Η ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΑΚΟΥΣΑΜΕ ΤΟ “HOUSTON, WE HAVE A PROBLEM”

Δευτέρα, 13 Απριλίου 1970, 22:08 EST (Ανατολική ζώνη ώρας στη Βόρεια Αμερική). Στο κέντρο ελέγχου πτήσης της αποστολής Apollo 13, στο Χιούστον του Τέξας, επιστήμονες της NASA παρακολουθούσαν το ταξίδι των τριών αστροναυτών, Λόβελ, Σουάιγκερτ και Χέιζ προς τη Σελήνη. Είχαν ήδη συμπληρωθεί 55 ώρες 55 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα από τη στιγμή της εκτόξευσης, το διαστημόπλοιο βρισκόταν 330.000 χιλιόμετρα μακριά από τη Γη, όταν ξαφνικά ακούστηκε η φωνή του Σουάιγκερτ να λέει τη φράση που έμελλε να στοιχειώσει ολόκληρη την αποστολή: “Okay Houston, we’ve had a problem here”.

Από εκείνη τη στιγμή και μετά, ακολούθησαν τέσσερις μέρες αγωνίας σε όλη την υφήλιο, αφού πλέον ο μοναδικός στόχος ήταν η ασφαλής επιστροφή του πληρώματος στη Γη, κάτι που τελικά επιτεύχθηκε μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες τόσο των επιστημόνων στο κέντρο ελέγχου, όσο και των ίδιων των αστροναυτών, που μέσα σε ακραίες συνθήκες στο διάστημα, κατάφεραν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να εκτελέσουν χωρίς το παραμικρό λάθος μια σειρά από κρίσιμες διαδικασίες, πετυχαίνοντας αυτό που φαινόταν ακατόρθωτο, την προσθαλάσσωση στον Ειρηνικό Ωκεανό και τη διάσωσή τους από το αμερικανικό ελικοπτεροφόρο USS Iwo Jima.

Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

Τί ήταν όμως εκείνο που συνέβη στις 13 Απριλίου στο Apollo 13 και που τόσο κοντά έφερε την αποστολή σε μια τραγική κατάληξη; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, πηγαίνοντας στο τέλος της δεκαετίας του ’50, τότε που ο αγώνας για την κατάκτηση του διαστήματος, εξελίχθηκε σε ένα μπρα-ντε-φερ ανάμεσα στις δυο υπερδυνάμεις της εποχής, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Οι Σοβιετικοί, είναι η αλήθεια, βρέθηκαν στη θέση του οδηγού σε αυτή την ιδιότυπη “κούρσα”, σημειώνοντας πολλές και σημαντικές επιτυχίες.

Τον Οκτώβριο του 1957 εκτόξευσαν τον Sputnik 1, τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη γη, ενώ ένα μήνα αργότερα, τον Νοέμβριο, έκαναν το ίδιο με τον Sputnik 2, που μετέφερε για πρώτη φορά ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, τη σκυλίτσα Λάικα. Το 1961 αποδείχτηκε χρονιά ορόσημο στην κατάκτηση του διαστήματος, κυρίως για δυο λόγους. Στις 12 Απριλίου, ο κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα και πραγματοποίησε περιστροφή γύρω από τη Γη.

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΖΟΝ ΚΕΝΕΝΤΙ

Αυτός ήταν ένας θρίαμβος του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, κάτι που οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να αμφισβητήσουν, αλλά ούτε και να αφήσουν αναπάντητο. Έτσι, μόλις ενάμισι μήνα μετά, στις 25 Μαΐου, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι, μιλώντας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ανακοίνωσε το πρόγραμμα Apollo, οριοθετώντας χρονικά ένα άκρως φιλόδοξο σχέδιο: “Αυτό το έθνος πρέπει να δεσμευτεί, πριν από τη λήξη αυτής τη δεκαετίας, στην επίτευξη του στόχου για την προσεδάφιση ενός ανθρώπου στη σελήνη και την επιστροφή του με ασφάλεια στη γη”.

Οι επιστήμονες της NASA (της Εθνικής Διοίκησης Αεροναυτικής και Διαστήματος, που είχε ιδρυθεί το 1958 στις ΗΠΑ) μπορεί να έπαθαν σοκ στο άκουσμα αυτής της δήλωσης του JFK, όμως από εκείνη τη στιγμή και μετά, ακολούθησε ένας απίστευτος αγώνας δρόμου για να δικαιωθεί το όραμα του δολοφονημένου τον Νοέμβριο του 1963 προέδρου. Η NASA είχε ήδη ξεκινήσει το Project Mercury, το πρώτο επανδρωμένο διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ, ενεργό από το 1959 μέχρι το 1963 και συνέχισε με το Project Gemini, που ξεκίνησε το 1961 και ολοκληρώθηκε το 1966.

ΟΙ ΗΠΑ ΚΑΤΑΚΤΟΥΝ ΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

Παράλληλα με αυτά τα δυο προγράμματα, είχε ξεκινήσει (από το 1961) και το Project Apollo, αυτό που σκοπό είχε την επανδρωμένη εξερεύνηση της Σελήνης. Ο στόχος που είχε θέσει ο Κένεντι, επιτεύχθηκε από την αποστολή Apollo 11, όταν οι αστροναύτες Νιλ Άρμστρονγκ και Μπαζ Όλντριν προσσελήνωσαν τη σεληνάκατο στις 20 Ιουλίου του 1969 και περπάτησαν στην επιφάνεια της Σελήνης, ενώ στη συνέχεια επανενώθηκαν με το διαστημόπλοιο στο οποίο βρισκόταν ο Μάικλ Κόλινς, για να επιστρέψουν ασφαλείς στη Γη στις 24 Ιουλίου.

Οι ΗΠΑ είχαν πετύχει αυτό που έμοιαζε ακατόρθωτο και βέβαια είχαν πάρει τη μεγάλη ρεβάνς από τους Σοβιετικούς, κερδίζοντας κατά κράτος το στοίχημα της κατάκτησης του διαστήματος. Τέσσερις μήνες μετά το Apollo 11, τον Νοέμβριο του 1969, οι Αμερικανοί έστειλαν στη Σελήνη το Apollo 12, μια ακόμα αποστολή που ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Οι αστροναύτες Πιτ Κόνραντ και Άλαν Μπιν πάτησαν και αυτοί στην επιφάνεια της Σελήνης, συνέλλεξαν πετρώματα και επέστρεψαν μαζί με τον Ρίτσαρντ Γκόρντον στη Γη.

ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ APOLLO 13

Η NASA είχε αρχίσει ήδη να σχεδιάζει την τρίτη επανδρωμένη αποστολή, το Apollo 13. Μετά την πετυχημένη προσσελήνωση του Apollo 11 και την προσσελήνωση ακριβείας του Apollo 12, οι ειδικοί της NASA ήθελαν να επικεντρωθούν περισσότερο στην επιστήμη και κυρίως τη γεωλογία, γι’ αυτό και το σύνθημα της αποστολής του Apollo 13 ήταν το “ex luna, scientia” (από τη σελήνη, γνώση). Κυβερνήτης ορίστηκε ο Τζιμ Λόβελ, 42 ετών, ο οποίος είχε πάρει μέρος σε τρεις διαστημικές πτήσεις, στο Gemini 7 (1965), στο Gemini 12 (1966) και στο Apollo 8 (1968), το πρώτο διαστημόπλοιο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Ο Ντικ Σλέιτον, υπεύθυνος για τον ορισμό των αστροναυτών στις διάφορες αποστολές της NASA, είχε επιλέξει, εκτός του Λόβελ, τον Φρεντ Χέιζ (πιλότο στη σεληνάκατο) και τον Κεν Μάτινγκλι (πιλότο στο διαστημόπλοιο). Μια εβδομάδα πριν την προγραμματισμένη εκτόξευση, ο Τσαρλς Ντιούκ, εφεδρικός πιλότος της σεληνακάτου, κόλλησε ερυθρά από έναν φίλο του γιου του. Αυτό εξέθεσε στον ιό και τα δυο πληρώματα, τόσο το βασικό όσο και το εφεδρικό, που εκπαιδεύονταν μαζί. Ο μοναδικός από τους πέντε συνολικά αστροναύτες της αποστολής που δεν είχε κάνει το απαραίτητο εμβόλιο, ήταν ο Μάτινγκλι.

ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ

Έτσι λοιπόν, για να μην διακινδυνεύσει απρόοπτα κατά τη διάρκεια της πτήσης, δυο μέρες πριν την εκτόξευση (είχε οριστεί για τις 11 Απριλίου 1970), ο Σλέιτον αντικατέστησε τον Μάτινγκλι με τον Τζακ Σουάιγκερτ (εδώ να πούμε ότι τελικά, ο Μάτινγκλι δεν κόλλησε ερυθρά και το 1972 ταξίδεψε στο διάστημα ως πιλότος του διαστημόπλοιου στην αποστολή του Apollo 16). Οι αστροναύτες του Apollo 13 πέρασαν από εκπαίδευση που διήρκεσε πάνω από 1.000 ώρες. Κάθε μέλος του βασικού πληρώματος εκπαιδεύτηκε για περισσότερες από 400 ώρες σε προσομοιωτές (είτε του διαστημόπλοιου, είτε της σεληνάκατου) στο Χιούστον και στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα. .

Αρκετές ώρες προσομοίωσης έγιναν με τη συμμετοχή των υπεύθυνων του κέντρου ελέγχου πτήσης στο Χιούστον, οι οποίοι παρουσίαζαν συνεχώς απρόοπτα προβλήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν κατά την πτήση και βοηθούσαν τους αστροναύτες να μάθουν πώς να τα αντιμετωπίζουν. Οι Λόβελ και Χέιζ, που ήταν αυτοί που θα περπατούσαν στη σελήνη, πέρασαν από εντατικά μαθήματα γεωλογίας, ώστε να γνωρίζουν ποια πετρώματα είχαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, για να τα συλλέξουν και να τα φέρουν πίσω στη Γη για επιστημονική ανάλυση.

ΟΧΗΜΑ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΟΠΛΟΙΟ

Ο πύραυλος που χρησιμοποιήθηκε για να μεταφέρει το Apollo 13 στη Σελήνη, ήταν ο Saturn V SA-508 (αμερικανικός αναλώσιμος πύραυλος), σχεδόν πανομοιότυπος με εκείνους που είχαν χρησιμοποιηθεί στις αποστολές Apollo 8 έως Apollo 12. Μαζί με το διαστημόπλοιο, ο πύραυλος ζύγιζε 2.949.136 κιλά, δηλαδή σχεδόν 3.000 τόνους. Το όχημα εκτόξευσης αποτελείτο από υπερβολικά βαρέα οχήματα τριών σταδίων (βαθμίδων). Στη βάση του πρώτου σταδίου (S-IC), οι πέντε κινητήρες ήταν ρυθμισμένοι να παράγουν 440.000 newtons λιγότερη ώθηση από ό,τι είχε παράγει ο Saturn V SA-507 του Apollo 12, παραμένοντας όμως εντός προδιαγραφών.

Ο πύραυλος μετέφερε δοκιμαστικά επιπλέον προωθητικό υλικό, επειδή οι μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη θα απαιτούσαν ισχυρότερη προώθηση, ακριβώς επειδή θα είχαν βαρύτερα φορτία. Αυτό έκανε τον Saturn V SA-508, τον βαρύτερο πύραυλο που είχε εκτοξεύσει ποτέ η NASA, αυτός ήταν και ο λόγος που άργησε εμφανώς περισσότερο από τις προηγούμενες αποστολές να φύγει από τον πύργο εκτόξευσης. Το ύψος του πύραυλου ήταν 110,6 μέτρα και η διάμετρός του, 10 μέτρα στα δυο πρώτα στάδια και 6,6 μέτρα στο τρίτο.

Το διαστημόπλοιο Apollo 13 χωριζόταν σε δυο βασικά μέρη. Το πρώτο, γνωστό ως CSM-109, χωριζόταν στο – μικρότερο – Command Module 109 (θαλαμίσκος διακυβέρνησης) και στο – μεγαλύτερο – Service Module 109 (θάλαμος εξυπηρέτησης). Σε όλο το CSM-109, είχε δοθεί η ονομασία “Odyssey” (Οδύσσεια). Το δεύτερο μέρος (που βρισκόταν ακριβώς κάτω από το Service Module 109), γνωστό ως LM-7 (Lunar Module) ήταν η σεληνάκατος, στην οποία είχε δοθεί η ονομασία “Aquarius” (Υδροχόος).

Μέρος του διαστημοπλοίου θεωρείτο και το LES (Launch Escape System), το σύστημα διαφυγής εκτόξευσης, που ήταν προγραμματισμένο να αποκολλήσει τον θαλαμίσκο διακυβέρνησης από τον πύραυλο, σε περίπτωση προβλήματος κατά την εκτόξευση, καθώς και το Spacecraft-LM Adapter (SLA-16), που ήταν ο αποθηκευτικός χώρος της σεληνακάτου κατά τις πρώτες ώρες της πτήσης. Ο θάλαμος εξυπηρέτησης, ο θαλαμίσκος διακυβέρνησης και η σεληνάκατος, παραδόθηκαν στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι τον Ιούνιο του 1969, ενώ τα τρία στάδια του Saturn V, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς.

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΣΕΛΗΝΩΣΗΣ

Μετά από εξαντλητικά τεστ στα διάφορα μέρη, ακολούθησε η συναρμολόγηση και ο πύραυλος μαζί με το διαστημόπλοιο τοποθετήθηκαν στις 15 Δεκεμβρίου του 1969 στην εξέδρα εκτόξευσης LC-39Α του Διαστημικού Κέντρου Κένεντι στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ (Φλόριντα). Η εκτόξευση του Apollo 13 είχε αρχικά προγραμματιστεί για τις 12 Μαρτίου του 1970, αλλά νωρίτερα, μέσα στον Ιανουάριο, η NASA ανακοίνωσε την αναβολή της πτήσης για τις 11 Απριλίου του ίδιου έτους, τόσο για να υπάρξει περισσότερος χρόνος για τον τελικό σχεδιασμό, όσο και για να δημιουργηθεί μεγαλύτερη χρονική απόσταση από την προηγούμενη αποστολή (Apollo 12, Νοέμβριος 1969).

Η τοποθεσία που είχε καθοριστεί από τη NASA για την προσσελήνωση του Apollo 13, ήταν κοντά στον κρατήρα Fra Mauro και αυτό, επειδή οι επιστήμονες πίστευαν πως εκεί βρισκόταν άφθονο υλικό από την πρόσκρουση αστεροειδούς στη Σελήνη, η οποία είχε συμβεί περίπου 3 με 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, σχηματίζοντας μια τεράστια σεληνιακή θάλασσα, γνωστή σήμερα ως Mare Imbrium (Θάλασσα των Βροχών). Η χρονολόγηση θα παρείχε πληροφορίες όχι μόνο για την προέλευση της Σελήνης, αλλά και για την πρώιμη ιστορία της Γης.

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ APOLLO 13

Οι γεωλόγοι της NASA είχαν υπολογίσει ότι τέτοιο υλικό θα μπορούσε να βρεθεί στον παρακείμενο κρατήρα Cone, μια τοποθεσία όπου πίστευαν πως μια πρόσκρουση είχε τρυπήσει βαθιά τον σεληνιακό ρηγόλιθο, ένα στρώμα αραιών ετερογενών επιφανειακών κοιτασμάτων που καλύπτει στερεό πέτρωμα, περιλαμβάνοντας σκόνη, χώμα, θραύσματα πετρώματος και άλλα σχετικά υλικά που συναντώνται στη Γη, στη Σελήνη, στον Άρη και σε κάποιους αστεροειδείς. Το Apollo 13 μετέφερε και έναν σεισμογράφο, για να τον εγκαταστήσει στη Σελήνη, ώστε να γίνουν μετρήσεις από τους επιστήμονες.

Οι κύριοι στόχοι της αποστολής ήταν οι εξής: Έρευνα και δειγματοληψία υλικών σε προεπιλεγμένη περιοχή του Fra Mauro. Πραγματοποίηση μιας σειράς σεληνιακών πειραμάτων. Παρατήρηση της ικανότητας του ανθρώπου να εργάζεται στο σεληνιακό περιβάλλον. Φωτογράφιση υποψήφιων περιοχών για μελλοντική εξερεύνηση. Το Apollo 13 διέθετε δώδεκα κάμερες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τηλεοπτική σύνδεση και κινούμενες εικόνες. Στον Σουάιγκερτ είχε επιπρόσθετα ανατεθεί να τραβήξει φωτογραφίες από τα σημεία Λαγκράνζ του συστήματος Γης-Σελήνης (σημεία μεταξύ δυο ουράνιων σωμάτων όπου διατηρείται βαρυτική ισορροπία).

Η ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΤΗΣΗΣ

Η εκτόξευση της αποστολής του Apollo 13 πραγματοποιήθηκε την προγραμματισμένη ώρα και ημέρα, στις 11 Απριλίου, ακριβώς στις 14:13:00 το μεσημέρι (Ανατολική ζώνη ώρας στη Φλόριντα). Στο κέντρο ελέγχου πτήσης, στο Χιούστον, η αντίστοιχη ώρα ήταν 13:13:00, κάτι που σε συνδυασμό με τον αριθμό 13 του Apollo, έκανε πολλούς προληπτικούς να ανησυχήσουν. Η ώρα όμως είχε υπολογιστεί έτσι από τη NASA, ώστε να υπάρχει ηλιακό φως στον χώρο της προσσελήνωσης στο Fra Mauro. Λόγω των ισχυρών κραδασμών που παρουσιάστηκαν, ο μεσαίος κινητήρας του δεύτερου σταδίου διέκοψε αυτόματα τη λειτουργία του, 132 δευτερόλεπτα πριν από το προγραμματισμένο κλείσιμό του.

Παρά το πρόβλημα που παρουσιάστηκε, οι υπόλοιποι τέσσερις κινητήρες, μαζί με το τρίτο στάδιο του Saturn V, έκαναν περισσότερη καύση ώστε να αντισταθμίσουν την απώλεια και η πτήση συνεχίστηκε, μπαίνοντας σε τροχιά γύρω από τη Γη με πολύ μικρή απόκλιση από τις αρχικές ρυθμίσεις. Δυο ώρες αργότερα, πραγματοποιήθηκε η διασεληνιακή έγχυση (Translunar Injection, TLI), δηλαδή ο προωθητικός ελιγμός για να τεθεί το διαστημόπλοιο σε μια τροχιά που θα το έκανε να φτάσει στη Σελήνη. Το TLI εκτελέστηκε από τον επανεκκινούμενο κινητήρα στο τρίτο στάδιο του Saturn V.

Αμέσως μετά το TLI, ο Σουάιγκερτ προχώρησε στους ελιγμούς διαχωρισμού και μετατόπισης, “κλειδώνοντας” το διαστημόπλοιο στη σεληνάκατο και στη συνέχεια αποκολλήθηκε το τρίτο και τελευταίο στάδιο του Saturn V, το οποίο οι ελεγκτές στο Χιούστον, είχαν ρυθμίσει σε τέτοια πορεία, ώστε να πέσει και να συντριβεί στην επιφάνεια της Σελήνης, κάτι που συνέβη μετά από τρεις ημέρες. Η ταχύτητα με την οποία “καρφώθηκε” πάνω στη Σελήνη, ήταν 9.000 χλμ/ώρα και η πρόσκρουση (120 χλμ βορειοδυτικά του Fra Mauro), που ισοδυναμούσε με έκρηξη δέκα τόνων TNT, προκάλεσε σεισμικές δονήσεις που διήρκεσαν τρεις ώρες και καταγράφηκαν από τον σεισμογράφο που είχε εγκαταστήσει το Apollo 12.

Από το TLI και μετά, το διαστημόπλοιο θα έφτανε στη Σελήνη σε τρεις μέρες. Η είσοδος των αστροναυτών στη σεληνάκατο για τον έλεγχο των συστημάτων, είχε προγραμματιστεί να γίνει όταν θα συμπληρώνονταν 58 ώρες πτήσης. Όταν το πλήρωμα ξύπνησε την τρίτη ημέρα της αποστολής, ενημερώθηκε από το Χιούστον ότι ο έλεγχος θα γινόταν τέσσερις ώρες νωρίτερα. Στις 55 ώρες πτήσης, οι τρεις αστροναύτες συνδέθηκαν με την κάμερα της τηλεόρασης, κάνοντας ξενάγηση στο τηλεοπτικό κοινό, χωρίς όμως να γνωρίζουν ότι δεν υπήρχε απευθείας ζωντανή μετάδοση, αφού κανένα κανάλι δε θέλησε να δώσει χρόνο σε κάτι που πλέον αντιμετωπιζόταν ως ρουτίνα από τους Αμερικανούς τηλεθεατές.

ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΣΤΟ APOLLO 13

Εξίμισι λεπτά μετά την ολοκλήρωση της τηλεοπτικής μετάδοσης (και σχεδόν 56 ώρες μετά την εκτόξευση), το Apollo 13 βρισκόταν περίπου 330.000 χιλιόμετρα μακριά από τη Γη. Ο Χέιζ ολοκλήρωνε το κλείσιμο της σεληνακάτου μετά το τέλος του ελέγχου των συστημάτων, ο Λόβελ αποθήκευε την TV κάμερα και το κέντρο ελέγχου στο Χιούστον, έδινε οδηγίες στον Σουάιγκερτ πώς να αλλάξει την κατεύθυνση του διαστημόπλοιου, ώστε να γίνει εφικτή η φωτογράφιση του κομήτη Bennett.

Ο αισθητήρας πίεσης σε μια από τις δεξαμενές οξυγόνου του θαλάμου εξυπηρέτησης, είχε παρουσιάσει νωρίτερα δυσλειτουργία, έτσι το Χιούστον ζήτησε να τεθούν σε λειτουργία οι ανεμιστήρες ανάδευσης, ώστε οι ενδείξεις πίεσης να γίνουν πιο ακριβείς. Ο Σουάιγκερτ πήρε την εντολή και αμέσως ενεργοποίησε τους διακόπτες που κινούσαν τους ανεμιστήρες (διαδικασία που γινόταν μια φορά την ημέρα), κλείνοντάς τους και πάλι λίγα δευτερόλεπτα μετά. Η στιγμή που θα καθόριζε τη μοίρα του Apollo 13 απείχε πλέον ελάχιστα.

Ενενηνταπέντε δεύτερα μετά την ενεργοποίηση των ανεμιστήρων και ενώ η πτήση είχε συμπληρώσει 55 ώρες, 54 λεπτά και 53″, οι αστροναύτες άκουσαν μια δυνατή έκρηξη που συνοδεύτηκε από αυξομειώσεις της τάσης του ρεύματος. Ήταν Δευτέρα 13 Απριλίου του 1970, 21:08 το βράδυ ώρα Χιούστον. Οι επικοινωνίες και η τηλεμετρία χάθηκαν για 1,8 δευτερόλεπτα, μέχρι το σύστημα να διορθωθεί αυτόματα και να επανέλθει σε λειτουργία. 26″ μετά την έκρηξη, το κέντρο ελέγχου άκουσε τη φωνή του Σουάιγκερτ να λέει την ιστορική πλέον φράση: “Okay Houston, we’ve had a problem here”.

Ο Σουάιγκερτ σκέφτηκε αρχικά ότι ίσως η σεληνάκατος είχε χτυπηθεί από κάποιον μετεωροειδή, όμως γρήγορα, τόσο αυτός όσο και ο Λόβελ είδαν ότι δεν υπήρχε διαρροή. Μέσα στο διαστημόπλοιο άναψε η ένδειξη “MN Bus B Undervolt”, που σήμαινε ότι δεν υπήρχε επαρκής παραγωγή τάσης από τις τρεις κυψέλες καυσίμου του θαλάμου εξυπηρέτησης (που με τη σειρά τους τροφοδοτούνταν από υδρογόνο και οξυγόνο που διοχετεύονταν από τις αντίστοιχες δεξαμενές τους) στο δεύτερο από τα δυο συστήματα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό με απλά λόγια σήμαινε σημαντική απώλεια ισχύος.

Ο Χέιζ έλεγξε αμέσως την κατάσταση των κυψελών καυσίμου και διαπίστωσε ότι δυο από αυτές ήταν νεκρές. Οι κανόνες της αποστολής απαγόρευαν την είσοδο σε σεληνιακή τροχιά, αν δεν ήταν όλες ανεξαιρέτως οι κυψέλες καυσίμου λειτουργικές. Μέσα στον θάλαμο, οι δυσάρεστες εκπλήξεις διαδέχονταν η μια την άλλη: δυσλειτουργία στους κινητήρες, σβήσιμο του υπολογιστή, πρόβλημα αποσυμπίεσης, πρόβλημα πλοήγησης, ατελείωτες ενδεικτικές λυχνίες αναμμένες, διακοπή λειτουργίας της κεραίας υψηλής απολαβής.

Τότε ήταν που ο Λόβελ κοίταξε έξω από το παράθυρο, αναφέροντας στο Χιούστον ότι έβλεπε ένα είδος αερίου να διαρρέει από το διαστημόπλοιο και να εξαερώνεται στο διάστημα. Ήταν η στιγμή που άπαντες συνειδητοποίησαν ότι το πρόβλημα που αντιμετώπιζαν ήταν πραγματικά σοβαρό. Και αυτό επειδή το αέριο που είχε δει ο Λόβελ, ήταν το πεπιεσμένο οξυγόνο τους, εκείνο δηλαδή που έδινε ενέργεια στο σκάφος και διατηρούσε το πλήρωμα ζωντανό. Η έκρηξη στη μια δεξαμενή οξυγόνου είχε προκαλέσει ζημιά και στη διπλανή δεξαμενή, με πολύ δυσάρεστα επακόλουθα.

ΑΚΥΡΩΝΕΤΑΙ Η ΠΡΟΣΣΕΛΗΝΩΣΗ

Το γεγονός, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, ότι οι κυψέλες καυσίμου χρειάζονταν οξυγόνο για να λειτουργήσουν, προκάλεσε αυτόματα μείωση της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, ενώ διαπιστώθηκε έλλειψη αποθέματος οξυγόνου στον θάλαμο. Η δεξαμενή οξυγόνου 2 ήταν τελείως άδεια, ενώ η 1 κόντευε να αδειάσει. Τα περιθώρια είχαν στενέψει επικίνδυνα και όλα οδηγούσαν σε έναν δραματικό “μονόδρομο”. Στόχος πλέον της αποστολής ήταν ένας και μοναδικός: να επιστρέψουν οι τρεις αστροναύτες ζωντανοί στη Γη. Το όνειρο της τρίτης προσσελήνωσης είχε χαθεί για πάντα.

Οι επιστήμονες στο Χιούστον ζήτησαν από τον Τζιν Κραντς, διευθυντή ελέγχου πτήσης του Apollo 13, να πει στους αστροναύτες να κλείσουν τις βαλβίδες ροής οξυγόνου στα καύσιμα, ώστε να απομονωθεί η διαρροή, να περισωθεί ό,τι είχε απομείνει στη δεξαμενή και να συνεχιστεί η πτήση με έναν κινητήρα. Το δραματικό επιχείρημά τους ήταν ότι ο θάλαμος εξυπηρέτησης (Odyssey) “πέθαινε” και πως αυτή ήταν η μοναδική ελπίδα του πληρώματος. Ο Κραντς μετέφερε την οδηγία στον Λόβελ και εκείνος έκλεισε τους κινητήρες 1 και 3. Η άμεση διακοπή της αποστολής ήταν γεγονός και η προσπάθεια της επιστροφής στη Γη, είχε μόλις ξεκινήσει.

Με τον θάλαμο εξυπηρέτησης να είναι σχεδόν κατεστραμμένος, το Χιούστον ζήτησε από τους τρεις αστροναύτες να χρησιμοποιήσουν τη σεληνάκατο ως “σωσίβια λέμβο”, ένα σενάριο στο οποίο είχε εκπαιδευτεί το πλήρωμα, αλλά όλοι θεωρούσαν απίθανο. Το “Aquarius” διέθετε φορτισμένες μπαταρίες και γεμάτες δεξαμενές οξυγόνου, που προορίζονταν για χρήση στην επιφάνεια της Σελήνης, έτσι λοιπόν ο Κραντς ζήτησε από τους αστροναύτες να το ενεργοποιήσουν και να μετακινηθούν εκεί για τη συνέχεια της πτήσης.

Πάντως, η τριάδα του Apollo 13 στάθηκε τυχερή μέσα στην ατυχία της, γιατί αν η έκρηξη είχε συμβεί είτε στο ταξίδι της επιστροφής, είτε όταν το διαστημόπλοιο θα είχε εισέλθει σε σεληνιακή τροχιά, τότε δεν θα υπήρχε κανένα σενάριο σωτηρίας και ο θάνατός τους θα ήταν η μοναδική σίγουρη κατάληξη. Ο Κραντς απέκλεισε μια άμεση αναστροφή του σκάφους, γιατί δε γνώριζε πόσο εκτεταμένες ήταν οι ζημιές στον βασικό κινητήρα του θάλαμου εξυπηρέτησης, έτσι προτίμησε μια μακρύτερη διαδρομή: περιφορά γύρω από τη Σελήνη και στη συνέχεια επιστροφή στη Γη.

ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΧΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ

Οι αστροναύτες θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν το σύστημα πρόωσης της σεληνακάτου (Descent Propulsion System), το οποίο δεν ήταν τόσο ισχυρό όσο το αντίστοιχο σύστημα του θαλάμου εξυπηρέτησης (Service Propulsion System), αλλά μπορούσε να φέρει το διαστημόπλοιο στη νέα τροποποιημένη τροχιά με κατεύθυνση προς τη Γη. Όμως για να γίνει αυτό, οι επιστήμονες στο Χιούστον έπρεπε να αλλάξουν το λογισμικό στον υπολογιστή, αφού κανείς δεν είχε υπολογίσει την πιθανότητα της διακυβέρνησης του διαστημόπλοιου μέσα από τη σεληνάκατο.

Ο Λόβελ αντέγραψε τις πληροφορίες προσανατολισμού του συστήματος καθοδήγησης από τον θάλαμο διακυβέρνησης και άρχισε να κάνει υπολογισμούς με το χέρι σε χαρτί, για να τις προσαρμόσει στο σύστημα καθοδήγησης της σεληνακάτου. Μόλις τελείωσε, μετέφερε τα αποτελέσματα στο Χιούστον για επιβεβαίωση και αφού πήρε το “οκ”, ετοιμάστηκε για την αλλαγή πορείας. Ο Λόβελ πυροδότησε το DPS για 34,23 δευτερόλεπτα και έβαλε το διαστημόπλοιο στην τροχιά της επιστροφής. Με τα νέα δεδομένα, το Apollo 13 θα έφτανε στη Γη μετά από τέσσερις μέρες και θα κατέληγε σε κάποιο σημείο του Ινδικού Ωκεανού.

Η NASA αποφάσισε να συντομεύσει το ταξίδι της επιστροφής, έτσι ώστε η προσθαλάσσωση να γίνει στον Ειρηνικό Ωκεανό, επειδή εκεί ήταν συγκεντρωμένος πολύ μεγαλύτερο αριθμός πλοίων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάσωση. Μετά από μια σύντομη σύσκεψη στελεχών και επιστημόνων της NASA, αποφασίστηκε να πυροδοτηθεί μια ακόμα φορά το DPS της σεληνακάτου, δυο ώρες μετά το “περικύνθιο”, δηλαδή την πλησιέστερη προσέγγιση στη Σελήνη. Ακριβώς σε εκείνο το σημείο, το Apollo 13 κατέγραψε ένα παγκόσμιο ρεκόρ που κρατάει μέχρι και σήμερα, αφού έγινε το επανδρωμένο διαστημόπλοιο που έφτασε στο μεγαλύτερο απόλυτο υψόμετρο από τη Γη: 400.171 χιλιόμετρα!

Οι αστροναύτες ετοιμάστηκαν για τη δεύτερη πυροδότηση του DPS, αφού ολοκλήρωσαν το πέρασμά τους από τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, όμως εκεί προέκυψε ένα ακόμα πρόβλημα. Προκειμένου να ελεγχθεί η ακρίβεια των υπολογισμών του Λόβελ σε σχέση με τη σωστή ευθυγράμμιση του σκάφους, κανονικά θα χρησιμοποιούσαν ως σημείο αναφοράς της θέσης, ένα από τα αστέρια που είχαν χρησιμοποιηθεί στην πλοήγηση, όμως η λάμψη από τα αμέτρητα συντρίμμια που συνόδευαν το διαστημόπλοιο, καθιστούσε κάτι τέτοιο αδύνατο. Τελικά το πλήρωμα του Apollo 13 χρησιμοποίησε το μοναδικό διαθέσιμο αστέρι, τον Ήλιο, ενώ παράλληλα, ο Λόβελ είχε κεντραρισμένη στο παράθυρο του σκάφους, τη Σελήνη.

Η πυροδότηση πέτυχε, διήρκεσε 4 λεπτά και 23 δευτερόλεπτα και αμέσως μετά, οι αστροναύτες έκλεισαν σχεδόν όλα τα συστήματα της σεληνακάτου για να εξοικονομήσουν αναλώσιμα. Πλησίαζαν πλέον τις 80 ώρες πτήσης. Τα απρόοπτα όμως δεν έλεγαν να τελειώσουν. Η σεληνάκατος είχε αρκετό οξυγόνο, αλλά το πρόβλημα ήταν ότι δεν επαρκούσε το σύστημα καθαρισμού του αέρα από το διοξείδιο του άνθρακα (το απορροφούσαν ειδικά δοχεία, τα οποία όμως αρκούσαν για δυο αστροναύτες, τους Λόβελ και Χέιζ που θα κατέβαιναν στη Σελήνη και όχι για τρεις).

Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα αντίστοιχα ειδικά δοχεία του θαλάμου εξυπηρέτησης, αλλά δεν γινόταν να συνδεθούν, επειδή τα μεν πρώτα ήταν τετράγωνα, τα δε δεύτερα, στρογγυλά. Έτσι, μια ομάδα μηχανικών στο Χιούστον, κλήθηκε να φτιάξει το ταχύτερο δυνατό, έναν αυτοσχέδιο προσαρμογέα αποκλειστικά με υλικά που είχε στη διάθεσή του το πλήρωμα στο Apollo 13. Ο προσαρμογέας ετοιμάστηκε και αμέσως μετά, υπό την καθοδήγηση του Χιούστον, τον αντέγραψαν και οι αστροναύτες, λύνοντας το πρόβλημα. Η κατασκευή ονομάστηκε χαϊδευτικά “the mailbox” (γραμματοκιβώτιο).

Στο μεταξύ, οι συνθήκες μέσα στη σεληνάκατο ήταν πολύ κοντά στο να χαρακτηριστούν ακραίες. Καταρχάς δεν υπήρχε θέρμανση, αφού η παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος προερχόταν μόνο από λίγες φορτισμένες μπαταρίες, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία να έχει πέσει στους 3 βαθμούς Κελσίου. Το νερό ήταν ελάχιστο (η περισσότερη από τη διαθέσιμη ποσότητα χρειαζόταν για την ψύξη των μηχανημάτων), κάθε μέλος του πληρώματος είχε μόλις 0,2 του λίτρου για προσωπική καθημερινή χρήση. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μια ουρολοίμωξη άρχισε να ταλαιπωρεί τον Χέιζ, που είχε ανεβάσει πυρετό και πάλευε με την εξάντληση.

Πίσω στη Γη, ο ελεγκτής πτήσης, Τζον Άαρον, μαζί με μια ομάδα μηχανικών και τον Κεν Μάτινγκλι, κατέληξαν σε μια διαδικασία, ώστε ο θαλαμίσκος διακυβέρνησης, από τον πλήρη τερματισμό λειτουργίας, να ενεργοποιηθεί ξανά, κάτι που ποτέ δεν είχε προβλεφθεί να γίνει κατά τη διάρκεια της πτήσης. Στις 133 ώρες από την εκτόξευση, το κέντρο ελέγχου στο Χιούστον, ενημέρωσε τον Λόβελ ότι έπρεπε να δώσει πλήρη ισχύ στη σεληνάκατο, επανεκκινώντας και τον υπολογιστή της, έτσι ώστε να μπορέσει να ξεκινήσει την πλοήγηση και να διορθώσει την τροχιά επανεισόδου στην ατμόσφαιρα, η οποία δεν ήταν σωστή.

Το πλήρωμα κλήθηκε να χρησιμοποιήσει ως “οδηγό” τη γραμμή μεταξύ νύχτας και ημέρας στη Γη, μια συνηθισμένη πρακτική στις αποστολές της NASA που βρίσκονταν σε τροχιά γύρω από τη Γη, αλλά που ποτέ πριν δεν είχε χρησιμοποιηθεί στην επιστροφή από τη Σελήνη. Χρειάστηκαν δυο πυροδοτήσεις του DPS (14″ και 21,5″ αντίστοιχα) για να πετύχει η διόρθωση της γωνίας στην πορεία του διαστημόπλοιου. Μισή ώρα αργότερα, πραγματοποιήθηκε η αποσύνδεση του θαλάμου εξυπηρέτησης, επιτρέποντας για πρώτη φορά στους αστροναύτες να παρατηρήσουν και να φωτογραφίσουν τις ζημιές που είχαν προκληθεί από την έκρηξη στη δεξαμενή οξυγόνου.

Ενημέρωσαν το Χιούστον ότι έλειπε ένα ολόκληρο πάνελ από το εξωτερικό του θαλάμου, οι κυψέλες καυσίμου είχαν μετακινηθεί παίρνοντας κλίση, η κεραία υψηλής απολαβής είχε καταστραφεί τελείως και σημαντική ποσόστητα από συντρίμια υπήρχαν παντού. Το μόνο που απέμενε, ήταν να αποσυνδεθεί η σεληνάκατος από τον θάλαμο διακυβέρνησης, λίγο πριν την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα. Η κατασκευάστρια εταιρεία της σεληνακάτου, Grumman, υπολόγισε ακριβώς την πίεση του αέρα που θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί, ώστε να διαχωρίσει τα δυο μέρη. Η αποσύνδεση πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, η σεληνάκατος καταστράφηκε μόλις μπήκε στην ατμόσφαιρα και τα συντρίμμια της κατέληξαν στην Τάφρο Τόνγκα, στον Ειρηνικό Ωκεανό.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ APOLLO 13

Είναι περιττό να αναφέρουμε ότι η έκρηξη στο Apollo 13 έγινε πρώτο θέμα όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Τύπος, τα ραδιόφωνα και τα τηλεοπτικά κανάλια ασχολούνταν συνεχώς με το δράμα που εκτυλισσόταν στο διάστημα, ενώ τα έκτακτα δελτία ενημέρωναν τους τηλεθεατές για την παραμικρή εξέλιξη. Η παγκόσμια συγκίνηση και ανησυχία για την τύχη των τριών αστροναυτών, εκφράστηκε μέσα από εκδηλώσεις αλληλεγγύης σε κάθε γωνιά της υφηλίου. Οι ίδιοι οι Σοβιετικοί έστειλαν τέσσερα πλοία τους στην περιοχή της προσθαλάσσωσης, για να βοηθήσουν αν χρειαζόταν.

Πολλά ακόμα κράτη δήλωσαν έτοιμα να συνδράμουν, αν τελικά η προσθαλάσσωση γινόταν σε κάποιο άλλο – από το προκαθορισμένο – σημείο. Ο Πρόεδρος Νίξον ακύρωσε διάφορες συναντήσεις, επικοινώνησε με τις οικογένειες των αστροναυτών και επισκέφθηκε το Goddard Space Flight Center στο Γκρίνμπελτ του Μέριλαντ, εκεί όπου βρισκόταν το κέντρο συντονισμού παρακολούθησης και επικοινωνιών του Apollo 13. Η επιχείρηση διάσωσης του πληρώματος ξεπέρασε σε αριθμούς τηλεθέασης κάθε προηγούμενο διαστημικό ταξίδι, με μοναδική εξαίρεση την προσσελήνωση του Apollo 11.

Υπολογίστηκε ότι περίπου 40 εκατομμύρια Αμερικανοί παρακολούθησαν τηλεοπτικά την προσθαλάσσωση του Apollo 13, ενώ ακόμα 30 εκατομμύρια είδαν κάποιο απόσπασμα από τη διάρκειας εξίμισι ωρών ζωντανή μετάδοση της επιχείρησης. Φυσικά, ο αριθμός των συνολικών τηλεθεατών ήταν πολύ μεγαλύτερος στον υπόλοιπο κόσμο. Ο Πάπας Παύλος ο 6ος προσευχήθηκε στο Βατικανό μαζί με 10.000 πιστούς για την ασφαλή επιστροφή των αστροναυτών, ενώ στην Ινδία, οι συγκεντρωμένοι που προσευχήθηκαν για τον ίδιο λόγο, ξεπέρασαν τις 100.000.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι στις 14 Απριλίου, την επομένη της έκρηξης στο Apollo 13, η Γερουσία των ΗΠΑ, ενέκρινε ένα ψήφισμα, το οποίο παρότρυνε τις επιχειρήσεις να διακόψουν τις εργασίες τους στις 9 το βράδυ, για να δώσουν την ευκαιρία στους υπαλλήλους τους να προσευχηθούν. Ο Jack Gould των New York Times έγραψε σχετικά: “Το Apollo 13, που τόσο κοντά έφτασε στην τραγική καταστροφή, σίγουρα ένωσε τον κόσμο σε μια αμοιβαία ανησυχία, πολύ περισσότερο από όσο θα το είχε πετύχει μια ακόμα πετυχημένη προσεδάφιση στη Σελήνη”.

Η ΠΡΟΣΘΑΛΑΣΣΩΣΗ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟ ΩΚΕΑΝΟ

Στο Χιούστον η αγωνία είχε φτάσει πλέον στο κατακόρυφο. Κάθε απρόοπτο που είχε προκύψει, είχε αντιμετωπιστεί με επιτυχία και όλοι περίμεναν να δουν την κατάληξη της επιχείρησης. Λόγω του ιονισμού του αέρα γύρω από τον θαλαμίσκο διακυβέρνησης κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα, η NASA γνώριζε ότι θα υπήρχε – όπως και σε κάθε προηγούμενη αποστολή – μια τετράλεπτη διακοπή στην επικοινωνία της με τους αστροναύτες. Μέσα στο κέντρο ελέγχου πτήσης δεν ακούγονταν καν οι ανάσες των παρισταμένων, όταν το χρονόμετρο συμπλήρωσε τα τέσσερα λεπτά.

Το βάρους έξι τόνων “Odyssey” ταξίδευε προς τη Γη με ταχύτητα 40.000 χλμ την ώρα. Στην πρώτη επαφή με την ατμόσφαιρα, το σκάφος επιβράδυνε και άρχισε να υπερθερμαίνεται, με μοναδική προστασία τη θερμική ασπίδα. Οι θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν, έφτασαν τους 2.700 βαθμούς Κελσίου. Εν τω μεταξύ, μετά την πάροδο των τεσσάρων λεπτών, οι κλήσεις από το Χιούστον προς το “Odyssey” ήταν συνεχείς. Πέρασαν τα πέντε λεπτά χωρίς καμία απάντηση. Αν οι πυρίμαχες πλάκες δεν είχαν αντέξει, το σκάφος, μαζί και οι τρεις αστροναύτες, θα είχαν γίνει παρανάλωμα του πυρός.

Συμπληρώθηκαν και τα έξι λεπτά και μόνο τότε ακούστηκε η φωνή του Τζιμ Λόβελ να καθησυχάζει τους πάντες, την ίδια στιγμή που στο κέντρο ελέγχου επικράτησε πραγματικό ντελίριο ενθουσιασμού! Στις οθόνες εμφανίστηκε ό,τι απέμενε από το Apollo 13, μαζί με τα ανοιχτά τρία αλεξίπτωτα ανάσχεσης, να κατεβαίνει προς τον νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, νοτιοανατολικά της Αμερικανικής Σαμόα και 6,5 χιλιόμετρα μακριά από το πλοίο διάσωσης, ελικοπτεροφόρο USS Iwo Jima. Αμέσως σηκώθηκε ένα ελικόπτερο, το οποίο έφτασε στο σημείο της προσθαλάσσωσης και περισυνέλεξε τους τρεις αστροναύτες. Το ημερολόγιο έδειχνε Παρασκευή, 17 Απριλίου 1970.

Το πλήρωμα διανυκτέρευσε το πρώτο βράδυ στο πλοίο και την επόμενη μέρα πέταξε για το Πάγκο Πάγκο, την πρωτεύουσα της Αμερικανικής Σαμόα. Από εκεί συνέχισαν για τη Χαβάη, όπου τους περίμεναν οι οικογένειές τους, αλλά και ο Πρόεδρος Νίξον, που τους απένειμε το Presidential Medal of Freedom (προεδρικό μετάλλιο της ελευθερίας), τη μεγαλύτερη διάκριση που μπορεί να πάρει ένας πολίτης από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Τελικά, μετά από μια ακόμα διανυκτέρευση στη Χαβάη, επέστρεψαν στις 20 Απριλίου στο Χιούστον.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ

Αμέσως μετά την επιστροφή του πληρώματος, η NASA όρισε μια επιτροπή οκτώ ατόμων – ανάμεσά τους και τον Νιλ Άρμστρονγκ – για να διερευνήσουν τα αίτια του ατυχήματος στο Apollo 13. Η τελική έκθεση της επιτροπής, που στάλθηκε στη NASA στις 15 Ιουνίου, συμπέρανε ότι το ατύχημα ξεκίνησε από τη δεξαμενή οξυγόνου νούμερο 2 του θαλάμου εξυπηρέτησης. Μια κατεστραμμένη μόνωση από τεφλόν, στα καλώδια του ανεμιστήρα ανάδευσης μέσα στη δεξαμενή, προκάλεσε βραχυκύκλωμα και ο σπινθήρας εξελίχθηκε σε πυρκαγιά. Η πίεση στο εσωτερικό της δεξαμενής αυξήθηκε μέχρι που τα τοιχώματα δεν άντεξαν, οδηγώντας στη μοιραία έκρηξη.

Η έκρηξη αποκόλλησε το εξωτερικό αλουμινένιο πάνελ στον Τομέα 4, αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στο διάστημα. Το πάνελ χτύπησε την παρακείμενη κεραία υψηλής απολαβής, διακόπτοντας την επικοινωνία με το Χιούστον για 1,8 δευτερόλεπτα. Η έκθεση της επιτροπής θεώρησε ότι υλικά όπως το τεφλόν και το αλουμίνιο, που είναι εύφλεκτα στο υπερκρίσιμο οξυγόνο, ήταν επικίνδυνο να χρησιμοποιούνται μέσα στις δεξαμενές. Τέλος, το τελικό πόρισμα υπογράμμιζε ότι δεν είχε βρει κανένα άλλο στοιχείο που να υποδείκνυε ή να υποστήριζε οποιαδήποτε άλλη θεωρία για το ατύχημα.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ APOLLO 13

Λίγες μέρες μετά την επιστροφή τους από το διάστημα, οι τρεις αστροναύτες – Λόβελ, Χέιζ και Σουάιγκερτ – ξεκίνησαν μια περιοδεία στις ΗΠΑ, όπου σε διάφορες μεγάλες πόλεις διοργανώθηκαν παρελάσεις υποδοχής τους από δεκάδες χιλιάδες κόσμου, που ήθελε να τους δει από κοντά και να τους εκφράσει το θαυμασμό και την αγάπη του. Αργότερα, το φθινόπωρο του 1970, το πλήρωμα του Apollo 13 πραγματοποίησε μια τουρνέ καλής θέλησης εκπροσωπώντας τον πρόεδρο Νίξον, σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και στην Ελλάδα (Οκτώβριος 1970), όπου τιμήθηκε με το χρυσό κλειδί της πόλης των Αθηνών.

Κανείς από τους τρεις αστροναύτες δεν ξαναπέταξε στο διάστημα. Ο Λόβελ παραιτήθηκε το 1973 από τη NASA και το Ναυτικό, συνεχίζοντας την καριέρα του στον ιδιωτικό τομέα. Ο Σουάιγκερτ άφησε και αυτός τη NASA το 1973, ασχολήθηκε με την πολιτική, εξελέγη στη Βουλή των Αντιπροσώπων το 1982, αλλά πριν προλάβει να ορκιστεί, πέθανε από καρκίνο. Ο Χέιζ είχε οριστεί ως κυβερνήτης της αποστολής Apollo 19, πριν αυτή ακυρωθεί, πέταξε το διαστημικό λεωφορείο στις δοκιμές προσέγγισης και προσγείωσης και αποσύρθηκε οριστικά από τη NASA το 1979.

Ο θαλαμίσκος διακυβέρνησης αποσυναρμολογήθηκε για να υποβληθεί σε μια σειρά από τεστ και ελέγχους και τα κομμάτια του παρέμειναν για πολλά χρόνια μέσα σε αποθήκες της NASA. Τελικά το διαστημικό μουσείο Cosmosphere στο Χάτσινσον του Κάνσας, απέκτησε το 80% των κομματιών αυτών, τα συναρμολόγησε και το ιστορικό “Odyssey” εκτίθεται εκεί. Στις 5 Φεβρουαρίου του 1971, η σεληνάκατος του Apollo 14 προσσεληνώθηκε κοντά στο Fra Mauro, στο σημείο όπου ήταν προγραμματισμένο να προσσεληνωθεί το Apollo 13. Το πρόγραμμα Apollo έληξε οριστικά τον Δεκέμβριο του 1972, με την αποστολή του Apollo 17.

Το Apollo 13 χαρακτηρίστηκε από τον Τζιμ Λόβελ ως “μια πετυχημένη αποτυχία”. Η κατάληξη του ατυχήματος έχει μείνει γνωστή μέχρι σήμερα ως “η κορυφαία στιγμή της NASA”. Περισσότερο από κάθε άλλο συμβάν στην ιστορία των διαστημικών πτήσεων, η ασφαλής επιστροφή των αστροναυτών του Apollo 13 ήταν εκείνη που ενίσχυσε στο έπακρο την εμπιστοσύνη του κόσμου στις δυνατότητες της NASA. Και η αλήθεια είναι, πως σήμερα, 52 χρόνια μετά από εκείνο το δραματικό εξαήμερο, το Apollo 13 συνεχίζει να αποτελεί ορόσημο, για την ηρωική προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων και τους αυτοσχεδιασμούς τους σε πραγματικό χρόνο, που κατέληξαν σε έναν ομαδικό θρίαμβο.

* Βίντεο: Apollo 13, “Houston, we’ve had a problem”

Πηγές: space.com, britannica.com, nasa.gov, spacecenter.org, apolloinrealtime.org, planetary.org, astronomy.com, wiki