Όλα στο φως: Ανοικτά δημόσια έγγραφα και δεδομένα για τους πολίτες

Ένα νέο τοπίο δημιουργείται στο δημόσιο τομέα, τόσο στο πλαίσιο της διαφάνειας όσο και στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, με την ψήφιση του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια της Βουλής για την “ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημοσίου τομέα”, καθώς οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα και όπως εκτιμάται από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη πλέον των 40 δισ. ευρώ στην κοινότητα.

Ταυτόχρονα, με το εν λόγω νομοσχέδιο, που προώθησε το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, θεσμοθετούνται και μεταρρυθμίσεις όπως η καθιέρωση της υποχρεωτικής ανάρτησης των οικονομικών στοιχείων των Αστικών Μη Κερδοσκοπικών Εταιριών (μεταξύ των οποίων και των ΜΚΟ), που επιχορηγούνται από το δημόσιο με άνω των 3.000 ευρώ, καθώς και του υποχρεωτικού αυτεπάγγελτου ελέγχου της γνησιότητας όλων των δικαιολογητικών που υποβάλλονται για κάθε νέο διορισμό ή πρόσληψη στο δημόσιο.

Ειδικότερα, με το νέο νόμο η Ελλάδα όχι μόνο προσαρμόζεται στην Οδηγία της Ε.Ε. 2013/37 «σχετικά με την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα», αλλά κάνει ακόμη πιο τολμηρά βήματα σε σχέση με το κείμενο της οδηγίας για το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων και την ενίσχυση της διαφάνειας. Στο πλαίσιο αυτό, καθιερώνεται η αρχή της εξ ορισμού ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας.

Η αρχή αυτή έγκειται στο ότι:

– Τα έγγραφα, οι πληροφορίες και τα δεδομένα που κατέχει η διοίκηση είναι κατ’ αρχήν ανοικτά και προσβάσιμα στους πολίτες.

– Ο αποκλεισμός της πρόσβασης και η περαιτέρω χρήση των πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα δεν δικαιολογείται για λόγους σκοπιμότητας, αλλά μόνο για λόγους νομιμότητας.

– Η διοίκηση οφείλει να αιτιολογεί ειδικώς τις περιπτώσεις στις οποίες δεν διαθέτει για περαιτέρω χρήση τα δεδομένα που κατέχει.

– Η περαιτέρω χρήση των δεδομένων, εφόσον θεωρείται αναγκαίο, μπορεί να επιτρέπεται με καθεστώς γενικής ή ειδικής άδειας.

Με το συγκεκριμένο νόμο ενισχύεται η συμμετοχή, η διαφάνεια και ο δημόσιος έλεγχος και αφ’ ετέρου προωθείται η επιχειρηματικότητα. Οι επιχειρήσεις, ιδίως οι νεοφυείς και όσες δραστηριοποιούνται στον τομέα των νέων τεχνολογιών, έχουν την απαραίτητη πρώτη ύλη ώστε να αναπτύξουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.

Η ανοιχτή διάθεση δεδομένων θα ωφελήσει συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, συμβάλλοντας μεσοπρόθεσμα στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα «Ανοικτά Δεδομένα» εκτιμάται πως θα οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη πλέον των 40 δις ευρώ για την Ε.Ε., καθώς και σε αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας που θα ξεπερνά τα 3 τρις δολάρια, σε επτά διαφορετικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας (εκπαίδευση, μεταφορές, καταναλωτικά προϊόντα, ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, υγεία και καταναλωτική πίστη) σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πιο συγκεκριμένα, οι ομάδες πληθυσμού που θα ωφεληθούν με πρακτικό τρόπο από τη χρήση των ανοιχτών δεδομένων, είναι:

– Η διάθεση στοιχείων προσβασιμότητας μειώνει τα εμπόδια για εργασία, ταξίδια και τουρισμό για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα. Ομοίως, η ψηφιακή διάθεση των δημόσιων πληροφοριών σε ανοιχτά πρότυπα επιτρέπει την ευχερή μετατροπή σε κώδικα Braille.

– Από τα ανοικτά δεδομένα ωφελείται παράλληλα και ο γενικός πληθυσμός. Έτσι, η διάθεση δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες μεταφορές, ειδικά δεδομένων πραγματικού χρόνου, αυξάνει τόσο τον αριθμό των επιβατών όσο και το διαθέσιμο χρόνο τους.

– Οι καταναλωτές μπορούν ομοίως να ωφεληθούν. Η ανάπτυξη εφαρμογών που ενισχύσουν την έρευνα αγοράς, οδηγεί μέσα από τον υγιή ανταγωνισμό σε μείωση τιμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι τιμές των «σούπερ μάρκετ», οι τιμές βενζίνης, καθώς και τα δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων και φροντιστηρίων.

Παράλληλα, στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται και τρεις ακόμη διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις:

1) Η εκτέλεση των προϋπολογισμών των υπουργείων, των ΝΠΔΔ, των ΟΤΑ Α’ και Β’ Βαθμού και των ΝΠΔΔ αυτών, πρέπει να εμφανίζεται στην ιστοσελίδα τους κατά κανόνα σε πραγματικό χρόνο και να παρέχει αναλυτικές καταστάσεις και για το σκέλος των εσόδων και για το σκέλος των εξόδων ανά κωδικό αριθμό εσόδου ή εξόδου. Με τον τρόπο αυτό, κάθε πολίτης μπορεί να αξιολογεί και να έχει πλήρη γνώση της πορείας εκτέλεσης του προϋπολογισμού κάθε φορέα.

2) Καθιερώθηκε η υποχρεωτική ανάρτηση στο αναβαθμισμένο «πρόγραμμα Διαύγεια» για όλες τις Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες (μεταξύ των οποίων και οι ΜΚΟ), τα σωματεία, τα ιδρύματα και τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ) και λοιπούς μη κερδοσκοπικούς φορείς, οι οποίες επιχορηγούνται από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα με ποσό άνω των 3.000 ευρώ ετησίως. Κάθε ένας από τους ανωτέρω φορείς οφείλουν να αναρτούν αναλυτική κατάσταση διάθεσης των επιχορηγήσεων που έλαβαν.

3) Καθιερώθηκε η διαδικασία του υποχρεωτικού και αυτεπάγγελτου ελέγχου της γνησιότητας όλων των δικαιολογητικών που υποβάλλονται για κάθε νέο διορισμό ή πρόσληψη. Για όλους τους υπαλλήλους, μόνιμους και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου, σε όλο το Δημόσιο και για όλους τους τρόπους πρόσληψης. Για τους ήδη υπηρετούντες υπαλλήλους καθιερώθηκε ο αυτεπάγγελτος έλεγχος της γνησιότητας των δικαιολογητικών με αφορμή συγκεκριμένη σοβαρή υπηρεσιακή μεταβολή (μετάταξη ή μεταφορά) ή με την παραίτηση από την υπηρεσία.

(Με πληροφορίες από ΑΠΕ)