ΟΙ 150 “ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ” ΤΟΥ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΥ – 1 ΣΤΟΥΣ 6 ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ

Μήπως αισθάνεσαι έναν, κάποιον (τον όποιο) πονοκέφαλο, κάθε μέρα; Έχεις αναρωτηθεί αν μπορεί να κρύβεται μέσα στο κρανίο σου ένας μικρός τυμπανιστής; Να ξέρεις πως δεν είσαι μόνος/μόνη. Τουναντίον, έχεις πολύ μεγάλη παρέα σε όλον τον πλανήτη.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε την Τρίτη 12/4, σχεδόν ένας στους 6 κατοίκους της Γης ζουν την ίδια συνθήκη, με τους μισούς να υποφέρουν από ημικρανία. Πληροφορία που μάλλον δεν σε παρηγορεί ιδιαίτερα, οπότε ας δούμε τι συμβαίνει, αφού προηγουμένως διευκρινίσουμε ένα, δυο πράγματα.

• Οι πονοκέφαλοι είναι η κύρια αιτία ‘απουσιών’ από το σχολείο και την εργασία. Έχει αντίκτυπο στην οικογενειακή και την κοινωνική ζωή, ενώ οι άνθρωποι που δίνουν συνεχή ‘μάχη’ κινδυνεύουν να αισθανθούν άγχος και να πάθουν κατάθλιψη.
• Μπορεί να είναι κληρονομικοί (βλ. ημικρανία) ή να προκληθούν από περιβαλλοντικούς παράγοντες που είναι κοινοί σε ένα σπίτι (τα ίδια τρόφιμα ή τα ίδια συστατικά ή έκθεση σε αλλεργιογόνα ή έκθεση σε καπνό τσιγάρου ή έκθεση σε έντονες οσμές οικιακών χημικών ή αρωμάτων).
• Ως πόνος προκύπτει από ‘σήματα’ που αλληλεπιδρούν μεταξύ του εγκεφάλου, των αιμοφόρων αγγείων και των γύρω νεύρων. Άγνωστος μηχανισμός ενεργοποιεί συγκεκριμένα νεύρα που επηρεάζουν τους μύες και τα αιμοφόρα αγγεία, να στείλουν σήματα πόνου στον εγκέφαλο.

Οι 150 ‘αποχρώσεις’ του πονοκεφάλου

Αυτό που εμείς λέμε ‘πονοκέφαλο’, είναι για τους γιατρούς περισσότερες από 150 διαφορετικές μορφές κεφαλαλγίας. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι (κατατάσσονται σε αυτούς το 90% των περιπτώσεων) είναι τέσσερις:

α) ημικρανία (πρωτοπαθής πονοκέφαλος που υποτροπιάζει. Εντοπίζεται στο μισό του κεφαλιού και από μέτρια έως μεγάλη ένταση. Γίνεται πιο έντονος, όταν ασκούμαστε. Ο πόνος είναι παλλόμενος στη μια πλευρά του κεφαλιού. Πριν αρχίσει, το 25% των ασθενών νιώθουν μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, μυϊκή αδυναμία, δυσκολία στην ομιλία. Μετά έχουν ναυτία και γίνονται πολύ ευαίσθητοι στο φως και τον ήχο, ενώ μπορεί να παραμορφωθεί η όραση. Η ‘επίθεση’ μπορεί να διαρκέσει έως και ημέρες, ενώ για κάποιους είναι μια δια βίου κατάσταση).

β) πονοκέφαλος τύπου τάσης (είναι η πιο συχνή μορφή. Ο πόνος είναι συνεχής και στις δυο πλευρές του κεφαλιού, δεν είναι έντονος, διαρκεί από μισή ώρα έως μια μέρα. Νιώθουμε ‘σφίξιμο’ σε όλο το μέτωπο, ευαισθησία στο πρόσωπο, το κεφάλι, το λαιμό και τους ώμους, στο φως και τον ήχο, αισθανόμαστε πίεση πίσω από τα μάτια)

γ) αθροιστική κεφαλαλγία (εμφανίζεται συνήθως στους άνδρες, στη μια πλευρά του κεφαλιού -συνήθως κοντά στο μάτι. Ο πόνος είναι έντονος και επαναλαμβανόμενος. Ασθενείς περιγράφουν έναν έντονα καυστικό ή διαπεραστικό πόνο γύρω από ένα μάτι -που μπορεί να κοκκινίσει το μάτι ή μπορεί να αρχίσει καταρροή, να πρηστεί το βλέφαρο, να υπάρξει ευαισθησία στο φως και τον ήχο και ταραχή. Η ενόχληση μπορεί να εμφανίζεται έως και οκτώ φορές κάθε ημέρα, για εβδομάδες ή μήνες. Τείνει να ξεκινά σταθερές ώρες -συχνά αφότου πέσουμε για ύπνο. Διαρκεί από 15 λεπτά έως 3 ώρες).

δ) κεφαλαλγία από κατάχρηση παυσίπονων (εν αντιθέσει με όλες τις άλλες, πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες, αυτή είναι δευτεροπαθής -ο πιο κοινός τύπος. Είναι χρόνια, καθημερινή και έχει συμπτώματα παρόμοια με τον πονοκέφαλο τάσης ή την ημικρανία. Αρχικά, υπάρχει ανταπόκριση σε παυσίπονα που κάποια στιγμή σταματάει).

Από εκεί και πέρα, ‘δημοφιλείς’ είναι οι ‘κεραυνοβόλοι πονοκέφαλοι’, η ορμονική κεφαλαλγία (στις περιόδους των γυναικών), ο πονοκέφαλος καφεΐνης, αυτός της καταπόνησης (από την άσκηση ή άλλη εξάντληση), της υπέρτασης, του ιγμορίου και του hangover.

Τι ανακάλυψε η πιο πρόσφατη μελέτη

O τίτλος της μελέτης που δημοσιεύτηκε την Τρίτη 12/4 στο The Journal of Headache and Pain ήταν “Ο παγκόσμιος επιπολασμός της κεφαλαλγίας: μια ενημέρωση, με ανάλυση των επιρροών μεθοδολογικών παραγόντων στις εκτιμήσεις επιπολασμού”, με τους ερευνητές εγκεφάλου από τη Νορβηγία και τη Μεγάλη Βρετανία που συνεργάστηκαν, για να μάθουμε γιατί υποφέρουμε, να αναφέρουν στην εισαγωγή πως “σύμφωνα με τη μελέτη Global Burden of Disease (GBD), οι διαταραχές κεφαλαλγίας είναι από τις πιο διαδεδομένες και αναπηρικές καταστάσεις παγκοσμίως. Το GBD βασίζεται σε επιδημιολογικές μελέτες (δημοσιευμένες και αδημοσίευτες), οι οποίες είναι αξιοσημείωτες για μεγάλες παραλλαγές στις μεθοδολογίες τους και στις εκτιμήσεις επιπολασμού τους”.

Αυτήν την στιγμή που ‘μιλάμε’

• περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από πονοκεφάλους και ημικρανίες κάθε χρόνο.
• περίπου ένας στους 6 ανθρώπους έχει πονοκέφαλο κάθε μέρα
• το 52% του παγκόσμιου πληθυσμού βιώνουν πονοκεφάλους κάθε χρόνο -αυτό το ποσοστό δήλωσε πως είχε κάποιον τύπο κεφαλαλγίας
• οι γυναίκες παρουσιάζουν πονοκεφάλους πιο συχνά από τους άνδρες (17% έναντι 8.6%).
• το 26% έχει πονοκεφάλους τύπου έντασης κάθε χρόνο
• το 14% υποφέρει από ημικρανίες
• το 5% έχει πονοκέφαλο που διαρκεί περισσότερο από 15 μέρες, κατά μέσο όρο, το μήνα. Αυτό ήταν πιο σύνηθες στις γυναίκες.
• το 16% των πολιτών της Γης είχε πονοκέφαλο χθες.

Τα αίτια του κακού μας

Οι επιστήμονες εξέτασαν 357 δημοσιευμένες σχετικές μελέτες που έγιναν από το 1961 έως το 2020 -στην πλειοψηφία τους έγιναν σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Κάλυπταν διαφορετικές χώρες, διαφορετικές χρονικές περιόδους και διαφορετικές προσεγγίσεις

Οι ίδιοι επιστήμονες είχαν κάνει ανάλογη έρευνα που είχε δημοσιευτεί το 2007, εν τούτοις συνέχισαν να μελετούν το φαινόμενο του παγκόσμιου επιπολασμού. “Τα νέα ευρήματα δείχνουν πως οι διαταραχές αυτές παραμένουν ένα κοινό πρόβλημα, παγκοσμίως, ενώ οι ημικρανίες έχουν γίνει πιο συχνές”.

Οι συγγραφείς επεδίωξαν να καταλάβουν τους λόγους που το ποσοστό πονοκεφάλων μπορεί να διαφέρει από μελέτη σε μελέτη και σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη. Τι βρήκαν;

“Οι ημικρανίες έχουν γίνει πραγματικά πιο συχνές τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν εν τω μεταξύ, ευδιάκριτες περιφερειακές διαφορές στην πιθανότητα εμφάνισης πονοκεφάλων. Αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια αλλαγή στα αίτια του πονοκεφάλου με την πάροδο του χρόνου”.

Όπου “αίτια” είναι η μεγαλύτερη έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, το στρες, όπως είναι η εκτεταμένη χρήση αλκοόλ, οι αλλαγές σε μοτίβα διατροφής ή ύπνου, το συναισθηματικό στρες, η υπερβολική χρήση φαρμάκων, η καταπόνηση ματιών/λαιμού/πλάτης που προκαλείται από την κακή στάση του σώματος, ο θόρυβος, ο φωτισμός και οι αλλαγές του καιρού.

Οι ερευνητές πρόσθεσαν ότι μπορεί να υπάρχουν άλλοι, λιγότερο προφανείς παράγοντες, στον τρόπο διεξαγωγής των μελετών, που μπορούν να εξηγήσουν αυτήν την παραλλαγή. Χρειάζεται λοιπόν, περαιτέρω μελέτη για να διαπιστωθεί αν οι φαινομενικές διαφορές είναι πραγματικές. “Οι υπηρεσίες υγείας θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν τα δεδομένα, γιατί πρόκειται για πολύ μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας”.

Ο πονοκέφαλος στοιχίζει 173 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, στην Ευρώπη

Ο επικεφαλής συγγραφέας της τελευταίας έρευνας, Καθηγητής στο Norwegian University of Science and Technology, Lars Jacob Stovner είπε στην Guardian ότι “οι πονοκέφαλοι είναι πραγματικά, πολύ συχνές διαταραχές και πολύ διαδεδομένες σε όλες τις χώρες, αν και μπορεί να υπάρχουν διαφορές”. Η ομάδα του αποκάλυψε πως η ημικρανία είναι η κύρια αιτία αναπηρίας, για άτομα κάτω των 50 χρόνων.“Πολλοί άλλοι πόνοι στο σώμα, αυξάνονται όταν πλησιάζουμε στη συνταξιοδότηση. Εν τούτοις, οι ημικρανίες και οι πονοκέφαλοι είναι πιο διαδεδομένοι στα πιο δραστήρια χρόνια” εξήγησε ο Dr. Stovner, μέλος της Παγκόσμιας Εκστρατείας κατά του Πονοκεφάλου.

Θα ήθελα να γνωρίζεις ότι το 2011 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε εκτιμήσει πως μόνο η ημικρανία ‘στοίχιζε’ 400.000 χαμένες ημέρες δουλειάς και σχολείου, ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού στις αναπτυγμένες χώρες. Στην Ευρώπη το ετήσιο κόστος του πονοκεφάλου είχε εκτιμηθεί στα 173.000.000.000 ευρώ. Από τότε είχε επισημανθεί η ανάγκη να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις λίγο πιο σοβαρά αυτό το θέμα. Αν έγινε κάτι;

Το 2019 ανακοινώθηκε πως η ημικρανία στοίχιζε κάθε χρόνο 95 δισεκατομμύρια ευρώ σε παραγωγή και ότι οι ενήλικες ασθενείς ήταν 160 εκατομμύρια -που χάνουν μεταξύ 2 με 7 ημέρες από τη δουλειά τους, εξαιτίας της ασθένειας τους. Τι θα μπορούσε να γίνει και δη για τις ημικρανίες που είναι ο πλέον άλυτος γρίφος; Στις ΗΠΑ χρησιμοποιούνται ήδη σχετικές φαρμακευτικές αγωγές, που δεν έχουν φτάσει σε αυτήν την ακτή του Ατλαντικού.

Πότε πρέπει να πας στο γιατρό

Όπως και αν τον ‘λένε’ πονοκέφαλο το δικό σου, χρειάζεται να αναζητήσεις βοήθεια γιατρού αν υπάρχει στραβολαίμιασμα, εξάνθημα, εμετός, απώλεια ισορροπίας, σύγχυση, μπερδεμένη ομιλία, πυρετός από 38 °C και πάνω, παράλυση σε όποιο μέρος του σώματος, απώλεια της όρασης ή είναι ό,τι χειρότερο έχετε βιώσει ποτέ. Επίσης, αν πρόκειται για νέο, σοβαρό πονοκέφαλο ή νέο γενικά μετά την ηλικία των 55 χρόνων, αν έχει προηγηθεί τραύμα στο κεφάλι, αν συνδυάζεται με δύσπνοια, δυσκαμψία του αυχένα και αν παρουσιάσεις επιληπτική κρίση.

Αν είσαι γονιός, είναι χρήσιμο να ενημερώσεις το παιδί σου για ό,τι μπορεί να αισθάνεται και να μη γνωρίζει πως είναι πονοκέφαλος. Αν έχει περισσότερους από τρεις σε μια εβδομάδα, πρέπει να επισκεφτείτε γιατρό. Το αυτό χρειάζεται να γίνει αν υπάρξει επιδείνωση, αν χρειάζεται περισσότερες από 3 δόσεις φαρμάκου για να ηρεμήσει και αν η κεφαλαλγία προκύπτει έπειτα από καταπόνηση, βήχα, αφότου σκύψει ή έχει κάνει έντονη δραστηριότητα.

Για να καταλάβει ο γιατρός τι σου συμβαίνει, θα χρειαστεί να είσαι όσο πιο περιγραφικός μπορείς να γίνεις, ενημερώνοντας για την ένταση του πόνου, το σημείο της ενόχλησης, τη συχνότητα, τη διάρκεια, πόση καφεΐνη καταναλώνεις κάθε μέρα, τι τρως, το επίπεδο άγχους, τις συνήθειες στον ύπνο και αν αντιμετωπίζεις κάποιο πρόβλημα στην οικογένεια ή τη δουλειά. Βοηθά να ξέρεις πότε ξεκινά, πόσο κρατάει, αν εντείνεται από τη δραστηριότητα και αν έχει το ίδιο θέμα άλλο μέλος της οικογένειας και αν υπάρχουν συμπτώματα.