Όταν η Διεθνής Αμνηστία υπερασπιζόταν τον Ερντογάν

Του Γιώργου Σκαφιδά

Με τα σημερινά δεδομένα, ηχεί σαν… ανέκδοτο και μάλιστα από τα κακά. Υπήρξε ωστόσο μια εποχή στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, κατά την οποία η Διεθνής Αμνηστία αναγνώριζε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως… «θύμα πολιτικά υποκινούμενων διώξεων» πίσω στην Τουρκία και έκανε εκστρατεία υπέρ του, βάζοντάς τον μάλιστα τότε στην ίδια μοίρα… με διωκόμενους Κούρδους, υποστηρικτές του PKK και αρνητές στράτευσης.

Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πριν την ίδρυση του ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), όταν ο Ερντογάν έκανε αντιπολίτευση στο κοσμικό τουρκικό κατεστημένο, ο ίδιος τότε ως δήμαρχος της Κων/πολης και στέλεχος του αντιπολιτευόμενου ισλαμικού Κόμματος της Αρετής (FP).

Το 1999, στην ετήσια έκθεσή της για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, η Διεθνής Αμνηστία υπερασπίζεται (μεταξύ πολλών άλλων διωκόμενων από τις κυβερνήσεις των Γιλμάζ και Ετζεβίτ) έναν τότε 45χρονο ανερχόμενο πολιτικό αστέρα ονόματι Ερντογάν επειδή τολμάει «να ασκεί κριτική στην τουρκική κυβέρνηση από θρησκευτική οπτική γωνία».

Αντιγράφουμε από εκείνη την έκθεση: «Τον Απρίλιο (σ.σ. του 1998) ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήμαρχος της Κων/πολης, καταδικάστηκε σε δέκα μήνες φυλάκιση για μια ομιλία που είχε κάνει το Δεκέμβριο του 1997. Το κατηγορητήριο αναφερόταν συγκεκριμένα σε τέσσερις στίχους-κάλεσμα υπέρ του Ισλάμ, που είχε παραθέσει ο Ερντογάν από ένα ποίημα του Ζιγιά Γκιοκάλπ. Οι συγκεκριμένοι στίχοι, που δεν προωθούσαν τη βία, εμφανίζονται σε βιβλίο προτεινόμενο από το υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας. Η καταδίκη επικυρώθηκε κατόπιν έφεσης το Σεπτέμβριο (σ.σ. του 1998). Συνέπεια της καταδίκης αποτελεί και η απαγόρευση της ενασχόλησης με την πολιτική. Φαίνεται πως αυτό ίσως να είναι και το κυριότερο κίνητρο πίσω από τη δίωξη. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρείτο πιθανός υποψήφιος για την ηγεσία του Κόμματος της Αρετής».

Έκτοτε έμελλε να σημειωθούν τεκτονικές αλλαγές στην τουρκική πολιτική σκηνή αλλά και στην τουρκική γεωπολιτική γειτονιά. Πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Ερντογάν είχε όντως οδηγηθεί στη φυλακή για ένα ποίημα (του καλούμενου πατέρα του τουρκικού εθνικισμού Ζιγιά Γκιοκάλπ) που είχε αναφέρει κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη νοτιοανατολική Τουρκία το 1997. Κι όλα αυτά μόλις λίγους μήνες μετά το καλούμενο βελούδινο πραξικόπημα που είχε νωρίτερα την ίδια χρονιά οδηγήσει στην ανατροπή-παραίτηση του Νετζμετίν Ερμπακάν από την πρωθυπουργία (στην ανατροπή δηλαδή του πρώτου ισλαμιστή πρωθυπουργού της σύγχρονης Τουρκίας και πολιτικού μέντορα του Ερντογάν).

Πίσω στο παρόν, ο Ερντογάν είναι πλέον εκείνος που (προ)φυλακίζει αδιακρίτως, αρειμανίως και κατά συρροή όλους εκείνους που τολμούν να του ασκούν κριτική (πάνω από 50.000 άτομα μόνο τους τελευταίους 13 μήνες), μεταξύ άλλων και την ίδια τη διευθύντρια του παραρτήματος της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία (μόλις τον περασμένο Ιούλιο). Διόλου τυχαία, όταν είδε τους ακτιβιστές της να συλλαμβάνονται, η Διεθνής Αμνηστία έσπευσε να θυμίσει στον Ερντογάν ότι τον είχε στηρίξει τα έτη 1998-1999, όταν εκείνος βρισκόταν στο στόχαστρο διώξεων.

Ωστόσο, το αυτί του δεν δείχνει να ιδρώνει. Η Τουρκάλα Ιντίλ Ισέρ, επικεφαλής της Διεθνούς Αμνηστίας στη χώρα, παραμένει στη φυλακή, όπως και δεκάδες χιλιάδες άλλοι Τούρκοι αντιφρονούντες.

Στις τουρκικές φυλακές ωστόσο βρίσκονται έγκλειστοι με την κατηγορία της τρομοκρατίας σήμερα και ουκ ολίγοι δυτικοί: ο Αμερικανός πάστορας Άντριου Μπράνσον, ο Γάλλος δημοσιογράφος Λουπ Μπιρό, ο Γερμανός δημοσιογράφος Ντενίζ Γιουτζέλ, ο Γερμανός ακτιβιστής Πέτερ Στόιντνερ κ.α. Η «αίσθηση» που υπάρχει μάλιστα διεθνώς είναι ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τους φυλακισμένους πίσω στην Τουρκία δυτικούς ως διαπραγματευτικό χαρτί και ως μοχλό πίεσης απέναντι στη Δύση.

Μέσα σε όλα αυτά, οι μόνοι που εξακολουθούν να ηχούν ανησυχητικά επίκαιροι στο μυαλό και τις διαθέσεις του Τούρκου προέδρου είναι εκείνοι οι αμφιλεγόμενοι στίχοι του Ζιγιά Γκιοκάλπ… για «τους μιναρέδες που γίνονται ξιφολόγχες, τα τζαμιά που γίνονται στρατώνες και τους πιστούς μουσουλμάνους που γίνονται στρατιώτες».

(Φωτογραφία: AP via Pool Presidential Press Service)