Οι γυναίκες του αφγανικού σινεμά φοβούνται το αύριο

Πριν από δυο καλοκαίρια, η Ντιάνα Σακέμπ Τζαμάλ συμμετείχε ενεργά στο χτίσιμο και τον εξοπλισμό του «Άι Χανούμ», ενός ιδιωτικού σινεμά 80 θέσεων στην γειτονιά της στην Καμπούλ. Για τα εγκαίνιά του, μάλιστα, είχε οργανώσει ένα φεστιβάλ με προβολές σχεδόν 100 ταινιών, που ο κόσμος έτρεξε να τις δει –ακόμα και οι μεγαλύτερης ηλικίας Αφγανές που είχαν δεκαετίες ολόκληρες να πάνε σινεμά.

Τώρα, η Σακέμπ Τζαμάλ, σκηνοθέτρια της μικρού μήκους ταινίας «Roqaia» που συμμετείχε το 2019 στο τμήμα «Ορίζοντες» του Φεστιβάλ Βενετίας, βρίσκεται στον Καναδά. Μια αθώα επίσκεψη σε συγγενείς που παρατάθηκε λόγω πανδημίας, τώρα μοιάζει αναπόδραστα μόνιμη, καθώς η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία προδιαγράφει δυσοίωνα πράματα για το μέλλον –το δικό της, κι όλων των γυναικών του Αφγανιστάν. «Το μόνο που σκέφτομαι, συγνώμη, είναι ότι την γ***ήσαμε,» έλεγε προ ημερών η αφγανή κινηματογραφίστρια στην αμερικανίδα δημοσιογράφο Ρεμπέκα Ντέιβις. Και, φυσικά, το ντοκιμαντέρ που σχεδίαζε να φιλμάρει η Σακέμπ Τζαμάλ, για τα δικαιώματα των γυναικών σε ένα απομονωμένο χωριό στην δυτική παραμεθόριο, δεν θα γυριστεί ποτέ.

Την τελευταία δεκαετία το αφγανικό σινεμά είχε αρχίσει να ανθίζει δειλά παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Αφγανικές ταινίες είχαν αρχίσει να κερδίζουν εύσημα σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, με τις γυναίκες να πρωτοστατούν. Χαρακτηριστικά, αυτή την περίοδο που διανύουμε, μεταξύ των 22 ταινιών που βρίσκονται σε διάφορα στάδια παραγωγής, οι τρεις ανήκαν σε σκηνοθέτριες. Ουδείς γνωρίζει πια τι θα απογίνουν αυτά τα φιλμ… Οι μεγαλύτεροι Αφγανοί, άλλωστε, θυμούνται πολύ καλά πως, όταν οι Ταλιμπάν απέκτησαν τον έλεγχο της χώρας το 1996, ένα από τα πρώτα πράματα που έκαναν ήταν να κλείσουν ή να βομβαρδίσουν τα σινεμά, να σπάσουν τηλεοράσεις και να απαγορεύσουν την μη παραδοσιακή μουσική.

Σκηνοθέτριες υπό διωγμό

«Την τελευταία πενταετία, εμείς οι σκηνοθέτες ταινιών είχαμε γίνει πολιτιστικοί πρέσβεις που δείχναμε το νέο πρόσωπο του Αφγανιστάν στον κόσμο,» λέει η Σαχράα Καρίμι, σκηνοθέτρια του «Hava, Maryam, Ayesha» που επίσης έκανε πρεμιέρα στην Βενετία. Η Καρίμ ήταν επικεφαλής της κρατικής εταιρείας κινηματογραφικής παραγωγής, που μόλις πριν από δυο βδομάδες είχε διοργανώσει ένα φεστιβάλ με πειραματικές και πρωτοποριακές ταινίες μικρού μήκους. Τώρα, βρίσκεται πια στην Ουκρανία, όπου διέφυγε στις αρχές της βδομάδας μαζί με δυο βοηθούς και την οικογένειά της.

«Προσωπικά, αισθάνομαι λες και βλέπω ταινία του Ταραντίνο. Παρακολουθώ αυτά που συμβαίνουν στην χώρα μου και σκέφτομαι πως πρόκειται για αμερικάνικη ταινία, όχι για αληθινές αμερικανικές ενέργειες,» δήλωνε προ ημερών με νόημα η Σάρα Μανί, ιδρύτρια του Οίκου Αφγανικού Ντοκιμαντέρ. Χωρίς να αποκαλύψει το πού μένει πλέον –λέγεται, πως καλλιτέχνες και μέλη κοινωνικών οργανώσεων στο Αφγανιστάν αποφεύγουν τις μόνιμες κατοικίες τους για προφανείς λόγους– η Μανί βεβαιώνει: «Αν είσαι διανοούμενος, κινηματογραφιστής, καλλιτέχνης, ή γενικά σκέφτεσαι διαφορετικά έχεις ουσιαστικά δυο επιλογές τώρα: είτε φεύγεις από την χώρα, είτε έρχονται οι Ταλιμπάν και σε σκοτώνουν. Στο Αφγανιστάν είμαστε πολύ λίγες κινηματογραφικές σκηνοθέτριες, καμιά 10αριά. Τους είναι, λοιπόν, πολύ εύκολο να μας βρουν, να μας σκοτώσουν και να απαλλαγούν από μας –κι όλα αυτά μέσα σε μια ώρα.»

Όταν η Μανί άρχισε να διδάσκει κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ το 2014, είχε μόλις δυο φοιτήτριες. Μέσα σε λίγα χρόνια, οι γυναίκες που άρπαζαν την ευκαιρία να μορφωθούν κι έρχονταν να σπουδάσουν σινεμά πολλαπλασιάστηκαν –«αποδείχτηκαν πιο συγκεντρωμένες και αποφασισμένες από τους άνδρες συμφοιτητές τους,» λέει η Μανί, και συνεχίζει: «Είχαμε μόλις αρχίσει να χτίζουμε την δική μας, μικρή κινηματογραφική βιομηχανία. Κάνοντας ταινίες για την αφγανική ζωή με αφγανούς σκηνοθέτες, διοργανώνοντας εργαστήρια, συμμετέχοντας με επιτυχία σε διεθνή φεστιβάλ. Είχαμε πετύχει τόσα, αν και δουλεύαμε μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες. Και τώρα τα χάνουμε όλα…»

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις