Η ΓΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΣΤΡΟΓΓΥΛΗ

Το 2007 το Scientific American είχε γράψει πως η γη δεν είναι στρογγυλή. Δεν ήταν η πρώτη φορά που κυκλοφορούσε αυτή η ‘φήμη’. Ο Ισαάκ Νεύτων είχε πει πρώτος ότι η γη μάλλον δεν είναι απόλυτα στρογγυλή. Είχε μάλιστα, προτείνει σχήμα λοξού σφαιροειδούς -σαν μια σφαίρα που συμπιέζεται από τους πόλους της και διογκώνεται στον ισημερινό.

Παρ’ όλα αυτά δεν είχε τα μέσα να αποδείξει τη θεωρία. Έτσι, έως το 2007 ο πλανήτης μας ήταν γνωστός ως ‘ο μπλε βόλος’ ή ‘το μπλε μαργαριτάρι’, κατά τις περιγραφές αστροναυτών που την είχαν δει και την είχαν φωτογραφίσει από ψηλά. Για να αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις -ή ενισχύσεις άλλων θεωριών-, από την πρώτη στιγμή διευκρινίστηκε και ότι η γη δεν είναι επίπεδη.

Τι είναι; Πεπλατυσμένη -ή πιο συγκεκριμένα, η γη έχει σχήμα ελαφρώς πεπλατυσμένης σφαίρας.

Να δούμε τι γίνεται;

“Πολύ πριν ο Κολόμβος πλεύσει στο μπλε του ωκεανού, ο Αριστοτέλης και άλλοι αρχαίοι Έλληνες μελετητές, είχαν προτείνει πως η Γη είναι στρογγυλή. Η θεωρία αυτή βασιζόταν σε σειρά παρατηρήσεων, όπως το γεγονός ότι τα πλοία όχι μόνο φαίνονταν μικρότερα όπως απομακρύνονταν από τα λιμάνια, αλλά έδειχναν να ‘βυθίζονται’ στον ορίζοντα ‘όπως θα περίμενε κανείς, στην περίπτωση που πλέουν σε μια μπάλα’, λέει ο γεωγράφος του Virginia Tech, Bill Carstensen”.

Aκολουθεί live stream με την εικόνα της γης από το διάστημα, με επιστήμονες να ενημερώνουν ότι “γνωρίζουμε περισσότερα για την καμπυλότητα της γης, από σχεδόν όποιο άλλο θέμα που υπάρχει και απασχολεί στην επιστήμη της φυσικής. Έχουν γίνει τόσα πειράματα και παρατηρήσεις που έχουν επιβεβαιώσει, ξανά και ξανά την καμπυλότητα”.

Η διόγκωση που είχε αναφέρει ο Νεύτων (σκέψου πως κρατάς μια μπάλα και την πιέζεις, με τα δυο χέρια, στο πάνω και το κάτω μέρος) υπήρχε και εξαιτίας της, η απόσταση από το κέντρο της γης, στο επίπεδο της θάλασσας είναι κοντά στα 21 χιλιόμετρα μεγαλύτερη στον ισημερινό από ό,τι στους πόλους. Διαπιστώθηκε πως η γη έχει μια πλαστικότητα που παραμορφώνει πολύ ελαφρά το σχήμα της.

“Η μάζα κατανέμεται άνισα μέσα στον πλανήτη και για αυτό η υδρόγειος δεν έχει το σχήμα τέλεια σφαιροειδούς βόλου. Όσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση μάζας, τόσο ισχυρότερη είναι η βαρυτική της έλξη -που δημιουργεί εξογκώματα σε όλον τον κόσμο” είχε πει ο γεωλόγος του University of Florida, Joe Meert.

Επιπροσθέτως, το σχήμα της γης αλλάζει με την πάροδο του χρόνου λόγω πολλών άλλων δυναμικών παραγόντων. “Η μάζα μετατοπίζεται στο εσωτερικό του πλανήτη, αλλάζοντας αυτές τις βαρυτικές ανωμαλίες. Βουνά και κοιλάδες αναδύονται και εξαφανίζονται, λόγω των τεκτονικών πλακών. Περιστασιακά μετεωρίτες σχηματίζουν ‘τρύπες’ στην επιφάνεια και η βαρυτική έλξη του φεγγαριού και του ήλιου δεν προκαλούν μόνο παλίρροιες στους ωκεανούς και την ατμόσφαιρα, αλλά και στη γη”.

Πέραν όλων αυτών, το μεταβαλλόμενο βάρος των ωκεανών και της ατμόσφαιρας μπορεί επίσης, να προκαλέσει παραμορφώσεις στο φλοιό “της τάξεως του ενός εκατοστού”. Υπάρχει και ένα άλλο φαινόμενο, που λέγεται ‘μεταπαγετώδης ανάκαμψη’: ο φλοιός και ο μανδύας καταπιέζονταν από τα τεράστια στρώματα πάγου που ‘κάθονταν’ στην επιφάνεια στην τελευταία εποχή. Τώρα αυτοί ‘βγαίνουν’ προς τα επάνω, κατά ένα εκατοστό το χρόνο.

Για να εξομαλυνθεί η μη ισορροπημένη κατανομή της μάζας της γης και να παραμείνει σταθερή η περιστροφή της “όλη η επιφάνεια της γης θα πρέπει να περιστραφεί και να προσπαθήσει να ανακατανείμει τη μάζα, κατά μήκος του ισημερινού”. Αυτό το φαινόμενο λέγεται “πραγματική πολική περιφορά”.

Η επιστήμη που ασχολείται με τη μέτρηση και την παρακολούθηση του μεγέθους και του σχήματος της γης (συμπεριλαμβανομένου του πεδίου βαρύτητας και του προσδιορισμού της θέσης των σημείων στην επιφάνεια) λέγεται γεωδαισία.

Προκειμένου να καταφέρουν οι επιστήμονες να παρακολουθήσουν το σχήμα της γης -και τις όποιες αλλαγές- έχουν τοποθετήσει χιλιάδες δέκτες του Παγκοσμίου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης στο έδαφος. Έτσι ανιχνεύουν αλλαγές στο υψόμετρο μερικών χιλιοστών.

Σημείωση: το Παγκοσμίου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης είναι το Global Positioning System, δηλαδή το GPS που χρησιμοποιείς.

Οι μελετητές χρησιμοποιούν και μια άλλη μέθοδο, ώστε να διαπιστώνουν τι γίνεται με το σχήμα της της: λέγεται δορυφορικά ακτίνα λέιζερ και εκτοξεύει λέιζερ ορατού μήκους κύματος από μερικές δεκάδες επίγειους σταθμούς, προς δορυφόρους. Οποιεσδήποτε αλλαγές ‘εντοπίζονται’ στις τροχιές τους, αντιστοιχούν σε βαρυτικές ανωμαλίες και άρα σε κατανομές μάζας, εντός του πλανήτη.

Τρίτη τεχνική έχει να κάνει με ραδιοτηλεσκόπια στο έδαφος που ‘ακούν’ εξωγαλαξιακά ραδιοκύματα και έτσι ανιχνεύουν αλλαγές στις θέσεις των επίγειων σταθμών.

Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι τονίζουν ότι χρειάζεται όλη η τεχνολογία που υπάρχει διαθέσιμη, ώστε να προσδιοριστεί το πραγματικό σχήμα της γης.

Ο πιο απλός τρόπος να καταλάβεις τι συμβαίνει με τη γη, είναι ο ακόλουθος

H Νational Ocean Service των ΗΠΑ εξηγεί πολύ απλά και κατανοητά, στην ιστοσελίδα της πως “το σχήμα της γης αλλάζει συνεχώς. Μερικές φορές η αλλαγή είναι περιοδική (όπως συμβαίνει με τις παλίρροιες που επηρεάζουν τον ωκεανό και το φλοιό) και άλλες αργή και σταθερή (όπως με την μετατόπιση των τεκτονικών πλακών, ή την ανάκαμψη του φλοιού μετά την τήξη μιας μεγάλου βάρους, βραχονησίδας). Κάποιες φορές το σχήμα του πλανήτη αλλάζει με βίαιο τρόπο, κατά τη διάρκεια γεγονότων όπως οι σεισμοί, οι ηφαιστειακές εκρήξεις ή τα χτυπήματα από μετεωρίτες.

Ο πλανήτης μας είναι πιο απότομος στον ισημερινό, από ό,τι στους πόλους, κατά περίπου 21.3 χιλιόμετρα. Αυτό οφείλεται στη φυγόκεντρη δύναμη που δημιουργείται από τη συνεχή περιστροφή της γης. Βουνά που υψώνονται σχεδόν 9.15 χιλιόμετρα και ωκεάνιες τάφροι που καταδύονται πάνω από 10.9 χιλιόμετρα (σε σύγκριση με το επίπεδο της θάλασσας) παραμορφώνουν περαιτέρω το σχήμα της Γης.

Η ίδια η στάθμη της θάλασσας έχει ακανόνιστο σχήμα. Μικρές διακυμάνσεις στο πεδίο βαρύτητας της Γης προκαλούν μόνιμους λόφους και κοιλάδες στην επιφάνεια του ωκεανού, άνω των 91.5 χιλιομέτρων, σε σχέση με ένα ελλειψοειδές”, σχήμα στο οποίο παραπέμπει η γη “αλλά δεν περιγράφει επαρκώς το μοναδικό και συνεχώς μεταβαλλόμενο σχήμα της γης”.

Όλοι οι πλανήτες “ζουν” ό,τι η γη

Ό,τι ισχύει με τη γη, ισχύει και με τους άλλους πλανήτες: ουδείς είναι τέλεια σφαίρα, καθώς όλοι -με τον έναν ή τον άλλον τρόπο- συμπιέζονται. Το ‘εμπόδιο’ είναι η φυγόκεντρος δύναμη.

Κάθισε σε μια περιστρεφόμενη καρέκλα και άρχισε να γυρνάς. Αν δεν έχεις καρέκλα, απλά στάσου όρθιος/όρθια και άρχισε τις περιστροφές. Κάποια στιγμή θα νιώσεις μια ‘δύναμη’ να σε ‘τραβάει’ από το κέντρο.

“Οι πλανήτες και τα φεγγάρια περιστρέφονται και η φυγόκεντρος δύναμη τους ‘αναγκάζει’ να διογκωθούν στον ισημερινό τους. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι πολύ διακριτικό, αλλά οι Δίας και Κρόνος, δηλαδή οι μεγαλύτεροι πλανήτες που περιστρέφονται και πιο γρήγορα (όσο πιο γρήγορη είναι η περιστροφή, τόσο μεγαλύτερη είναι η φυγόκεντρος δύναμη) βοηθούν να καταλάβουμε τα εξογκώματα και τη συμπίεση”, διευκρίνισε ο πλανητικός επιστήμονας στο Εργαστήριο Jet Propulsion της NASA, James Tuttle Keane στο Live Science.