Το απωθημένο του ‘τρίτου πόλου’

Στο χώρο της κεντροαριστεράς, η έννοια του περίφημου “τρίτου πόλου” λειτούργησε και λειτουργεί ως συλλογικό απωθημένο. Η ραγδαία υποχώρηση του ΠΑΣΟΚ και η δημιουργία από το 2014 και μετά ενός νέου δικομματισμού, με εταίρους πλέον τη ΝΔ και τον προελαύνοντα τότε ΣΥΡΙΖΑ, έβαλε στο μυαλό μιας μερίδας στελεχών του χώρου την ιδέα της συσπείρωσης των ενδιάμεσων δυνάμεων.

Το story είχε ενδιαφέρον, αλλά έπασχε σε δύο σημεία: στα κομματικά “μαγαζιά” που είδαν δύσθυμα ή και επιθετικά την προοπτική να κατεβάσουν ρολά και στις σοβαρές πολιτικές διαφωνίες που υπήρχαν μεταξύ πολλών ενδιαφερομένων.

Η “πρωτοβουλία των 58”, για παράδειγμα, στην παρέμβαση της οποίας πολλοί είδαν τότε τον καταλύτη για τη δημιουργία μιας νέας συμπαράταξης του κέντρου, σκανδάλισε το ΠΑΣΟΚ και δίχασε τη ΔΗΜΑΡ, αφού έβαζε ως προαπαιτούμενο την υπέρβαση των σχημάτων του χώρου. Το κρισιμότερο,  ωστόσο, που οδήγησε και στην κατάρρευση το όλο εγχείρημα, ήταν η απόπειρα να “παντρευτεί” ένα κόμμα που συμμετείχε στην κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ) με ένα άλλο που βρισκόταν στην αντιπολίτευση (ΔΗΜΑΡ) και ανέπτυσσε τότε αριστερή ρητορική.

Η ανάγκη για τη δημιουργία του “τρίτου πόλου” επανέρχεται και σήμερα, σε άλλο πολιτικό περιβάλλον και με άλλους πρωταγωνιστές. Όσοι εισηγούνται μία τέτοια προοπτική, ωστόσο, αντιμετωπίζουν δύο σημαντικά προβλήματα, παρόμοια με αυτά που βύθισαν και το φιλόδοξο εγχείρημα του 2014. Το ένα είναι η τύχη των υπαρχόντων κομματικών μηχανισμών (ΠΑΣΟΚ  και Ποτάμι) και το δεύτερο το πολιτικό στίγμα της συμπαράταξης.

Η ασάφεια των προτάσεων που διατυπώνονται, ενισχύει, αντικειμενικά, όσους βλέπουν αμυντικά ή και αρνητικά την υπέρβαση των υπαρχόντων κομματικών μηχανισμών και αντιμετωπίζουν τον «τρίτο πόλο» όχι ως κατάληξη μιας διαδικασίας ανασύνθεσης, αλλά ως εκλογική ομοσπονδία του ενδιάμεσου χώρου. Προτάσεις, μάλιστα, όπως αυτή του «κοινοβουλίου του κέντρου», την οποία κατέθεσε το Ποτάμι, πετούν τη μπάλα στην εξέδρα και συντηρούν το σημερινό οργανωτικό status.

Το κυριότερο είναι, όμως, ότι η οργανωτική ασάφεια συνοδεύεται πολλές φορές από πολιτική σύγχυση και θολό στίγμα. Στις συνθήκες ενίσχυσης του διπολισμού που διαμορφώνει η επικράτηση Μητσοτάκη στη ΝΔ, ο «τρίτος πόλος» δεν μπορεί να είναι ούτε «ολίγον ΝΔ», όπως ένα τμήμα του εισηγείται, ούτε και να παριστάνει τον πρόθυμο εταίρο ή τον κατ’ επάγγελμα συνεργαζόμενο.

Για να αντέξει στις μυλόπετρες της πόλωσης ο ενδιάμεσος χώρος, αυτό που προέχει δεν είναι να επιλέξει στρατόπεδο, αλλά να κατοχυρώσει την πολιτική του αυτονομία, παίρνοντας θέση απέναντι και στους δύο εταίρους του διπολισμού. Αντίθετα, όσο αποδέχεται διλήμματα ή προσχωρεί σε δίπολα που άλλοι επινοούν γι αυτόν – όπως τα περί συμπαράταξης των απανταχού μεταρρυθμιστών ή των ευρωπαϊστών που πρέπει να συσπειρωθούν απέναντι στις δυνάμεις του λαϊκισμού – μεταδίδει το μήνυμα του συμπληρωματικού πολιτικού χώρου και απειλείται από την αειθαλή λογική της «χαμένης ψήφου».

Στο συνέδριο του Ποταμιού που χθες ολοκλήρωσε τις εργασίες του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε ότι, ασχέτως επιμέρους διαφωνιών, το κόμμα του Σταύρου Θοδωράκη ανήκει στην ίδια πλευρά του λόφου με τη Νέα Δημοκρατία. Το ίδιο, με παρεμφερή φρασεολογία και θυμίζοντας ίσως και την εμπειρία της συγκυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, θα μπορούσε να πει και ενώπιον των συνέδρων της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ.

Το θέμα, ωστόσο, δεν είναι τι λέει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης – στο κάτω κάτω της γραφής, τη δουλειά του κάνει και, επ’ αυτού, την κάνει μια χαρά… Το ζήτημα για τις φυλές του ενδιάμεσου χώρου είναι αν αποδέχονται οι ίδιες το ρόλο του φτωχού συγγενούς ή αν σκέφτονται να διεκδικήσουν το ρόλο ενός «τρίτου πόλου», όχι μόνο αυτοτελούς οργανωτικά, αλλά – το κυριότερο – αυτόνομου πολιτικά.

*Ο Χρήστος Μαχαίρας είναι δημοσιογράφος.