Χώρα Σε Βλέπω: Δωρεάν αριστουργήματα του ελληνικού σινεμά στην Ταινιοθήκη

Στο τελευταίο αυτό κύμα προβολών, ταξιδεύουμε από την Ακρόπολη του ‘60 και την Αθήνα του ‘80, μέχρι τους Φούρνους της Ικαρίας και το Κρόιτσμπεργκ του Βερολίνου. Ένα πρόγραμμα χωρίς στεγανά, όπου η μυθοπλασία διαδέχεται το ντοκιμαντέρ, εμπορικές επιτυχίες δίνουν τη σκυτάλη σε δυσεύρετα κινηματογραφικά διαμάντια, πολιτικά θρίλερ σε τρυφερές ιστορίες ενηλικίωσης.

Έχουμε φιλμ ευρέως διαδεδομένα, αλλά σε σπάνια ευκαιρία να δει κανείς στη μεγάλη οθόνη (όπως κάποιες μεγάλες επιτυχίες της Finos σαν τα “Κορίτσια για Φίλημα”), όπως και απαγορευμένα στην εποχή τους αριστουργήματα, όπως το επιδραστικό, ανατριχιαστικό πολιτικό θρίλερ “Κιέριον”, για την υπόθεση Πολκ.

Το ΧΩΡΑ, ΣΕ ΒΛΕΠΩ ξεκίνησε πέρσι με προβολές σε διάφορες πόλεις και Φεστιβάλ, και επιστρέφει τώρα για τελευταία φορά στην Ταινιοθήκη, με ένα εκλεκτό πρόγραμμα προβολών που ξεκινά σήμερα Πέμπτη 31 Μαρτίου και θα τρέξει για πέντε μέρες. Με νέες ψηφιακές κόπιες, οι περισσότερες από αυτές αποκατεστημένες στο πλαίσιο του προγράμματος, με αγγλικούς υπότιτλους και δωρεάν είσοδο για το κοινό. (Η είσοδος θα είναι ελεύθερη με δελτία εισόδου τα οποία θα διατίθενται δωρεάν την ημέρα κάθε προβολής, 30’ πριν την έναρξη κάθε ταινίας, στα ταμεία της Ταινιοθήκης.)

Αυτές είναι πέντε επιλογές, και το πλήρες πρόγραμμα ακολουθεί.

ΚΙΕΡΙΟΝ

Ένας Έλληνας δημοσιογράφος κατηγορείται για τη δολοφονία ενός Αμερικανού συναδέλφου του, ο οποίος έχει βρεθεί στην Ελλάδα για ένα ρεπορτάζ σχετικό με τη διασύνδεση πολιτικής και εταιρειών πετρελαίου. Οι αρχές συλλαμβάνουν και έναν συνάδελφό του εβραϊκής καταγωγής ο οποίος εν τέλει δολοφονείται, όπως και μία κοπέλα, που είναι βασική μάρτυρας. Ο δημοσιογράφος αφήνεται προσωρινά ελεύθερος και ξεκινά τη δική του έρευνα πάνω στην υπόθεση, σταδιακά αντιλαμβανόμενος πως οι αρχές επιδιώκουν τη συγκάλυψη της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης. Προσπαθεί να πείσει τη βασική μάρτυρα να καταθέσει, όμως αυτή θα βρεθεί δολοφονημένη καθώς ο κλοιός σφίγγει ασφυκτικά γύρω από τον ίδιο- και από την αλήθεια.

Ταινία εμπνευσμένη από τη γνωστή Υπόθεση Πολκ, όταν ο αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ είχε έρθει στην Ελλάδα για να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη και βρέθηκε δολοφονημένος. Το “Κιέριον”, η μυθοπλαστική μεγάλου μήκους στροφή του Δήμου Θέου μετά τις “100 Ώρες του Μάη”, και σημαντικό κεφάλαιο στην γένεση του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, αποτελεί ταυτόχρονα σημαία για το είδος μιας βαθύτατα, άφοβα πολιτικής τέχνης που εκπροσωπούσε καθ’ όλη του την καριέρα ο σκηνοθέτης. Βραβευμένο στη Βενετία χρόνια πριν προβληθεί ολόκληρο στην Ελλάδα, το φιλμ αποτύπωσε στη μεγάλη οθόνη κοινωνικές συνθήκες που κανείς ως τότε δεν είχε τολμήσει να συλλάβει σε κινηματογραφική εικόνα, από την παραβατική, αυταρχική βιαιότητα της αστυνομίας μέχρι την γιγάντωση του φοιτητικού κινήματος.

ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΠΟΥ ΠΛΗΓΩΝΑΜΕ

Είναι καλοκαίρι σε ένα χωριό στην Χίο γύρω στο 1960. Λίγες μέρες πριν τα σχολεία κλείσουν για τις καλοκαιρινές διακοπές, η φιλία δύο αγοριών χαλάει άθελά τους, λόγω ενός άτυχου περιστατικού. Τα αγόρια συναντιούνται όμως ξανά στα μέσα του καλοκαιριού και περνούν μαζί με τους φίλους τους ένα ανέμελο καλοκαίρι. Βρίσκουν τρόπους να βγάζουν λίγα λεφτά και μπλέκουν σε περιπέτειες στο καταπράσινό τους βασίλειο. Ο Γιάννης βοηθά τη μητέρα του στο μάζεμα των «δακρύων» της μαστίχας, το πολύτιμο εκχύλισμα του μαστιχόδεντρου, του «Δέντρου Που Πληγώναμε». Η άφιξη ενός κοριτσιού θα αλλάξει τις ισορροπίες, αλλά πριν καλά-καλά το καταλάβουν τα παιδιά, το φθινόπωρο φτάνει γρήγορα σημαίνοντας το τέλος μιας εποχής – με κάθε πιθανή έννοια.

Το μεγάλο μήκους ντεμπούτο του Δήμου Αβδελιώδη χρωματίζει με φωτεινές γήινες αποχρώσεις και μια μεστή, sui generis ποιητική, το λεύκωμα μιας αθώας νιότης και μια από τις πιο ξεχωριστές ιστορίες ενηλικίωσης στην ιστορία του ελληνικού σινεμά. Ενώ η κάμερα ακολουθεί ήρεμα τους νεαρούς ήρωες και μια απαράμιλλη ευαισθησία διαποτίζει την επεισοδιακή εξιστόρηση, μικρές στιγμές αποκτούν τη σημασία σεισμικού γεγονότος. Η αφήγηση λειτουργεί συνδετικά ανάμεσα στα συμβάντα που θα μπορούσαν να είναι διήγηση, όνειρο ή ανάμνηση. Ευαίσθητο, παράξενο, αστείο και τραχύ το “Δέντρο” αυτό έχει μεγαλώσει πάνω σε κοινές, συλλογικές ρίζες. Αφηγείται ένα καλοκαίρι τόσο συγκεκριμένο, που μπορεί και να το ονειρευτήκαμε.

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΓΙΑ ΦΙΛΗΜΑ

Όταν μιλάμε για εμπορικό ελληνικό μιούζικαλ, λίγες ταινίες μπορούν να σταθούν δίπλα στην κλασική επιτυχία του Γιάννη Δαλιανίδη, με το απόλυτο all-star cast της εποχής. Πάνω σε μια κλασική δομή παρεξηγήσεων και πλαστοπροσωπίας, στήνεται ένα ξέφρενο θέαμα όπου χαρακτήρες και καταστάσεις μπλέκονται απολαυστικά εν μέσω μουσικής και κλασικών χορογραφιών, σε μια συνταγή τόσο ιδανικά εκτελεσμένη που δικαιολογημένα αποκτά μια σταθερή θέση στις επαναλήψεις και τις προτιμήσεις των θεατών διαμέσου των δεκαετιών της ελληνικής τηλεόρασης. Ιστορικής σημασίας, μιας και για πρώτη φορά έγχρωμη ελληνική ταινία γυρίζεται σε φορμά σινεμασκόπ, το φιλμ του Δαλιανίδη γίνεται εμπορικό φαινόμενο και στην εποχή της, κερδίζοντας τη μάχη των ταμείων ανάμεσα στις 93 ελληνικές ταινίες εκείνης της χρονιάς.

Στο φιλμ ακολουθούμε τη Ρένα, διευθύντρια τουριστικού γραφείου στη Νέα Υόρκη, που έρχεται για διακοπές στην Ελλάδα μαζί με την ανιψιά της, Τζένη. Ο αδελφός της Ρένας χρειάζεται χρήματα για μια δουλειά κι έτσι η Ρένα για να τον βοηθήσει ταξιδεύει στη Ρόδο για να συναντήσει τον επιχειρηματία Πέτρο Ράμογλου. Ο υιός Ράμογλου, ο Ανδρέας, κι ο φίλος του Κώστας ενδιαφέρονται να μπουν στο καλλιτεχνικό στερέωμα και ξετρελαίνονται με την Τζένη. Αποφασίζουν να τη διεκδικήσουν ακολουθώντας ένα παλαβό σχέδιο αλλαγής ρόλων: Ο Ανδρέας, παριστάνοντας τον φτωχό Κώστα, θα γοητεύσει την Τζένη, ενώ την ίδια στιγμή ο Κώστας παριστάνοντας τον πλούσιο Ανδρέα θα γνωρίσει την Έφη Ράμογλου που έφτασε στο νησί με τον πατέρα της. Αυτή η ανταλλαγή ρόλων θα δημιουργήσει ένα ντόμινο από μπελάδες και παρεξηγήσεις.

ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ

Η ζωή σε ένα οικόπεδο των Πετραλώνων σε τρεις εποχές του χρόνου. Σε μια αλάνα, το φθινόπωρο στήνεται ένα Λούνα Παρκ, το χειμώνα το οικόπεδο ερημώνεται και την άνοιξη χρησιμεύει σαν στάδιο όπου γίνονται οι γυμναστικές επιδείξεις του σχολείου, οι οποίες κατά τη διάρκεια της Χούντας γίνονται ένα ακόμα εργαλείο αποπροσανατολισμού από το καθεστώς. Μια σύνθεση από στιγμές της ζωής όπως κυλάει σε μια από τις τότε λιγότερο αστραφτερές γωνιές της πρωτεύουσας, όπου ένας χώρος αποκτά τη δική του υπόσταση. Το πέρασμα του χρόνου σμιλεύει τον χαρακτήρα ενός κομματιού γης αφήνοντας εκεί πάνω τα σημάδια του, όπως θα το έκανε και σε έναν άνθρωπο. Στιγμές χαράς και ζωντάνιας δίνουν τη θέση τους σε μια βροχερή μελαγχολία, σαν αλλαγές διάθεσης στην αλλαγή των εποχών. Μέχρι που το συμφέρον, μια εξωγενής δύναμη, διαλύει τα πάντα κατά την ανέγερση μιας οικοδομής. Το τέλος είναι αμείλικτο και αναπόφευκτο.

Στο πρώτο του δείγμα live action κινηματογράφου μετά από αξιοσημείωτες δουλειές στο animation, ο Μαραγκός κοιτάζει με ματιά ανθρώπινη και κινηματογραφική εκεί που μοιάζει να μην υπάρχει απολύτως τίποτα, και βλέπει τον λυρισμό μιας ολόκληρης ύπαρξης. Χρησιμοποιώντας τα απλούστερα μέσα, αποδίδει με αυθεντικότητα έναν ανθρώπινο χώρο, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ένα σπάνιο εσωτερικό ρυθμό. Μετατρέποντας σε ποίηση κάτι τόσο καθημερινό που περνά τελικά απαρατήρητο, αναδεικνύει έτσι την πολιτική του διάσταση. «Έδειχνα την κατάντια της ελληνικής κοινωνίας στα χρόνια της χούντας», λέει ο ίδιος για το έργο, που γυρίστηκε το ‘71 και είχε απαγορευτεί από το καθεστώς. Ο Μαραγκός, που σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του θα παραμείνει πιστός στο ανθρωποκεντρικό του όραμα, χαρίζοντας στο κοινό μεγάλες εμπορικές και καλλιτεχνικές επιτυχίες όπως το «Μάθε Παιδί μου Γράμματα», μπολιάζει εδώ με την εικαστική του ευαισθησία μια δήλωση πολιτικών πεποιθήσεων, αφήνοντας μια μικρού μήκους διάρκειας αλλά μεγάλης σημασίας παρακαταθήκη.

ROM

Το 1979, ο ΟΗΕ αναγνωρίζει τη φυλή των Ρομά με το προγονικό της όνομα RΟΜ. Μια δεκαετία αργότερα, η ταινία του Μενέλαου Καραμαγγιώλη χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο ROM στην Ελλάδα και επιχειρεί να δώσει το στίγμα του λαού αυτού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ακολουθώντας τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις που εκφράζονται στα πρόσωπα των τεσσάρων αφηγητών: Ο Δάσκαλος παρουσιάζει τις ρίζες των Ρομά αναλύοντας τις σπάνιες ιστορικές μνείες, σαν να διαβάζει από τα περιθώρια της Ιστορίας, και ο Φωτογράφος αποτυπώνει σε εικόνες το παρόν ενός λαού που δεν είχε ποτέ γραπτή παράδοση και επίσημη ιστορία. Η Τάμαρα μας ξεναγεί σε αρχέγονους μύθους, ιστορίες και τρόμους που εκφράζουν μια ολόκληρη κοινή ιστορία, ενώ η Άιμα μας συστήνει τη ματιά μιας νέας γενιάς που κοιτά προς το μέλλον, αναζητώντας μια νέα ταυτότητα δεμένη με το σήμερα.

Θεματικά και στυλιστικά τολμηρό, πρωτοποριακό αβαν-γκαρντ ντοκιμαντέρ που προέκυψε ως παραγωγή της -αμήχανης απέναντι στο περιεχόμενο- δημόσιας τηλεόρασης, το φιλμ του Καραμαγγιώλη βρήκε απέναντί του αντιστάσεις, λογοκρίθηκε στην εποχή του και δημιούργησε αντιδράσεις, βουτώντας βαθιά σε μια πλευρά της Ελλάδας που πολλοί θα προτιμούσαν να προσποιούνται πως δεν υφίσταται. Πλέκοντας περίτεχνα μύθο με ιστορική αλήθεια και νότες μαγείας με κοινωνιολογική παρατήρηση, ο Καραμαγγιώλης αφήνει κατά μέρος την προσέγγιση της γραμμικής αφήγησης και ανιχνεύει την ιστορική εξέλιξη της Ρομά παράδοσης μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον βίαιης απόρριψης. Συνεκτικό ρόλο παίζουν τα έμμονα leitmotifs της εικόνας και της μουσικής, που τονίζουν ακόμη περισσότερο τη συνειρμική διάσταση του φιλμ, μια διάσταση που δεν παρακολουθεί τη διαδρομή της λογικής αλλά την τροχιά της περιπέτειας, και που επιμένοντας στη γοητεία του επουσιώδους, συγγενεύει όσο μπορεί με τα τσιγγάνικα παραμύθια. Ταινία-σταθμός στην ιστορία του ελληνικού ντοκιμαντέρ που χαρακτηρίστηκε «αριστούργημα που πρέπει να μείνει κλασικό στην ιστορία του σινεμά» από τη Cinémathèque Française, το φιλμ του Καραμαγγιώλη αποτελεί ένα φορμαλιστικά περιπετειώδες δείγμα κοινωνικού και πολιτικού σινεμά που ερευνά με καθοριστικό τρόπο την ιδέα της ταυτότητας.

Το αναλυτικό πρόγραμμα:

• Πέμπτη 31 Μαρτίου: 20:00 Το Μπλόκο του Άδωνι Κύρου (1965) / 22:00 Κιέριον του Δήμου Θέου (1968)
• Παρασκευή 1 Απριλίου: 20:00 Ο Μικρός Δραπέτης του Σταύρου Τσιώλη (1968) / 22:00 Το Δέντρο Που Πληγώναμε του Δήμου Αβδελιώδη (1986)
• Σάββατο 2 Απριλίου: 18:00 Μανταλένα του Ντίνου Δημόπουλου (1960) / 21:30 Κορίτσια για Φίλημα του Γιάννη Δαλιανίδη (1965)
• Κυριακή 3 Απριλίου: 19:00 Η Ακρόπολις των Αθηνών του Ροβήρου Μανθούλη (1960), Θηραϊκός Όρθρος των Κώστα Σφήκα και Σταύρο Τορνέ (1968), Οικόπεδο του Θόδωρου Μαραγκού (1971), Στα Τουρκοβούνια του Λευτέρη Ξανθόπουλου (1982), Αθήναι της Εύας Στεφανή (1995) / 21.30 Γράμματα από την Αμερική του Λάκη Παπαστάθη (1972), Τελευταίος Σταθμός, Κρόιτσμπεργκ του Γιώργου Καρυπίδη (1975), Το Άλλο Γράμμα του Λάμπρου Λιαρόπουλου (1976)
• Δευτέρα 4 Απριλίου: 19:00 Φούρνοι, Μια Νέα Γυναικεία Κοινωνία των Αλίνα Δημητρίου και Νίκο Κανάκη (1982), Rom του Μενέλαου Καραμαγγιώλη (1989) / 21.30 Λιποτάκτης των Γιώργο Κόρρα & Χρήστο Βούπουρα (1988)

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις