ΟΠΩΣ ΠΑΛΙΑ! ΚΑΝΑΜΕ ΒΟΛΤΑ ΜΕ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΡΟΛΕΪ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΕΛΛΑ
Η παράδοση που θέλει τα vintage οχήματα να βγαίνουν βόλτα στον Πειραιά την Κυριακή των Βαΐων μετράει 70 χρόνια.
Μία καλοστεκούμενη κυρία βάζει τον μικρό εγγονό της να καθίσει στη θέση του εισπράκτορα. Μία παρέα νεαρών καταλαμβάνει τις τελευταίες σειρές καθώς τα καθίσματα πίσω από τον οδηγό είναι ήδη πιασμένα από επιβάτες μεγαλύτερης ηλικίας.
Το Scania Vabis B7157 αναχωρεί με τη σειρά του ακολουθώντας το FIAT/CGE, που έχει ήδη ξεκινήσει για την καθιερωμένη βόλτα στην Καστέλλα.
Πρόκειται για μία γιορτή – θεσμό που διοργανώνουν κάθε χρόνο τα Σωματεία Εργαζομένων Ο.ΣΥ.ΑΕ (πρώην ΗΛΠΑΠ) στο Αμαξοστάσιο Νέου Φαλήρου την Κυριακή των Βαΐων.
Μετά την κυριακάτικη λειτουργία στην εκκλησία και την αρτοκλασία, οι άνθρωποι των Σωματείων στήνουν μία γιορτή με κεράσματα και μουσική, με πρωταγωνιστές τα ιστορικά τρόλεϊ της Αθήνας, που αναχωρούν στις 11:00 για μία βόλτα στην Καστέλλα.
Μετά από δύο χρόνια αναγκαστικής παύσης ελέω πανδημίας, οι εργαζόμενοι των Σωματείων – τόσο όσοι βρίσκονται εν ενεργεία αλλά και όσοι έχουν συνταξιοδοτηθεί – οι οικογένειές τους, οι κάτοικοι της περιοχής αλλά και οι λάτρεις της vintage αισθητικής, έδωσαν και φέτος το παρών σε μία γιορτή που μετράει 70 χρόνια ιστορίας – όσο και η πρώτη γραμμή Πειραιάς – Καστέλλα.
Η παράδοση αυτή ξεκίνησε ξεκίνησε δειλά – δειλά από την Αδελφότητα Τροχιοδρομικών Υπαλλήλων Πειραιά στα τέλη του ’50, οι οποίοι μαζευόντουσαν αρχές της Μεγάλης Εβδομάδας – γι’ αυτό και καθιερώθηκε τελικά η Κυριακή των Βαΐων – για να τιμήσουν την έναρξη της ιστορικής γραμμής Πειραιάς – Καστέλλα, που ξεκίνησε το 1948, με τα πρώτα τρόλεϊ που δρομολογήθηκαν τότε στην Ελλάδα. Σήμερα, η διαδρομή έχει επεκταθεί, με αποτέλεσμα να καταλήγει πλέον μέχρι τη Δραπετσώνα.
Η προσέλευση του κόσμου – παρά τον βροχερό καιρό – δείχνει ότι πρόκειται για έναν ιδιαίτερα αγαπητό θεσμό. Κάτοικοι χειροκροτούν από τα μπαλκόνια τους ενώ άλλοι στέκονται στον δρόμο για να χαιρετίσουν τα τρόλεϊ και να απαθανατίσουν τα στιγμιότυπα. «Εκτός όλων των άλλων, προάγουμε πολιτισμό μέσα από αυτή τη γιορτή και ο κόσμος το αντιλαμβάνεται. Και είναι σημαντικό να κρατάμε την ιστορία μας ζωντανή» τονίζει ο κ. Στέλιος Ινεπέκογλου, πρόεδρος των εργαζομένων στα τρόλεϊ.
Η ιστορία των ηλεκτροκινήτων λεωφορείων με κεραίες (trolley bus) συνδέεται άμεσα με την παρουσία της αγγλικής εταιρείας POWER and TRACTION FINANCE Co Ltd στην Ελλάδα, η οποία έμεινε γνωστή ως «Πάουερ». Το 1925 η Εταιρεία Τροχιοδρόμων, οι ΣΑ και ο ΣΑΠ συγχωνεύονται με τον όμιλο Πάουερ, αγγλικών συμφερόντων και από την συνεργασία αυτή προκύπτουν η Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (Η.Ε.Μ) που θα εκμεταλλεύεται στο εξής τα τραμ της Εταιρείας Τροχιοδρόμων, λεωφορειακές γραμμές και τον σιδηρόδρομο της Κηφισιάς και οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (Ε.Η.Σ) που θα εκμεταλλεύονται στο εξής τη γραμμή του αστικού ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και το τραμ παραλίας Πειραιά.
Η Η.Ε.Μ. αναλαμβάνει την υποχρέωση αναδιάρθρωσης και επέκτασης του τροχιοδρομικού δικτύου, ανανέωσης του τροχιοδρομικού στόλου και ηλεκτροκίνησης του σιδηροδρόμου Κηφισιάς. Οι Ε.Η.Σ αναλαμβάνουν την υποχρέωση κατασκευής γραμμής ελαφρού σιδηροδρόμου Πειραιώς – Περάματος.
Ήταν το 1939 όταν 12 τρόλεϊ, κατασκευής της Ιταλικής κοινοπραξίας Fiat/CGE, έφτασαν στο λιμάνι του Πειραιά και παραδόθηκαν στην Η.Ε.Μ. Ωστόσο, τα οχήματα παρέμειναν ακινητοποιημένα στο αμαξοστάσιο του Νέου Φαλήρου λόγω του ότι ένα τμήμα της εναέριας διαδρομής δεν ήταν έτοιμο και εξαιτίας των δραματικών γεγονότων του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Το αρχικό εργοστασιακό χρώμα των 12 τρόλεϊ ήταν πράσινο, όμως μετά το πόλεμο η Η.Ε.Μ. τα έβαψε κίτρινα, για να τα εναρμονίσει με τα τραμ και τα λεωφορεία που αποτελούσαν το πιο σύγχρονο κομμάτι του στόλου της. Κατά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, τα στρατεύματα τους πήραν 2 από τα 12 Fiat, με συνέπεια η Η.Ε.Μ. να χρησιμοποιήσει μόνο τα 10. Η αρίθμηση που έφερε αυτή η πρώτη παραλαβή τρόλεϊ ήταν σειράς 701-712, από αυτά τα 708 και 710 εξαφανιστήκαν με την αποχώρηση των Γερμανών.
Στις 29 Ιουλίου 1948 εγκαινιάστηκε η πρώτη γραμμή τρόλεϊ, με τον τότε Υπουργό μεταφορών κ. Χατζηπάνο και τον διευθύνοντα σύμβουλο της Η.Ε.Μ. κ. Μικλ να επιβιβάζονται σε ένα από τα νέα ηλεκτρικά οχήματα το οποίο εκτέλεσε ένα κανονικό δρομολόγιο (αντικαθιστώντας την τροχιοδρομική γραμμή τραμ 20 – Σταθμός ΕΗΣ Πειραιά – Καστέλλα – Νέο Φάληρο). Αυτή η γραμμή διατήρησε το χαρακτηριστικό αριθμό 20 μέχρι σήμερα.
Στις 27 Δεκεμβρίου 1953 τα τρόλεϊ αρχίζουν να κυκλοφορούν και στην Αθήνα. Η πρώτη γραμμή στην πόλη ήταν η διαδρομή Πατήσια – Αμπελόκηποι, σε αντικατάσταση της τροχιοδρομικής γραμμής 3 – 7, που διατήρησε τον αριθμό 3. Τα πρώτα οχήματα τρόλεϊ που κυκλοφορήσαν σε αυτή τη γραμμή ήταν 40 μεγάλου μεγέθους τριαξονικά ηλεκτροκίνητα λεωφορεία Alfa Romeo/CGE/Casaro με αρίθμηση 1001 – 1040. Αργότερα η Η.Ε.Μ. πρόσθεσε ακόμη άλλα 40 τρόλεϊ των ίδιων Ιταλικών κατασκευαστικών οίκων στο στόλο της, με αρίθμηση 1041 – 1080.
Το 1970 έγινε ανάκληση της άδειας της Η.Ε.Μ. και τη θέση της ανάλαβε η νέα κρατική εταιρεία με την επωνυμία Ηλεκτροκίνητα Λεωφορεία Πειραιώς Αθηνών Περιχώρων (Η.Λ.Π.Α.Π.). Μετά την ίδρυση των Η.Λ.Π.Α.Π. εγκαινιάστηκε η δεύτερη φάση επεκτάσεων του δικτύου των τρόλεϊ τα οποία αυξήθηκαν τις επόμενες δεκαετίες.
Έτσι, το 1972 κυκλοφόρησαν στο δίκτυο τα πρώτα δεξιοτίμονα τρόλεϊ, τα οποία ήταν 8 μεγάλου μεγέθους τριαξονικά οχήματα Alfa Romeo/CGE/Casaro κατασκευής 1959, ενώ το 1982 αποσύρθηκαν όλα τα δεξιοτίμονα με σκοπό να μετατραπούν σε αριστεροτίμονα. Μέχρι το 1987 είχε γίνει η μετατροπή τεσσάρων οχημάτων, αργότερα ακόμη άλλων τεσσάρων, ενώ τα υπόλοιπα εκποιήθηκαν. Το 1977 παραλαμβάνονται και κυκλοφορούν τα πρώτα 15 διαξονικά ρωσικά τρόλεϊ ZIU-9 από τον οίκο ENERGOMACHEXPORT και μέχρι το 1983 είχαν φτάσει τα 158.
Η θέση του εισπράκτορα άρχισε να καταργείται σταδιακά από το 1976, ξεκινώντας αρχικά από τη γραμμή 20. Από το 1989 όλα τα τρόλεϊ κυκλοφορούσαν εφοδιασμένα με τα καινούρια ακυρωτικά μηχανήματα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι την περίοδο στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 με αρχές της δεκαετίας του ’70, πολλά στοιχεία της καθημερινότητας των τρόλεϊ, είχαν εμφανή τη σφραγίδα της τροχιοδρομικής περιόδου την οποία είχαν διαδεχθεί. Πέρα από τους αριθμούς των γραμμών, υπήρχαν και οι στάσεις που παρέμειναν οι ίδιες ακριβώς που χρησιμοποιούσε η Η.Ε.Μ. παλιότερα για τα τραμ και τα λεωφορεία της. Ίδια παρέμειναν και τα κολωνάκια των παλαιών στάσεων (κολώνες στήριξης του εναερίου δικτύου, με άσπρες και κίτρινες λωρίδες, οριζόντια ζωσμένες, στις στάσεις των τραμ και κίτρινα κολωνάκια με οβάλ πλαίσιο στη κορυφή, που έγραφε ΣΤΑΣΙΣ).
Γεγονός είναι ότι ο κόσμος άργησε να συνηθίσει τη νέα ονομασία «τρόλεϊ» και υπήρχαν πολλοί που για μεγάλο διάστημα εξακολουθούσαν να λένε θα πάρω το τραμ εννοώντας το τρόλεϊ και αποκαλούσαν «τραμβαγέρηδες» τους οδηγούς και τους εισπράκτορες των τρόλεϊ.
«Σήμερα, τα σωματεία εργαζομένων θεωρούν χρέος τους να επισκευαστούν όσα περισσότερα οχήματα γίνεται, ώστε αυτή η γιορτή να γίνεται κάθε χρόνο και πιο όμορφη. Με σεβασμό στην ιστορία και το παρελθόν, ο εν λόγω θεσμός τιμά τα οχήματα πάνω στα οποία στηρίχτηκε η ηλεκτροκίνηση και τονίζει τη σημασία των συγκοινωνιών. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι τα μέσα μεταφοράς αποκτούν πλέον μια οικολογική διάσταση και υπάρχει ανάγκη για τον εκσυγχρονισμός τους. Πάνω από όλα όμως, η βόλτα των ιστορικών τρόλεϊ, είναι μία απόδειξη ότι πρόκειται για έναν ζωντανό οργανισμό, με ανθρώπους που ό,τι κάνουν το κάνουν μέσα από την καρδιά τους», όπως καταλήγει και ο διευθυντής των τρόλεϊ, κ. Χρήστος Στήλος.
