ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΑΔΙΚΟ – “ΦΑΝΤΑΣΜΑ” ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ Ο ΝΕΚΡΟΣ ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ

Ένα μικρό μότορσιπ που είχε κατασχεθεί για λαθρεμπόριο τσιγάρων στην Πελοπόννησο, αλλάζει ιδιοκτήτη και όνομα και μεταφέρεται για επισκευή στην Τουρκία. Από εκεί, ξεκινά ένα ταξίδι για άγνωστο λιμάνι της Κύπρου, όμως βυθίζεται ανοιχτά της Καρπάθου, σε σημείο που δεν είχε κανέναν λόγο να βρίσκεται, παρασέρνοντας στον βυθό τον καπετάνιο του. Από τον φάκελο της υπόθεσης του τσιγαράδικου, που φτάνει μετά από χρόνια στο δικαστήριο, αποκαλύπτεται μια σκοτεινή ιστορία στο Αιγαίο.

Τον μακρινό Μάιο του 2012, δύο σκάφη του Λιμενικού Σώματος ακινητοποίησαν το πλοίο STENLAND με σημαία Κομόρες στη θαλάσσια περιοχή του Αγίου Νικολάου Αργολίδας. Στο πλοίο βρέθηκε μικρή ποσότητα τσιγάρων και ένας ταινιόδρομος. Ταυτόχρονα στη στεριά, στην περιοχή Τραχιά Αργολίδας, εντοπίστηκε ένα φορτηγό, στην καρότσα του οποίου υπάρχουν 800 χαρτοκιβώτια (mastercases) λαθραίων τσιγάρων, τα οποία θεωρείται πως είχαν ξεφορτωθεί από το πλοίο.

Το STENLAND δεσμεύτηκε για λαθρεμπόριο και οδηγήθηκε αρχικά στην Ελευσίνα. Το πρώτο κενό στην ιστορία είναι ο ιδιοκτήτης του πλοίου. Στην καρτέλα του σκάφους στη ναυτική βάση Equasis, που είδε το Magazine, ως τελευταίος πλοιοκτήτης αναφέρεται το 2010 μια ιρλανδική εταιρεία. Ακολουθεί ένα χρονικό κενό τριών ετών, εντός του οποίου πιάστηκε να μεταφέρει τσιγάρα στην Πελοπόννησο, στο οποίο εμφανίζεται ως «αγνώστου ιδιοκτήτη». Αυτό αλλάζει τον Αύγουστο του 2013, οπότε το τσιγαράδικο βγήκε σε δημοπρασία στην Ελευσίνα.

Πηγή στον Πειραιά με θητεία σε διοικητική θέση, λέει ότι η επίσημη τιμή εκποίησης του σκάφους ήταν περίπου 20.000 ευρώ, ποσό που θεωρείται μικρό ακόμη και για ένα σκαρί τότε 45 ετών.

Αποκτήθηκε από εταιρεία με έδρα τα Νησιά Μάρσαλ, μετονομάστηκε σε STELLA και απέκτησε σημαία Σιέρα Λεόνε. Το Magazine δεν κατάφερε να εντοπίσει στη «Διαύγεια» τον διαγωνισμό και την πράξη εκποίησης του κατασχεμένου πλοίου. Πηγή στον Πειραιά με θητεία σε διοικητική θέση, λέει ότι η επίσημη τιμή εκποίησης του σκάφους ήταν περίπου 20.000 ευρώ, ποσό που θεωρείται μικρό ακόμη και για ένα σκαρί τότε 45 ετών. Αμέσως μετα, το STELLA πλέον μεταφέρθηκε στον Πειραιά για επιθεώρηση.

Στα διωκτικά έγγραφα σημειώνεται ότι κρίθηκε αξιόπλοο, ωστόσο δεν επιθεωρήθηκε από νηογνώμονα, αλλά από τεχνικούς του Λιμενικού. Η εξήγηση που δόθηκε για την ασυνήθιστη αυτή πρακτική ήταν πως το σκάφος δεν ήταν πλέον δεσμευμένο κι επίσης είχε ξένη σημαία. Οι λιμενικοί φέρεται να διαπίστωσαν ορισμένες ελλείψεις, ωστόσο δόθηκε άδεια απόπλου διάρκειας ενός μήνα, ώστε να γίνουν επισκευές σε ξηρή αποβάθρα (dry-dock). Λίγες μέρες αργότερα, το STELLA πράγματι ταξίδεψε από τον Πειραιά στον κόλπο Αλιάγα της Τουρκίας.

Στο τουρκικό λιμάνι στο πλοίο ανέβηκε ένας Έλληνας τεχνικός, η ταυτότητα του οποίου δεν επιβεβαιώθηκε ως σήμερα, προκειμένου να επισκευάσει το σύστημα ραντάρ που δεν λειτουργούσε σωστά. Μετά και από αυτό, στις 31 Οκτωβρίου το μικρό φορτηγό πλοίο ξεκίνησε με νέο εξαμελές πλήρωμα προς «άγνωστο λιμάνι της Κύπρου», όπως κατέθεσαν αργότερα οι ναυτικοί. Στα χαρτιά, στο ταξίδι για την Κύπρο το πλοίο ήταν κενό φορτίου.

Η ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗ

Η πορεία του, όπως σημειώνεται στον φάκελο, είχε σχεδιαστεί από τον πλοίαρχο σε ναυτικά γραφήματα και στο GPS. Από τη μετέπειτα έρευνα φέρεται να προέκυψε ότι το τσιγαράδικο, αντί να περάσει ανατολικά της Χίου, δηλαδή από το στενό του Τσεσμέ, έκανε έναν κύκλο δυτικά γύρω από τη Χίο, πριν κινηθεί στη συνέχεια νότια. Δεν ήταν το μοναδικό ασυνήθιστο στοιχείο στη ρότα που ακολούθησε τα τελευταία 24ωρα πριν από το ναυάγιο.

Τα μεσάνυχτα της 2ας Νοεμβρίου, το τσιγαράδικο έπλεε με ταχύτητα 7 κόμβων δυτικά της Καρπάθου. Στις 2.30 τα ξημερώματα, έξω από το νησάκι Αστακίδα, ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος. Ο υποπλοίαρχος που βρισκόταν στη γέφυρα, χτύπησε τον συναγερμό κι έβαλε τον μοχλό του κινητήρα στη θέση STOP. Άναψε τον προβολέα και είδε ότι το πλοίο είχε προσκρούσει σε ύφαλο. «Η γέφυρα ήταν ήρεμη, οι καιρικές συνθήκες καλές και δεν υπήρχε θαλάσσια κυκλοφορία», σημειώνεται στα έγγραφα. «Το φορτηγό πλοίο βρισκόταν στη θαλάσσια περιοχή δυτικά της Καρπάθου, χωρίς κανέναν προφανή λόγο».

Η περιγραφή των τελευταίων λεπτών είναι δραματική. Από τη σύγκρουση προκλήθηκε ρήγμα ενός μέτρου στη δεξιά πλευρά του πλοίου, το οποίο πήρε αμέσως κλίση. Ο Γεωργιανός πλοίαρχος, 40 ετών, διέταξε τα υπόλοιπα πέντε μέλη του πληρώματος να φορέσουν σωσίβια και να ετοιμάσουν τη φουσκωτή λέμβο διάσωσης. Σύμφωνα με όσα κατέθεσαν οι τελευταίοι, ο καπετάνιος δεν μπόρεσε να επιβιβαστεί στη λέμβο μαζί με τους υπόλοιπους, καθώς κρατούσε το ατομικό του σωσίβιο, το οποίο δεν μπορούσε να φορέσει, λόγω του σωματικού του όγκου.

Η δίνη της βύθισης του πλοίου τραβούσε τη φουσκωτή λέμβο στον βυθό κι έτσι το πλήρωμα έλυσε το σχοινί για να την απελευθερώσει, όπως αναφέρεται. Το τσιγαράδικο βυθίστηκε 30-40 λεπτά μετά τη σύγκρουση. Όταν πια είχε ξημερώσει, τους πέντε ναυτικούς περισυνέλεξε ένα αλιευτικό σκάφος και αργότερα παρέλαβε ένα ελικόπτερο Super Puma, που τους μετέφερε στη Ρόδο. Η σορός του καπετάνιου ξεβράστηκε έναν μήνα αργότερα στη Σαντορίνη και ταυτοποιήθηκε με τη μέθοδο DNA. Επέστρεψε στο Μπατούμι, από όπου καταγόταν, με έξοδα της γεωργιανής κυβέρνησης.

Το βίντεο από τη διάσωση των πέντε μελών του πληρώματος. Πηγή: Πολεμική Αεροπορία

ΕΝΑ «ΤΥΦΛΟ» ΣΑΠΙΟΚΑΡΑΒΟ

Το τσιγαράδικο STELLA μήκους 30 μέτρων είχε κατασκευαστεί το 1967 σε ναυπηγείο της Ολλανδίας. Τις πέντε δεκαετίες της ζωής του, έκανε ταξίδια σχεδόν αποκλειστικά στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Από το μητρώο του πλοίου στη ναυτική βάση δεδομένων Equasis, προκύπτει ότι έως τη μέρα που βυθίστηκε δυτικά της Καρπάθου, είχε αλλάξει τουλάχιστον τέσσερα ονόματα και ισάριθμους ιδιοκτήτες. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, το ίδιο πλοίο φέρεται να διαχειριζόταν κάποια στιγμή το 2010 μία εταιρεία με έδρα τη Συρία.

Το τσιγαράδικο, που σημειωτέον το ακριβές στίγμα του στον βυθό δεν βρέθηκε ποτέ, ήταν ένα σαπιοκάραβο. «Η έλλειψη επαρκούς συντήρησης του πλοίου, η δυσλειτουργία του ραντάρ του σε συνδυασμό με την έλλειψη ενημέρωσης του πληρώματος για τον λιμένα στον οποίο θα κατέπλεε, οδήγησαν αιτιωδώς στη βύθισή του», αναφέρεται στα διωκτικά έγγραφα. «Από τις καταθέσεις των μαρτύρων προκύπτει ότι το πλοίο, όχι μόνο δεν ήταν αξιόπλοο, αλλά και ότι έπλεε προς άγνωστη κατεύθυνση χωρίς την τήρηση των κανόνων ναυσιπλοιας».

Σημειώνεται ότι λόγω του μεγέθους του (χωρητικότητας μικρότερη 300gt) δεν ήταν υποχρεωτικό να έχει αυτόματο σύστημα εντοπισμού ΑIS. Με το ραντάρ του εκτός λειτουργίας, το τσιγαράδικο STELLA ήταν ένα πλοίο «φάντασμα» στο Αιγαίο, το οποίο βυθίστηκε σε σημείο που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται – τουλάχιστον 50 ναυτικά μίλια (92 χιλιόμετρα) μακριά από την θεωρούμενη πορεία του, από το τουρκικό λιμάνι Αλιάγα προς την Κύπρο. Η γεωργιανή κυβέρνηση ανέθεσε σε ιδιωτική εταιρεία να εντοπίσει το πλοίο στον βυθό, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Από κανένα στοιχεία δεν προκύπτει ότι οι ελληνικές Αρχές έκαναν το ίδιο, ώστε να ερευνηθεί επιπλέον αν μετέφερε κάτι παράνομο.

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΜΑΡΣΑΛ

Ως ιδιοκτήτρια του πλοίου παρουσιάζεται μια εταιρεία στα Νησιά Μάρσαλ, η οποία φαίνεται να ιδρύθηκε το 2012 και να κατέστη ανενεργή το 2015. Ως νόμιμοι εκπρόσωποι εμφανίζονται διαδοχικά ένας Ουκρανός κι ένας Μολδαβός – ο δεύτερος ορίστηκε λίγο πριν τον απόπλου από την Τουρκία. Και για τους δύο το δικαστικό συμβούλιο της Ρόδου έκρινε ότι γνώριζαν το βασικό πρόβλημα με το ραντάρ κι επομένως ότι το πλοίο δεν ήταν αξιόπλοο. Αυτό νομικά σημαίνει ότι παραπέμπονται να δικαστούν για πρόκληση ναυαγίου με ενδεχόμενο δόλο από κοινού, από το οποίο επήλθε θάνατος.

Ωστόσο, οι δύο εκπρόσωποι της εταιρείας δεν εντοπίστηκαν. Μοιάζουν να εγκατέλειψαν το πλήρωμα και το σκάφος όταν αυτό βυθίστηκε. Για την υπόθεση είχε διωχθεί αρχικά και ένας Έλληνας, που όμως δεν παραπέμφθηκε. Κατέθεσε ότι ο ιδιοκτήτης ήταν οικογενειακός φίλος του πατέρα του και του ζήτησε να κάνει τα διαδικαστικά, ώστε το πλοίο να μεταφερθεί για επισκευή στην Τουρκία. Στη συνέχεια, πάντως, ο ίδιος φέρεται να δήλωσε ότι δεν έχει κανένα στοιχείο επικοινωνίας με την εταιρεία. Σε βάρος των δύο νόμιμων εκπροσώπων της εταιρείας εκκρεμούν εντάλματα σύλληψης, καθώς μεταξύ άλλων τούς χρεώνεται μη εντοπισμός του πλοίου, άγνωστος τελικός προορισμός και άγνωστο φορτίο.

Για την υπόθεση είχε διωχθεί αρχικά και ένας Έλληνας, που όμως δεν παραπέμφθηκε. Κατέθεσε ότι ο ιδιοκτήτης ήταν οικογενειακός φίλος του πατέρα του και του ζήτησε να κάνει τα διαδικαστικά, ώστε το πλοίο να μεταφερθεί για επισκευή στην Τουρκία.

Οι αναλυτές του Ελληνικού Γραφείου Διερεύνησης Ναυτικών Ατυχημάτων (δεν είναι προανακριτική Αρχή) γράφουν στην έκθεσή τους για το ναυάγιο του τσιγαράδικου στην Κάρπαθο, ότι επίσης δεν κατάφεραν να επικοινωνήσουν με την πλοιοκτήτρια εταιρεία. Στην ίδια έκθεση σημειώνεται ότι το πλοίο STELLA βρισκόταν σε «λίστα ενδιαφέροντος» των ελληνικών Αρχών σχετικά με σκάφη που συνδέονται με το λαθρεμπόριο τσιγάρων. «Το πλοίο δεν ταξίδευε με καμία συγκεκριμένη ρότα που να είναι σύμφωνη με κάποιον υποτιθέμενο εμπορικό σκοπό», αναφέρεται.

Σύμφωνα με στοιχεία που τέθηκαν υπόψη του Magazine, την περίοδο 2014-2019, δηλαδή μετά το ναυάγιο του STELLA στην Κάρπαθο, ένας αριθμός τουλάχιστον 17-20 πλοίων κατασχέθηκαν ή εξετάστηκαν από ελληνικές και ξένες διωκτικές Αρχές για λαθρεμπόριο τσιγάρων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχής της ανατολικής Μεσόγειου – από το λιμάνι Μπαρ του Μαυροβουνίου ως τις ελληνικές ακτές, την Κύπρο και τα λιμάνια της Συρίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα τσιγάρα ξεκινούσαν αφορολόγητα από την περίφημη «Αποθήκη 25» στην ελεύθερη ζώνη του λιμανιού του Μπαρ, με προορισμό τη Λιβύη ή την Αίγυπτο. Ωστόσο, στη διαδρομή τα πακέτα ξεφορτώνονταν σε ερημικές παραλίες της Ελλάδας και της Κύπρου και κατέληγαν σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης με υψηλή φορολογία στον καπνό. Οι αριθμοί των λαθραίων φορτίων και τα ταξίδια που είχε κάνει το κάθε τσιγαράδικο, δεν μπορούν να υπολογιστούν με ασφάλεια.