Γιατί η τεστοστερόνη είναι ευρέως, και μερικές φορές άκρως, παρεξηγημένη

* Το άρθρο του συγγραφέα και ομότιμου καθηγητή ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο Μπράουν στο Ρόουντ Άιλαντ, Matthew Gutmannis δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Εμπιστευόμαστε αδικαιολόγητα τις βιολογικές εξηγήσεις της ανδρικής συμπεριφοράς. Πουθενά δεν ισχύει αυτό περισσότερο από την τεστοστερόνη. Οι σύγχρονοι ειδικοί επικαλούνται την ορμόνη με το παρατσούκλι “Τ” για να αποδείξουν στοιχεία σχετικά με τον αρρενωπότητα και τον ανδρισμό, για να δείξουν πόσο διαφορετικοί είναι οι άνδρες και οι γυναίκες και για να εξηγήσουν γιατί ορισμένοι άνδρες (πιθανώς αυτοί με περισσότερη Τ) έχουν μεγαλύτερη λίμπιντο. Ωστόσο, παρά τις μυθικές ιδιότητες που συνδέονται ευρέως με την Τ, σε κάθε ενδελεχή επιστημονική μελέτη μέχρι σήμερα δεν υπάρχει σημαντική συσχέτιση σε υγιείς άνδρες μεταξύ των επιπέδων Τ και της σεξουαλικής επιθυμίας.

Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1990 και κερδίζοντας έδαφος τη δεκαετία του 2000, οι πωλήσεις των θεραπειών υποκατάστασης τεστοστερόνης (TRT) πήγαν από σχεδόν μηδέν σε πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως το 2018. Αυτό συνέβη είτε επειδή υπήρξε μια ξαφνική έξαρση της “Χαμηλής Τεστοστερόνης” όταν επιτέλους αναγνωρίστηκε μια μεγάλη ιατρική επιδημία ή επειδή η Τ κυκλοφόρησε ως ένα θαυματουργό φάρμακο για άνδρες που πανικοβλήθηκαν όταν έμαθαν ότι τα επίπεδα Τ μειώνονταν 1% ετησίως αφότου έφτασαν τα 30.

Η απάντηση δεν είναι ότι τα σώματα των ανδρών άλλαξαν ή ότι η Χαμηλή Τεστοστερόνη είχε υποδιαγνωσθεί φρικτά στο παρελθόν, αλλά ότι, στο μυαλό πολλών, η Τ έγινε τίποτα λιγότερο από ένα μαγικό ανδρικό μόριο που θα μπορούσε να θεραπεύσει τους άνδρες από τη μείωση της ενέργειας και της σεξουαλικής επιθυμίας καθώς γερνούν.

Επιπλέον, πολλοί έχουν διδαχθεί ότι, αν θέλεις να μάθεις τι προκαλεί επιθετικότητα σε ορισμένους άνδρες, απλώς ελέγχεις τα επίπεδα Τ τους, σωστά; Στην πραγματικότητα, λάθος: ούτε η επιστήμη υποστηρίζει αυτό το συμπέρασμα. Μερικές από τις διάσημες πρώιμες μελέτες που συνδέουν την Τ και την επιθετικότητα διεξήχθησαν σε πληθυσμούς φυλακών και χρησιμοποιήθηκαν αποτελεσματικά για να “αποδείξουν” ότι υψηλότερα επίπεδα Τ βρέθηκαν σε ορισμένους άνδρες (διαβάστε: άνδρες με πιο σκουρόχρωμο δέρμα), γεγονός που εξηγούσε γιατί ήταν πιο βίαιοι, που εξηγούσε γιατί έπρεπε να φυλακιστούν σε δυσανάλογο αριθμό. Τα μεθοδολογικά ελαττώματα σε αυτές τις μελέτες χρειάστηκαν δεκαετίες για να αποκαλυφθούν, και μια νέα ενδελεχής έρευνα που δείχνει μικρή σχέση μεταξύ της Τ και της επιθετικότητας (εκτός από πολύ υψηλά ή πολύ χαμηλά επίπεδα) έχει φτάσει πλέον στο ευρύ κοινό.

Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι η T δεν είναι μόνο ένα πράγμα (μια ορμόνη του φύλου) με έναν σκοπό (ανδρική αναπαραγωγή). Η T είναι επίσης απαραίτητη για την ανάπτυξη των εμβρύων, των μυών, του γυναικείου και ανδρικού εγκεφάλου και των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Ανάλογα με μια σειρά βιολογικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων, η επιρροή της είναι ποικίλη – ή αμελητέα.

Ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, συνέταξε έναν πίνακα που δείχνει ότι υπήρχαν μόνο 24 επιστημονικά άρθρα για την Τ και την επιθετικότητα τη δεκαετία 1970-80, αλλά υπήρχαν περισσότερα από 1.000 τη δεκαετία του 2010. Νέες ανακαλύψεις για την επιθετικότητα και την Τ; Όχι στην πραγματικότητα, αν και υπήρξαν νέα ευρήματα σε αυτήν την περίοδο που έδειχναν τη σημασία της Τ στην προώθηση της ωορρηξίας. Υπάρχει επίσης μια διαφορά μεταξύ συσχέτισης και αιτίας (τα επίπεδα Τ και η επιθετικότητα, για παράδειγμα, είναι μια κλασική πρόκληση όπως το αυγό με την κότα). Όπως μας έχουν δείξει εδώ και χρόνια κορυφαίοι ειδικοί σε θέματα ορμονών, για τη συντριπτική πλειονότητα των ανδρών, είναι αδύνατο να προβλέψουμε ποιος θα είναι επιθετικός με βάση το επίπεδο Τ του, όπως και αν βρεις έναν επιθετικό άνδρα (ή γυναίκα), δεν μπορείς να προβλέψεις το επίπεδο Τ του.

Η τεστοστερόνη είναι ένα μόριο στο οποίο μπήκε λάθος ετικέτα πριν από σχεδόν 100 χρόνια ως “φυλετική ορμόνη”, επειδή (κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ) οι επιστήμονες έψαχναν για οριστικές βιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών και η T υποτίθεται ότι ξεκλείδωνε τα μυστήρια της έμφυτης αρρενωπότητας. Η T είναι σημαντική για τον εγκέφαλο των ανδρών, τους δικέφαλους μυς και… αυτή την άλλη λέξη για τους όρχεις, και είναι απαραίτητη για τα γυναικεία σώματα. Και, για την ιστορία, το μέγεθος (σε επίπεδο Τ) δεν σημαίνει απαραιτήτως τίποτα: μερικές φορές, η λιγοστή παρουσία της Τ είναι πιο σημαντική από την ποσότητα της ορμόνης. Κάπως σαν να ξεκινάς ένα αυτοκίνητο, απλώς χρειάζεσαι καύσιμο, είτε είναι δύο γαλόνια είτε 200. Η T δεν δημιουργεί πάντα διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ή μεταξύ ανδρών. Επιπροσθέτως, υπάρχουν ακόμη στοιχεία ότι οι άνδρες που αναφέρουν αλλαγές μετά τη λήψη συμπληρωμάτων Τ είναι εξίσου πιθανό να αναφέρουν αποτελέσματα εικονικού φαρμάκου με οτιδήποτε άλλο.

Ακόμα, συνεχίζουμε να εμποτίζουμε την T με υπερφυσικές δυνάμεις. Το 2018, μια έδρα του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ κρεμόταν από μια κλωστή. Τα θέματα στις ακροάσεις για το χρίσμα επικεντρώθηκαν στη σεξουαλική βία των ανδρών κατά των γυναικών. Χρειάστηκε ενδελεχής περιγραφή και ανάλυση. Οι συντάκτες των υπέρ και κατά ανέφεραν περιστασιακά τη λέξη T για να περιγράψουν, να καταγγείλουν ή να υπερασπιστούν την προηγούμενη συμπεριφορά του δικαστή Μπρετ Κάβανο: ένας σχολιαστής στο Forbes έγραψε για “ομαδικούς βιασμούς που προκαλούνται από τεστοστερόνη”. Ένας άλλος, που έδωσε συνέντευξη στο CNN, ρώτησε: “Αλλά μιλάμε για ένα 17χρονο αγόρι στο γυμνάσιο με την τεστοστερόνη στα ύψη. Πες μου, ποιο αγόρι δεν το έχει κάνει αυτό στο γυμνάσιο;” και ένας τρίτος, σε μια στήλη στους New York Times, έγραψε: “Είναι αυτός που κάνει τρέλες με τεστοστερόνη και ποτό…”.

Και είναι απίθανο πολλοί αναγνώστες να αμφισβήτησαν την ορμονική λογική της Κριστίν Λαγκάρντ, προέδρου τότε του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, όταν υποστήριξε ότι η οικονομική κατάρρευση το 2008 οφειλόταν εν μέρει σε πάρα πολλούς άνδρες που ήταν υπεύθυνοι για τον χρηματοπιστωτικό τομέα: “Ειλικρινά σκέφτομαι ότι δεν πρέπει ποτέ να υπάρχει υπερβολική τεστοστερόνη σε ένα δωμάτιο”.

Μπορείτε να βρείτε την T, που χρησιμοποιείται ως βιοδείκτης, για να εξηγήσετε (και μερικές φορές να δικαιολογήσετε) την αντρική συμπεριφορά σε άρθρα και ομιλίες κάθε μέρα. Ποιητική αδεία, θα έλεγε κανείς. Απλώς ένας εύστοχος τρόπος για να αναφέρουμε εμμέσως ότι αφήνουμε τους άνδρες επικεφαλής. Ωστόσο, όταν αναδεικνύουμε την T ως σημαντική με οποιονδήποτε τρόπο για να εξηγήσουμε την ανδρική συμπεριφορά, μπορούμε ακούσια να δικαιολογήσουμε την αντρική συμπεριφορά ότι είναι, κατά κάποιο τρόπο, πέρα από την ικανότητα ελέγχου των πραγματικών ανδρών. Οι περιστασιακές εκκλήσεις στη βιολογική αρρενωπότητα υποδηλώνουν ότι οι πατριαρχικές σχέσεις έχουν τις ρίζες τους στη φύση.

Όταν κανονικοποιούμε την ιδέα ότι η Τ υπάρχει σε όλα τα αγόρια γυμνασίου και ότι αυτό εξηγεί γιατί συμβαίνει βιασμός, περνάμε από τον ευφημισμό στο να προσφέρουμε στους άνδρες ατιμωρησία για σεξουαλικές επιθέσεις προσφέροντάς τους την άμυνα “αθώοι, λόγω ορμονών”.

Η επίκληση της βιολογίας των ανδρών για να εξηγηθεί η συμπεριφορά τους πολύ συχνά καταλήγει να τους απαλλάσσει από τις πράξεις τους. Όταν διαδίσουμε όρους όπως τα χρωμοσώματα Υ ή η Τ, βοηθάει να εξαπλωθεί η ιδέα ότι οι άνδρες ελέγχονται από το σώμα τους. Η σκέψη ότι οι ορμόνες και τα γονίδια μπορούν να εξηγήσουν γιατί τα αγόρια θα γίνουν αγόρια, αφήνει τους άντρες να ξεφύγουν από κάθε είδους αμαρτίες. Αν πιστεύεις ότι η Τ λέει κάτι σημαντικό για το πώς ενεργούν και σκέφτονται οι άντρες, κοροϊδεύεις τον εαυτό σου. Οι άνδρες συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται επειδή το επιτρέπει ο πολιτισμός, όχι επειδή το απαιτεί η βιολογία.

Κανείς δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει σοβαρά ότι η βιολογία είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τον καθορισμό του τι σημαίνει να είσαι άντρας. Αλλά λέξεις όπως η τεστοστερόνη και τα χρωμοσώματα Υ μπαίνουν στις περιγραφές μας για τις δραστηριότητες των ανδρών, σαν να εξηγούν περισσότερα από όσα στην πραγματικότητα. Η T δεν διέπει την επιθετικότητα και τη σεξουαλικότητα των ανδρών. Και είναι κρίμα που δεν ακούμε τόσα πολλά για την έρευνα που δείχνει ότι τα υψηλότερα επίπεδα Τ στους άνδρες συσχετίζονται εξίσου εύκολα με τη γενναιοδωρία όσο και με την επιθετικότητα. Αλλά η γενναιοδωρία είναι λιγότερο μια στερεότυπη αρετή των ανδρών, και αυτό θα χαλούσε την ιστορία για την εγγενή επιθετικότητά τους, ειδικά την επιθετικότητα των αρρενωπών αντρών. Και αυτό έχει βαθύ αντίκτυπο στο τι σκέφτονται οι άνδρες και οι γυναίκες για τις φυσικές κλίσεις των ανδρών.

Πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε για τοξική αρρενωπότητα και πατριαρχία. Είναι αληθινά και είναι ολέθρια. Και χρειαζόμαστε επίσης νέους τρόπους να μιλάμε για τους άνδρες, τον ανδρισμό και την αρρενωπότητα που μας βγάζουν από την παγίδα να πιστεύουμε ότι η βιολογία των ανδρών είναι το πεπρωμένο τους. Όπως αποδεικνύεται, όταν εξετάζουμε τα αποτελέσματα εικονικού φαρμάκου και τη βιοψυχία, η T καθόλου δεν είναι ένα μαγικό ανδρικό μόριο, αλλά – όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές Ρεμπέκα Τζόρνταν-Γιουνγκ και Κατρίνα Καρκάζης στο εξαιρετικό βιβλίο τους Testosterone (2019) – ένα κοινωνικό μόριο.

Ανεξάρτητα από το πώς την αποκαλείτε, η τεστοστερόνη χρησιμοποιείται πολύ συχνά ως δικαιολογία για να αφήσει τους άντρες να γλιτώσουν και να δικαιολογήσει τα ανδρικά προνόμια.