Μύρων Μιχαηλίδης: "Λάθη δεν κάνει όποιος δεν κάνει τίποτε"

Ο Μύρων Μιχαηλίδης, εκ των κορυφαίων της εγχώριας λόγιας μουσικής, μιλά στο NEWS 24/7 για την επαγγελματική του πορεία, την αγάπη του για την Ελλάδα και τη συμμετοχή του στην Πασχαλινή Συναυλία της ΚΟΑ στις 20/4.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ
16 Απριλίου 2022 09:21

Πρόκειται για μια από τις πρωταγωνιστικές μορφές της εγχώριας λόγιας μουσικής. Ο Μύρων Μιχαηλίδης, έχοντας υπάρξει στο τιμόνι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης συνεχίζει την επιτυχημένη πορεία του τελώντας Μουσικός Διευθυντής της Όπερας και της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Ερφούρτης. Παραμένει επίσης Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Πολιτιστικού και Συνεδριακού Κέντρου Ηρακλείου στην Κρήτη.

Λίγο πριν την επιστροφή του στην Αθήνα για να διευθύνει την Πασχαλινή Συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής την ερχόμενη Τετάρτη 20 Απριλίου, μιλά στο NEWS 24/7 για το πρόγραμμα της συναυλίας, την επαγγελματική του πορεία και την αγάπη του για την Ελλάδα.

Πώς θα χαρακτηρίζατε το πρόγραμμα που καλείστε να διευθύνετε στις 20 Απριλίου;

«Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τρεις κορυφαίες συνθέσεις τριών κορυφαίων συνθετών. Πρόκειται για έργα “αναφοράς” του ρεπερτορίου, δηλαδή για έργα στο οποία πάντοτε επιστρέφουμε, μένοντας κάθε φορά έκθαμβοι από το διαχρονικό μεγαλείο τους. Καθένα από αυτά, καθόρισε την εποχή του και συνδέεται όχι μόνο με έντονα εμπνευσμένες προσωπικές στιγμές των συνθετών αλλά και με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της περιόδου που γράφτηκε.»

Είστε ένας έμπειρος αρχιμουσικός. Επιστρέφοντας στην διεύθυνση ενός έργου, του Ρέκβιεμ για παράδειγμα, το οποίο, μεταξύ άλλων έχετε διευθύνει και με την ΚΟΘ, το ανακαλύπτετε εκ νέου; Αλλάζουν οι αναγνώσεις σε διαφορετικές χρονικές περιόδους;

«Δεν υπάρχει τέλος στη μελέτη των αριστουργημάτων αυτής της μουσικής. Όσες φορές και να τα διευθύνεις, πάντοτε ανακαλύπτεις νέες διαστάσεις. Ναι, οι αναγνώσεις αλλάζουν και αυτό έχει σχέση όχι μόνο με την εμπειρία του αρχιμουσικού αλλά και από τη χημεία του με το εκάστοτε σύνολο που διευθύνει. Η εμπειρία βοηθάει στο να βρίσκεις τον τρόπο να παίρνεις κάθε φορά το καλύτερο από τα σύνολα αλλά και τους σολίστ που έχεις μπροστά σου, δηλαδή βοηθάει στον να επικοινωνείς την μουσική σου άποψη και αυτή να γίνεται κτήμα της ορχήστρας με τρόπο αβίαστο.»

Πιστεύετε ότι ο μύθος που ακολουθεί το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ οφείλεται στην μυθολογία που δημιουργήθηκε κατά την διαδικασία σύνθεσης; Στο ότι ο Μότσαρτ δεν έζησε για να το ολοκληρώσει αλλά αυτό έγινε βάσει των οδηγιών του με αποτέλεσμα να πυροδοτηθούν ποικίλα σενάρια;

«Η όλη μυθολογία που αναπτύχθηκε γύρω από το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ δεν έκανε καθόλου κακό, το αντίθετο μάλιστα. Ακόμη και σε πολύ γνωστά έργα του κινηματογράφου, όπως το Αμαντέους του Μίλος Φόρμαν, η μυθοπλασία βοηθάει πολύ στο να προσεγγίσουμε τη “βάσανο” της δημιουργίας, να υποθέσουμε, να φανταστούμε, να προβληματιστούμε. Όμως, κανείς δεν θα ασχολούνταν σήμερα με το έργο αυτό, αν δεν ήταν μία κορωνίδα της μουσικής δημιουργίας. Η δομή του, η ισορροπία, τα θέματά του, οι εναλλαγές του, τα ανυπέρβλητα χορωδιακά, όπως οι φούγκες, οι υπέροχες σελίδες του για τους σολίστ και, γενικά, αυτή η μαγική αίσθηση που εκπέμπει, είναι, πιστεύω, τα καθοριστικά στοιχεία της ανάδειξης αυτού του έργου σε μύθο.»

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Γιατί πιστεύετε ότι ο Βάγκνερ επέλεξε μια τόσο θερμή μελωδικότητα και πλούσια ενορχήστρωση (που παραπέμπουν περισσότερο στην έκσταση) για να περιγράψει μουσικά την πορεία της Ιζόλδης προς τον θάνατο;

«Η όπερα “Τριστάνος και Ιζόλδη” έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα κορυφαία μελοδραματικά έργα του ρεπερτορίου. Ξεχωρίζει για τα απαράμιλλα μουσικά χρώματα, τις δραματικές εντάσεις και φυσικά για τις μεγάλες καινοτομίες που επέφερε στην αρμονία της μουσικής, όπως η συγχορδία του Τριστάνου, που εξελίσσει την παραδοσιακή αρμονία.

Είναι μία όπερα-ύμνος στον έρωτα. Ο Βάγκνερ εμπνεύστηκε για αυτήν από τη σχέση του με την Ματίλντε Βέσεντοκ. Η Καθολική Εκκλησία είχε χαρακτηρίσει το έργο ως ακατάλληλο, κρίνοντας ως …αφόρητο τον ερωτισμό του. Παρεμπιπτόντως σας λέω πως είχα την τιμή να κάνω στην Ελλάδα, τον Ιανουάριο του 2015, σε μία υπέροχη σκηνοθεσία του Γιάννη Κόκκου, παραγωγή της ΕΛΣ, το πρώτο ανέβασμα από ελληνικά σύνολα. Από προσωπική εμπειρία λοιπόν, θα ήθελα να πω πως αυτός ο ποταμός ιδεών, χρωμάτων, συνηχήσεων, ρυθμικών εναλλαγών, δραματικών κορυφώσεων και ύψιστης δυσκολίας στη σολιστική ερμηνεία, αντανακλούν το μεγαλείο του συνθέτη, της πληθωρικότητάς του.»

Πώς αισθάνεστε που επιστρέφετε στο πόντιουμ της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών; Είναι σημαντική η εξοικείωση με μια Ορχήστρα για τον αρχιμουσικό;

«Αισθάνομαι χαρά και τιμή. Με την ΚΟΑ με συνδέουν ισχυροί δεσμοί και, από το 1998 που την πρωτοδιηύθυνα, έχω μόνο όμορφες αναμνήσεις συνεργασίας. Πιστεύω όμως πως η εξοικείωση δεν είναι τόσο θέμα χρονικής συμπόρευσης, όσο ουσίας και ειλικρίνειας στη συνεργασία. Αυτήν επιδιώκω πάντοτε. Εν τέλει, η εξοικείωση κατακτιέται με την προσωπικότητα του αρχιμουσικού. Από αυτήν απορρέει όχι μόνο ο τρόπος που απευθύνεται σε μία ορχήστρα αλλά και ο τρόπος που απευθύνεται η ορχήστρα σε εκείνον.»

Μετά από μια πολύ επιτυχημένη πορεία στα ηνία μερικών από τους σημαντικότερους πολιτισμικούς φορείς σε Ελλάδα και εξωτερικό, αναλάβατε το 2019 την καλλιτεχνική διεύθυνση ενός νέου οργανισμού, του Πολιτιστικού και Συνεδριακού Κέντρου Ηρακλείου. Όντας Κρητικός, η θέση αυτή έχει για σας κάποια ιδιαίτερη σημασία; Πόσο σημαντική – και αναγκαία- είναι η ύπαρξη τέτοιων φορέων πολιτισμού για την περιφέρεια;

«Η παρουσία και η δραστηριοποίησή μου στην Κρήτη είναι μία απολύτως συνειδητή επιλογή. Ο Δήμος Ηρακλείου, κατάφερε μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες, με μεγάλη αφοσίωση και φροντίδα, να δημιουργήσει μία εξαιρετική υποδομή με σύγχρονες εγκαταστάσεις για την παραγωγή καλλιτεχνικών παραγωγών όλων των ειδών: από όπερα, συμφωνική μουσική, μπαλέτο, μουσική δωματίου κλπ. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα Μέγαρο Μουσικής στην Κρήτη. Αισθάνθηκα μεγάλη ηθική υποχρέωση να συνδράμω στην πραγμάτωση του οράματος στην ιδιαίτερη πατρίδα μου. Η όποια εμπειρία μου στα ελληνικά καλλιτεχνικά πράγματα μου λέει πως, αν κάτι μπει από την αρχή σε σωστές βάσεις, τότε δύσκολα χαλάει. Το όραμά μου είναι να δημιουργηθεί στην Κρήτη ένας νέος, σοβαρός πόλος στα ελληνικά αλλά και διεθνή καλλιτεχνικά δρώμενα. Η αρχική ενθουσιώδης ανταπόκριση του κοινού, νομίζω πως δικαιώνει τις προσδοκίες και επαυξάνει την ευθύνη μας.»

Παρά το γεγονός ότι εργάζεστε σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό, έχετε επιλέξει για βάση σας την Ελλάδα. Γιατί;

«Την Ελλάδα τη λατρεύω, είναι η πατρίδα μου. Στο εξωτερικό λένε μάλιστα πως είναι το πιο ωραίο μέρος για να ζεις: ο καιρός, τα τοπία, η θάλασσα… Κακώς κείμενα υπάρχουν σε όλες τις χώρες. Μήπως όμως θα πρέπει καθένας, αντί απλά να κριτικάρει, να κάνει ό,τι περνά από το δικό του χέρι για να φτιάξουν κάποια πράγματα; Η τέχνη, από μόνη της, είναι μια συνθήκη προσφοράς. Και επειδή η ζωή με έφερε σε θέσης ευθύνης ήδη από νεαρή ηλικία, αποφάσισα να έχω ως βάση την Ελλάδα, χωρίς να σταματήσω όμως τη σταθερή επαφή μου με το εξωτερικό.»

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Για ποια καλλιτεχνικά επιτεύγματά σας είστε υπερήφανος;

«Αυτή είναι μία ερώτηση που θα έπρεπε βέβαια να την απαντήσουν άλλοι, διότι η λέξη «επίτευγμα» είναι βαριά λέξη. Νομίζω πως στους ελληνικούς φορείς, όπου είχα την τιμή να αναλάβω την καλλιτεχνική διεύθυνση, υπήρξαν καινοτόμες πρωτοβουλίες και αναπτύχθηκε, με εξωστρεφείς δράσεις, μία δυναμική σχέση με την κοινωνία. Πέρα από ολόκληρη την εξαετή προετοιμασία για την ομαλή και άκρως επιτυχή ως την τελευταία στιγμή μεταστέγαση της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, την ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών με ξένα λυρικά θέατρα, τους καρπούς των οποίων απολαμβάνει η ΕΛΣ ως σήμερα, την Όπερα της Βαλίτσας, την Όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία, τη στέγαση της ΚΟΘ και την είσοδό της στη διεθνή δισκογραφία, ανανεώθηκε ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός των φορέων. Όταν το 2005 ο Ian Gillan των Deep Purple, τραγουδούσε σε συναυλία συμφωνικού ροκ με την ΚΟΘ, ήταν κάτι που τότε θεωρούνταν αδιανόητο. Σήμερα παρόμοιες προτάσεις θεωρούνται απόλυτα αυτονόητες.»

Έχετε κάνει λάθη;

«Λένε συνήθως πως λάθη δεν κάνει, όποιος δεν κάνει τίποτα. Ναι έχω κάνει λάθη. Το λάθος έχει τρία σκέλη: πρώτον να είσαι σε θέση να το εντοπίσεις, δεύτερον να το παραδεχτείς και, τρίτον, να μάθεις από αυτό. Το σημαντικότερο λάθος μου είναι πως, σε κάποιες περιπτώσεις στο παρελθόν, εμπιστεύτηκα ανθρώπους που δεν το άξιζαν.»

Έχετε πραγματοποιήσει πλήθος επιτυχημένων ηχογραφήσεων. Πώς, πιστεύετε, ότι μπορεί να προκύψει μια επιτυχημένη ηχογράφηση;

«Μία ηχογράφηση, για να είναι επιτυχής, χρειάζεται σωστή επιλογή έργων σε σχέση με το σύνολο που θα τα ερμηνεύσει, καλό πρόγραμμα δοκιμών και απερίσπαστης εργασίας της ορχήστρας, απολύτως εξειδικευμένο ηχολήπτη και σεβασμό σε όλη τη μεγάλη διαδικασία της επεξεργασίας του ήχου, που ακολουθεί συγκεκριμένα βήματα, με τη συμμετοχή του αρχιμουσικού να καθίσταται απαραίτητη και σε αυτά.»

Υπάρχουν έργα ή συνθέτες που απολαμβάνετε, ιδιαίτερα, όταν διευθύνετε; Η προτίμηση είναι ιδιοσυγκρασιακού χαρακτήρα;

«Σε κάθε παραγωγή είμαι αφοσιωμένος και απολαμβάνω τα έργα που σχετίζονται με αυτήν. Νομίζω πως οι προσωπικές προτιμήσεις του κάθε αρχιμουσικού είναι όχι μόνο θέμα της ιδιοσυγκρασίας του αλλά επιπλέον των βιωμάτων και της ευρύτερης κουλτούρας του. Αν τώρα πρέπει οπωσδήποτε να σταθώ σε κάποιους συνθέτες, θα επιλέξω έξι και αυτοί είναι οι Μότσαρτ, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Ραχμάνινοφ, Μάλερ και Ρίχαρντ Στράους.»