Eπιστήμονες δημιούργησαν για πρώτη φορά “φάντασμα”

Τα φαντάσματα και οι αόρατες παρουσίες μυστηριωδών όντων «κυνηγούν» τους ανθρώπους από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, αλλά μάλλον είναι πλάσματα της φαντασίας μας. Επιστήμονες στην Ελβετία έδειξαν με εργαστηριακά πειράματα ότι οι «παρουσίες» που καμία φορά νιώθουμε γύρω μας, πιθανότατα δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις που δημιουργεί ο νους, όταν στιγμιαία χάνει την επαφή του στον χώρο με το ίδιο του το σώμα, εξαιτίας υπερβολικής κόπωσης, ασθένειας ή έντονου ψυχολογικού στρες.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί μια ιδιόμορφη διάσταση και σύγχυση ανάμεσα στο σώμα και στο νου, με συνέπεια ο τελευταίος να μην ερμηνεύει σωστά τα σήματα που δέχεται και να νομίζει ότι ένα άλλο σώμα υπάρχει κοντά του – ενώ στην πραγματικότητα δεν πρόκειται παρά για το δικό του.

Πέρα από τους μύθους και τις ιστορίες σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, μέχρι σήμερα οι ασθενείς με ψυχιατρικές και νευρολογικές παθήσεις αναφέρουν παράξενες «παρουσίες» γύρω τους – για να μην αναφέρουμε τις ουκ ολίγες αναφορές ερευνητών στο πεδίο της παραψυχολογίας, των μέντιουμ κ.α.

Οι επιστήμονες ανέκαθεν υποψιάζονταν ότι αυτά τα «φαντάσματα» ήσαν δημιουργήματα του μυαλού και αυτή τη φορά φαίνεται ότι το απέδειξαν, «δημιουργώντας» τη σχετική ψευδαίσθηση στο εργαστήριο. Η αίσθηση της αόρατης ″παρουσίας″ ήταν τόσο έντονη, που δύο από τους εθελοντές στο πείραμα εκλιπαρούσαν να σταματήσει.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή νευροεπιστήμης Όλαφ Μπλάνκε της Ομοσπονδιακής Πολυτεχνικής Σχολής της Λοζάνης (EFPL) και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Γενεύης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας “Current Biology”, σύμφωνα με το BBC, το “Science”, το “Nature” και το “New Scientist”, πειραματίστηκαν με 48 εθελοντές, πετυχαίνοντας -με τη βοήθεια και ενός ρομπότ- να «χειραγωγήσουν» το νευρολογικό σύστημα των συμμετεχόντων και να δημιουργήσουν γύρω τους την ψευδαίσθηση της ύπαρξης τεσσάρων φαντασμάτων, τα οποία μάλιστα άγγιζαν τις πλάτες τους με αόρατα δάχτυλα.

Το πείραμα έδωσε την εντύπωση στους συμμετέχοντες, οι οποίοι ήσαν πλήρως υγιείς σωματικά και νοητικά, ότι αόρατοι άνθρωποι (δύο έως τέσσερις) ήσαν κοντά τους. «Το πείραμά μας προκάλεσε την αίσθηση μιας ξένης παρουσίας στο εργαστήριο για πρώτη φορά. Αυτό δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό να προκληθεί υπό φυσιολογικές συνθήκες, απλώς μέσω συγκρουόμενων αισθητηριακών και κινητικών σημάτων, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται παρά για μια αλλοιωμένη αντίληψη του σώματός μας από τον εγκέφαλό μας», δήλωσε ο Όλαφ Μπλάνκε.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, κανονικά ο άνθρωπος σχηματίζει στο νου του μια ενοποιημένη αντίληψη του εαυτού του μέσα στο χώρο. Όμως, μερικές φορές, π.χ. λόγω ασθένειας -ή στη συγκεκριμένη περίπτωση με τη βοήθεια του ρομπότ- ο ανθρώπινος νους σχηματίζει μια δεύτερη εικόνα του σώματός του, την οποία δεν αντιλαμβάνεται ως «εγώ», αλλά ως κάποιον τρίτο, μια ξένη «παρουσία». Αυτή η παρουσία, στη συνέχεια, μπορεί να ερμηνευτεί ως άγγελος, δαίμονας, πνεύμα νεκρού ή κάποιο άλλο φάντασμα.

Δεν είναι τυχαίο, όπως επεσήμαναν οι ερευνητές, ότι συχνά άνθρωποι, όπως οι ορειβάτες (συνήθως σε υψόμετρο άνω των 6.000 μέτρων) και οι εξερευνητές, οι οποίοι νιώθουν μεγάλη σωματική και νοητική πίεση, έχουν αναφέρει την εμπειρία τέτοιων παρουσιών – φαντασμάτων. Τυπική είναι η περίπτωση του ορειβάτη Ράιχολντ Μέσμερ, ο οποίος το 1970 κατέβαινε από μια κορυφή των Ιμαλαΐων, μαζί με τον επίσης ορειβάτη αδελφό του, παγωμένος, εξαντλημένος και στερημένος από επαρκές οξυγόνο. Όπως ανέφερε αργότερα, κάποια στιγμή αντιλήφθηκε το φάντασμα ενός τρίτου ορειβάτη να κατεβαίνει μαζί τους σε απόσταση λίγων βημάτων από αυτούς.

Κάτι ανάλογο κατά καιρούς συμβαίνει με ανθρώπους που βιώνουν μια τραυματική συναισθηματική κατάσταση, π.χ. λόγω απώλειας κάποιου δικού τους ανθρώπου, οπότε πάλι έχουν αναφέρει ότι ένοιωσαν -ή είδαν- τέτοιες «παρουσίες». Επιληπτικοί, σχιζοφρενείς, άτομα που υποφέρουν από σοβαρές ημικρανίες ή έχουν υποστεί εγκεφαλικό, καρκινοπαθείς που πονάνε και άλλοι ασθενείς είναι επίσης επιρρεπείς σε τέτοιες εμπειρίες.

Οι ελβετοί ερευνητές, πριν το πρωτότυπο πείραμά τους, πραγματοποίησαν εγκεφαλική απεικόνιση σε 12 ασθενείς με νευρολογικές διαταραχές, οι οποίοι στο παρελθόν είχαν αναφέρει ότι ένιωσαν «παρουσίες» γύρω τους. Οι επιστήμονες εντόπισαν ανωμαλίες σε τρεις περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες εμπλέκονται στην επίγνωση του εαυτού, στην κίνηση και στην αντίληψη του χώρου.

Οι ερευνητές διευκρίνισαν ότι το αίσθημα της «παρουσίας» είναι διαφορετικό από το αίσθημα της εξωσωματικής εμπειρίας (όπως αυτής στις επιθανάτιες εμπειρίες) και πηγάζει από διαφορετικές εγκεφαλικές περιοχές. Επίσης τόνισαν ότι, παρά τα νέα ευρήματα, είναι μάλλον απίθανο οι άνθρωποι να σταματήσουν να πιστεύουν στα φαντάσματα.