπάρχει πιο ουσιαστική βοήθεια;
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι να υπάρξει η στήριξη από το Υπουργείο Πολιτισμού, πέρασε αρκετός καιρός. Οφείλουμε όμως, να είμαστε ειλικρινείς ότι υπήρξε ένα είδος στήριξης. Ωστόσο, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά το Υπουργείο δεν μας στήριξε. Και δεν αναφέρομαι στη συγκεκριμένη παραγωγή που ανεβάζουμε, η οποία αποτελεί περσινή επιλογή που είχε προγραμματισμό να πραγματοποιηθεί την περσινή χρονιά, αλλά εξαιτίας της πανδημίας παρουσιάζεται τη φετινή. Αναφέρομαι κυρίως, για την προσεχή θεατρική περίοδο 2022, όπου δυστυχώς δεν συμπεριληφθήκαμε στις θεατρικές επιχορηγήσεις. Όταν μας ανακοινώθηκε το γεγονός, μας κάλεσαν πολλοί δημοσιογράφοι να καταγγείλουμε το γεγονός και να δώσουμε ανάλογες συνεντεύξεις, οι οποίες βέβαια θα ανέφεραν ότι μια ομάδα με καλλιτέχνες με και χωρίς αναπηρία και με ενεργό δράση στα θεατρικά πράγματα, δεν λαμβάνει την προσοχή που της αξίζει. Και μάλιστα, σε μια περίοδο που οι περισσότεροι συνάδελφοί μας δεν μπόρεσαν να ανεβάσουν τις προτάσεις των έργων τους, εμείς καταφέραμε να είμαστε συνεπείς και να ολοκληρώσουμε σχεδόν όλο τον κύκλο των παραστάσεων που είχαμε υποχρέωση με τις «Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία» του Λευκάδιου Χερν. Αξιόλογοι συνάδελφοι με σπουδαία πορεία βγήκαν και κατήγγειλαν το γεγονός. Εμείς ωστόσο, επιλέξαμε συνειδητά τη σιωπή, η οποία αρκετές φορές μας ενδυναμώνει. Ίσως αυτή να μην ήταν η καταλληλότερη επιλογή. Και τελικά αυτό να μην είναι αρκετό. Οι τελευταίες εξελίξεις πάντως δείχνουν ότι πρέπει τελικά να μιλάμε, γιατί δυστυχώς αν δεν διεκδικήσεις το δίκιο σου, κανένας δεν θα το κάνει για σένα. Όπως εύστοχα αναφέρει μια συνάδελφος, κακοποίηση είναι και η άδικη κρίση.

Πόσο προσβάσιμοι είναι οι χώροι πολιτισμού και οι παραστάσεις τους σε όλους τους θεατές και πόσο σημαντικό είναι αυτό;
Το ερώτημα αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό. Είναι γεγονός ότι, τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση στις τέχνες. Δεν έχουμε προσβάσιμους χώρους πολιτισμού και κατ’ επέκταση δεν έχουν το προνόμιο όλοι οι θεατές να μπορούν να παρακολουθήσουν παραστάσεις. Απέχουμε πολύ σε ζητήματα πρόσβασης και συμπερίληψης. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι η έλλειψη προσβασιμότητας και κατάλληλων υποδομών (ράμπες ΑμεΑ) σε χώρους πολιτισμού. Η σημαντικότερη όμως αιτία είναι η έλλειψη παιδείας και ενημέρωσης σχετικά με αυτά τα θέματα.

Δεν έχουμε προσβάσιμους χώρους πολιτισμού και κατ’ επέκταση δεν έχουν το προνόμιο όλοι οι θεατές να μπορούν να παρακολουθήσουν παραστάσεις. Απέχουμε πολύ σε ζητήματα πρόσβασης και συμπερίληψης.

Το 2019 σε συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος δημιουργήσαμε ένα θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα που απευθυνόταν σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι μάθαιναν τι σημαίνει Καθολικά Προσβάσιμη παράσταση. Οι μαθητές έχουν πολύ λίγη γνώση σε σχέση με αυτά τα ζητήματα της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης. Και το υπουργείο Παιδείας, αλλά και Πολιτισμού οφείλουν να επιληφθούν της δημιουργίας ανάλογων προγραμμάτων.

Όσον αφορά τις θεατρικές παραστάσεις σε σχέση με τέτοιου είδους υπηρεσίες προσβασιμότητας, πρέπει να αναφερθεί και το ζήτημα του κόστους. Βεβαίως, αποτελούν ένα παραπάνω κόστος σε μια θεατρική παραγωγή. Αυτό πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη του το υπουργείο Πολιτισμού. Και πρέπει να δίνονται ανάλογες επιχορηγήσεις. Οφείλει να προσφέρει την προσβασιμότητα σε θεατρικές παραστάσεις σε συνεργασία με ανάλογες εταιρείες σε υπηρεσίες προσβασιμότητας, αν θέλουμε να μιλάμε για δικαιώματα και ίση μεταχείριση. Αυτό σημαίνει πολιτισμός.

Ταυτότητα παράστασης: Συγγραφέας: Αρουντάτι Ρόι/Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου/Διασκευή-Σκηνοθεσία: Έλλη Μερκούρη/Σκηνικό-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα/Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Ελένη Εξαδακτύλου/Μουσική: Κωστής Βοζίκης/Κίνηση-Χορογραφία ινδικού χορού Bharat Natyam: Μάτα Μάρρα/Απόδοση κειμένων στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα: Μυρτώ Γκανούρη, Όλγα Δαλέκου/Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου /Βοηθός φωτιστή: Τζάνος Μάζης/Γραφιστικά: Μαρία Στεφανή/Φωτογραφίες promo-Βίντεο: Δάφνη Δρακούλη/Υπηρεσίες Προσβασιμότητας: Πολιτιστικός Οργανισμός Liminal/Μακιγιάζ: Στέλλα Χατζοπούλου /Ερμηνεύουν (κατά αλφαβητική σειρά): Δαλέκου Όλγα, Μερκούρη Έλλη, Ρίκκου Μαρία, Φεσάκη Τσαμπίκα. Συμμετέχει η διερμηνέας Μυρτώ Γκανούρη/ Συμμετέχουν: Τζάνος Μάζης (βίντεο)/Αφροδίτη Γεωργούση (φωνητική ερμηνεία)

INFO: Θέατρο Άβατον, Ευπατριδών 3 – Κεραμεικός, Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 18, 19, 20, 21 Δεκεμβρίου 2021, 25, 26, 27, 28 Δεκεμβρίου 2021, 2, 3, 4 Ιανουαρίου 2022, 8, 9, 10, 11 Ιανουαρίου 2022 ( Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 19:00, Δευτέρα στις 21:00, Τρίτη στις 21:00)/ Προβλεπόμενη διάρκεια παράστασης: 1 ώρα και 30 λεπτά/ Προπώληση εισιτηρίων: https://www.viva.gr/tickets/theater/to-ypourgeio-tis-ypertatis-eftychias/Πληροφορίες-Τηλέφωνο κρατήσεων: 210-3412689, 6939381354 (SMS)/Τιμές Εισιτηρίων: Γενική είσοδος: 12 ευρώ, Μειωμένο, Ειδική Τιμή ΑΜΕΑ:10 ευρώ, Άνεργοι, Ατέλειες: 5 ευρώ

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις