Σταύρος και σταυρός: Από πού κρατά η σκούφια τους

Σήμερα γιορτάζουν οι φέροντες το όνομα «Σταύρος», καθώς στις 13 Σεπτεμβρίου η Εκκλησία γιορτάζει την Ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. «Σταύρος», βέβαια, είναι το όνομα που προέκυψε από τον Σταυρό, με αναβιβασμό του τόνου, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Για παράδειγμα, το όνομα «Λάμπρος», προέρχεται από το επίθετο «λαμπρός»… Οπότε, ας πούμε μερικά πράγματα για τον ίδιο τον σταυρό.

Εάν λοιπόν οι Ρωμαίοι θανάτωναν με διαφορετικό τρόπο τον Ιησού Χριστό, ο σταυρός, το όργανο του μαρτυρίου του, δεν θα ήταν τόσο διαδεδομένο σύμβολο παγκοσμίως, αν και ως μέσο εκτέλεσης χρησιμοποιούνταν από τα αρχαία χρόνια, κι από πολλούς λαούς. Οι Μήδοι, οι Πέρσες, οι Ασσύριοι θανάτωναν με σταυρούς, οι Βαβυλώνιοι κι οι Ινδοί επίσης, οι Αιγύπτιοι, οι Καρχηδόνιοι, και βέβαια οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι.

Η πρώτη σημασία της λέξης «σταυρός» είναι «όρθιος πάσσαλος, παλούκι», και παράγεται από το θέμα – σταυ, του ρήματος «ίστημι», δηλαδή «στήνω». Ομόρριζες με τον σταυρό είναι η λέξη στύλος, αλλά και η στύση…

Τώρα, υπάρχουν ένα σωρό σταυροί, ο απλός, χωρίς οριζόντιο τμήμα, σαν στύλος δηλαδή, ο ελληνικός με τέσσερα ισοσκελή άκρα, ο λατινικός με το κατακόρυφο σκέλος μακρύτερο από το οριζόντιο, ο συνεπτυγμένος, σε σχήμα Ταυ, και ο σταυρός του Αγίου Ανδρέα, σε σχήμα Χι. Από την αυγή της ιστορίας ο σταυρός είναι ένα σχήμα αγαπητό στους ανθρώπους. Είναι το δεύτερο δημοφιλέστερο στα παιδιά σχήμα – το πρώτο που ζωγραφίζουν όλα είναι ο κύκλος.

Ο σταυρός έχει χρησιμοποιηθεί ως εθνικό, διακοσμητικό, ως σύμβολο καλοτυχίας και βέβαια ως θρησκευτικό έμβλημα, και δεν μιλάμε τώρα για τον Χριστιανισμό. Οι Μινωίτες τον χρησιμοποιούσαν, οι Αιγύπτιοι και οι κάτοικοι της Κεντρικής Ασίας το ίδιο, ενώ ακόμα και η ινδουιστική σβάστικα, που καπηλεύτηκε ο Χίτλερ, είναι μια μορφή σταυρού, ο δεξιόστροφος αγκυλωτός. Προσέξτε λοιπόν τί εννοείτε όταν κάνετε το σταυρό σας, είτε λέγεστε Σταύρος, είτε όχι…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.