Σάββας Στρούμπος στο NEWS 24/7: “Τολμάω ανοίκεια για μένα πράγματα μέσα στο καφκικό σύμπαν”

Για πολλά χρόνια είναι στενός συνεργάτης του Θεόδωρου Τερζόπουλου και ως βοηθός σκηνοθέτη, αλλά και ως ηθοποιός. Εδώ και χρόνια λειτουργεί ομαδικά μαζί με την ομάδα του.

Ο λόγος για τον Σάββα Στρούμπο και την Ομάδα Σημείο Μηδέν που τη νέα αυτή δύσκολη θεατρική σεζόν συνεχίζουν την ερευνητική τους εργασία πάνω στο έργο του Φραντς Κάφκα με το διήγημα “Αναφορά για μια Ακαδημία” το οποίο και παρουσιάζουν στο Θέατρο Άττις-Νέος Χώρος. Πρόκειται για ένα πρωτοπρόσωπο διήγημα, όπου ένας πίθηκος παρουσιάζει στο κοινό την εμπειρία του βίαιου εξανθρωπισμού του.

Με αφορμή αυτό εμείς είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Σάββα Στρούμπο.

Πώς περάσατε όλη αυτή την περίοδο της πολιτιστικής σιωπής;
Η περίοδος των κλειστών θεάτρων σαφώς ήταν για μας περίοδος αναστοχασμού κι ενδοσκόπησης. Την ίδια στιγμή μάς δόθηκε η δυνατότητα να μπούμε σε μια εργαστηριακή – ερευνητική διαδικασία με τον κάθε ηθοποιό ξεχωριστά πάνω στο διήγημα του Κάφκα “Αναφορά για μια Ακαδημία”. Μέσα από αυτήν την περιπέτεια γεννήθηκε η νέα μας παράσταση. Ταυτόχρονα, τα δύο τελευταία καλοκαίρια πήραμε το ρίσκο να περιοδεύσουμε με την “Αντιγόνη”. Δουλεύοντας μέσα σε χαλεπούς καιρούς ο καλλιτέχνης αντιλαμβάνεται σε μεγαλύτερο βάθος τον προορισμό του. Η τέχνη παρηγορεί και εμπνέει, δίνει ελπίδα και προοπτική στη ζωή. Δεν μπορούμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο χωρίς τέχνη. Θα ήταν η χειρότερη δυνατή δυστοπία.

Με ενδιαφέρει πολύ η ίδια η φύση του καφκικού κόσμου και ιδιαίτερα ο τραγικός του πυρήνας, απόρροια ενός ιδιαίτερου και αγωνιώδους στοχασμού του συγγραφέα πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση μέσα στο σύγχρονο κόσμο

Τι είναι αυτό που σας γοητεύει ιδιαίτερα στον Κάφκα και επανέρχεστε σ΄ αυτόν;
Αισθάνομαι ότι μπορώ να κινούμαι ελεύθερα μέσα στον καφκικό κόσμο. Η επαφή με αυτό το υλικό κινητοποιεί τη φαντασία και την αίσθησή μου, τολμάω ανοίκεια για μένα πράγματα, δεν φοβάμαι να αυτο-αναιρεθώ αναζητώντας αυτό που δεν υπάρχει. Ταυτόχρονα, με ενδιαφέρει πολύ η ίδια η φύση του καφκικού κόσμου και ιδιαίτερα ο τραγικός του πυρήνας, απόρροια ενός ιδιαίτερου και αγωνιώδους στοχασμού του συγγραφέα πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Στον Κάφκα ο τραγικός αυτός πυρήνας δεν εκφράζεται με όρους τραγωδίας, αντιθέτως, λοξοδρομεί, εκεί που συσσωρεύεται η ενέργεια και περιμένεις την έκρηξη του πάθους, το υλικό μετασχηματίζεται και εν τέλει εκφράζεται με τρόπο σαρκαστικό, σατυρικό, καρναβαλικό. Η διαδρομή αυτή μου φαίνεται πολύ γοητευτική.

Ποια είναι αυτή η Ακαδημία του Φραντς Κάφκα; Τι θα δούμε στην παράσταση αυτή και ποιος ο στόχος σας;
Ο κεντρικός ήρωας του διηγήματος είναι ο πίθηκος Rotpeter. Μια ομάδα κυνηγών της εταιρείας Χάγκενμπεκ τον πυροβόλησε σε μια ζούγκλα της Χρυσής Ακτής, καθώς πήγαινε με την αγέλη του να πιούν νερό. Δέχτηκε δύο σφαίρες με αποτέλεσμα τον ευνουχισμό του. Κατόπιν, τον αιχμαλώτισαν, τον μετέφεραν στο πλοίο τους και τον έκλεισαν σε ένα κλουβί. Αυτός, σε κατάσταση σοκ, έχοντας χάσει τη μνήμη της ως τώρα ζωής του, πάσχισε να διαφύγει. Τότε άρχισε να παρατηρεί αυτούς που ήταν γύρω του, τους εξαθλιωμένους και από-ανθρωποιημένους σκλάβους/ναύτες της εταιρείας Χάγκενμπεκ και προσπάθησε να τους μιμηθεί. Οι άνθρωποι με τη σειρά τους, παίζοντας με το άγριο ζώο, άρχισαν να το βασανίζουν. Όταν το καράβι έφτασε στο Αμβούργο ο Rotpeter μπορούσε να διαλέξει ανάμεσα στο ζωολογικό κήπο και το βαριετέ (μουσικό θέατρο). Διάλεξε το βαριετέ. Στο μουσικό του θέατρο επιλέγει μέσα από τους όρους του βαριετέ να αφηγηθεί τη διαδικασία του βίαιου εξανθρωπισμού του. Αυτή η μουσικότροπη αφήγηση του τραύματος είναι ο πυρήνας της παράστασής μας. Ωστόσο στη σκηνή δεν υπάρχει ένα, αλλά επτά πρόσωπα. Αντιμετωπίζουμε το καφκικό διήγημα ως αλληγορικό φιλοσοφικό – και – ποιητικό κείμενο που αφορά σε όλη την ανθρωπότητα. Από αυτή την άποψη μια ομάδα ηθοποιών μπορούσε και έπρεπε να το προσεγγίσει.

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι ο Σοφοκλής χαρακτηρίζει τον άνθρωπο “δεινό”, δηλαδή σπουδαίο και τρομακτικό ταυτόχρονα, καθώς μαζί με τα σπουδαία δημιουργήματα έχουμε, για παράδειγμα, το Άουσβιτς, τους κατακτητικούς πολέμους και όλες τις μορφές ταπείνωσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Ο κεντρικός ήρωας του διηγήματος είναι ο πίθηκος Rotpeter και ο εξανθρωπισμός του. Πόσο συμβολικό είναι αυτό για τον σύγχρονο άνθρωπο;
Στο διήγημα βλέπουμε τον βίαιο εξανθρωπισμό του Rotpeter. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είμαστε αντιμέτωποι με ένα υλικό το οποίο ασκεί βαθιά κριτική στο Δυτικό πολιτισμό, από την άποψη ενός λογοκρατούμενου και ασώματου τεχνικού πολιτισμού, που έχει ριζικά εξορίσει τη φαντασία, την επιθυμία, τις αισθήσεις και τα συναισθήματα από την ίδια την ανθρώπινη εμπειρία. Κι όχι μόνο αυτό. Ένας πολιτισμός με συγκεκριμένες οικονομικές βάσεις, ο οποίος χάριν κερδοφορίας λειτουργεί καταστροφικά προς τη φύση. Το παράδειγμα του Rotpeter μάς προκαλεί να σκεφτούμε εκ νέου τη σχέση μας με τη φύση, αλλά και με το ίδιο το πρόταγμα του φυσικού ανθρώπου.

Πόσο βίαια θεωρείτε πως έχουμε εξανθρωπιστεί και πού βρίσκονται “θαμμένα” τα αρχέγονα ένστικτά μας και η ζωική μας ενέργεια; Πόσο σημαντικό είναι να έρθουμε σε επαφή με αυτά;
Ήδη από τον Φρόυντ, ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας. Αυτό είναι γνωστό. Βέβαια, η ιστορική διαδικασία εξανθρωπισμού του ανθρώπου δεν είναι μια αρνητική διαδικασία. Υπάρχει μια διάσταση καταπίεσης των ενστίκτων, ωστόσο όσο ο άνθρωπος εξανθρωπίζεται τόσο γίνεται δημιουργός επιστημών, τεχνών, κοινωνικών δεσμών και μορφών συνύπαρξης. Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι ο Σοφοκλής χαρακτηρίζει τον άνθρωπο “δεινό”, δηλαδή σπουδαίο και τρομακτικό ταυτόχρονα, καθώς μαζί με τα σπουδαία δημιουργήματα έχουμε, για παράδειγμα, το Άουσβιτς, τους κατακτητικούς πολέμους και όλες τις μορφές ταπείνωσης ανθρώπου από άνθρωπο. Πιστεύω ότι το ζήτημα είναι ο διάλογος, η διαρκής συνομιλία με το τοπίο των αισθήσεων, των ενορμήσεων, των επιθυμιών μέσα στο σώμα μας. Η τεχνική και τεχνολογική διάσταση του πολιτισμού, όλες οι μορφές απο-ανθρωποποίησης που βιώνουμε, καταπιέζουν αυτή την πλευρά της ύπαρξής μας. Η σύνδεσή μας με την τέχνη ενισχύει το διάλογο κι αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Το θέατρο είναι για μένα τρόπος ζωής. Χαίρομαι όταν μαζί με τους ηθοποιούς της Ομάδας Σημείο Μηδέν μπορούμε να δημιουργούμε ολόκληρους κόσμους, αναζητώντας όλες τις φιλοσοφικές, ποιητικές, πολιτικές και αισθητικές προεκτάσεις της διαδικασίας αυτής.

Πως συνδέεται η υποκριτική με την έκφραση του τραύματος;
Η υποκριτική είναι τέχνη, και μάλιστα πολύ υψηλών απαιτήσεων, εφόσον προϋποθέτει την καθολική (σωματική, ψυχική και πνευματική) ενεργοποίηση του ηθοποιού πάνω στη σκηνή. Απαιτεί δηλαδή βαθιά τεχνική κατάρτιση. Από την άποψη αυτή, δεν πιστεύω ότι μπορεί να κλειστεί σε οποιεσδήποτε νόρμες. Ωστόσο, η περίπτωση του Rotpeter, που επιλέγει με όρους μουσικού θεάτρου να αφηγείται τη διαδικασία του βίαιου εξανθρωπισμού του, που επιλέγει κάθε βράδυ να έρχεται σε επαφή με το τραυματικό αυτό βίωμα, ώστε να κρατήσει τη μνήμη ζωντανή, μας βάζει να σκεφτούμε πάνω στη φύση της τέχνης μας, πάνω στις βαθύτερες αιτίες που μας οδηγούν στη σκηνή. Αυτή η αναστοχαστική λειτουργία έχει κάτι το βαθιά εμπνευστικό, χωρίς να είναι απαραίτητο να περιοριστούμε σε μια αυτοβιογραφική προσέγγιση της τέχνης μας.

Εσείς γιατί γίνατε ηθοποιός; Τι είναι το θέατρο για εσάς;
Με γοήτευαν πολύ οι ιστορίες του παππού μου του Μικρασιάτη, που ήταν θεατρόφιλος, για τους ηθοποιούς που θαύμαζε από τις παραστάσεις που έβλεπε. Οι ιστορίες αυτές συνδυάζονταν με μνήμες του από τη Μικρασιατική καταστροφή. Ισχυρές, ζωντανές, παιδικές και εφηβικές αναμνήσεις που δεν φεύγουν και μάλλον με έχουν καθορίσει. Επίσης, με γοήτευε πολύ το ερασιτεχνικό θέατρο που έκανα ως έφηβος στο θίασο της Κυβέλης Μυράτ και του Ιορδάνη Μαρίνου. Δεν ξεχνάω ότι ετοιμαζόμασταν να φύγουμε από το χώρο της πρόβας και στεκόμασταν για ώρες στο κατώφλι της πόρτας συζητώντας για το θέατρο, τους ποιητές, την αρχαία τραγωδία κ.α. Η ζεστασιά αυτού του χώρου πρόβας είναι επίσης αξέχαστη. Ίσως όλα αυτά συντέλεσαν στην επιλογή να ακολουθήσω το δρόμο του θεάτρου. Σήμερα το θέατρο είναι για μένα τρόπος ζωής. Χαίρομαι όταν μαζί με τους ηθοποιούς της Ομάδας Σημείο Μηδέν μπορούμε να δημιουργούμε ολόκληρους κόσμους, αναζητώντας όλες τις φιλοσοφικές, ποιητικές, πολιτικές και αισθητικές προεκτάσεις της διαδικασίας αυτής.

Ποια είναι τα σχέδια της ομάδας «Σημείο 0»; Πώς ατενίζετε το μέλλον της;
Καθώς παίζεται η “Αναφορά για μια Ακαδημία’’, ξεκινήσαμε πρόβες για τους “Πέρσες” του Αισχύλου. Ετοιμάζουμε καλοκαιρινή περιοδεία με τους “Πέρσες” και την “Αντιγόνη”. Η “Αναφορά” θα περιοδεύσει την επόμενη περίοδο ανά την Ελλάδα. Η Ομάδα Σημείο Μηδέν είναι έργο ζωής κι όχι ένα πρόσκαιρο, εφήμερο εγχείρημα. Θα συνεχίσουμε.

Συντελεστές παράστασης: Μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη/Σκηνοθεσία: Σάββας Στρούμπος/Σκηνική εγκατάσταση: Σπύρος Μπέτσης/Φωτισμοί: Κώστας Μπεθάνης/Κοστούμια: Σάββας Στρούμπος, Ρόζυ Μονάκη/Ηχητικό τοπίο: Λεωνίδας Μαριδάκης/Φωτογραφίες: Αντωνία Κάντα/ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Έλλη Ιγγλίζ, Έβελυν Ασουάντ, Ρόζυ Μονάκη, Άννα Μαρκά – Μπονισέλ, Μπάμπης Αλεφάντης, Γιάννης Γιαραμαζίδης, Ντίνος Παπαγεωργίου

Info: Τοποθεσία: Θέατρο Άττις-Νέος Χώρος (Λεωνίδου 12, Μεταξουργείο)/Ημερομηνία: Έναρξη παραστάσεων: Παρασκευή 19 Νοεμβρίου 2021, Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00 και Κυριακή στις 20.00. Διάρκεια: 70’/Πληροφορίες: Τηλ.: 210-3225207/Τιμές εισιτηρίων: 15ευρώ (κανονικό), 10ευρώ (μειωμένο: φοιτητές, άνεργοι ΟΑΕΔ, ΑμΕΑ, συνοδός ΑμΕΑ, άνω των 65, ΟΛΜΕ-ΔΟΕ, ομαδικές κρατήσεις άνω των 7 ατόμων)/Προπώληση: TICKET SERVICES: – τηλεφωνικά: 2107234567, – εκδοτήριο: Πανεπιστημίου 39, – online: www.ticketservices.gr/

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις