Αλ. Κωστόπουλος: Το ‘Σχέδιο Μάρσαλ’ τότε και σήμερα

Στο βιβλίο “Γέφυρες συνεργασίας: Σχέδιο Μάρσαλ και Ελλάδα”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Ίκαρος”, ο συγγραφέας εξετάζει το σχέδιο Σχέδιο Μάρσαλ με σκοπό οι αναγνώστες “να αντλήσουν γόνιμα στοιχεία από το παρελθόν, που θα τους θωρακίσουν ώστε να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις προκλήσεις και να αξιοποιήσουν τις μελλοντικές προοπτικές”.

Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η αναφορά στην περίοδο του Σχεδίου Μάρσαλ, συγκριτικά με την κατάσταση που βιώνει η χώρα;

Νομίζω ότι είναι εξαιρετικά επίκαιρη εάν αναλογιστούμε ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έχει δει σωρεία “σχεδίων”
“πλάνων” και “πολιτικών” που στόχο είχαν – ή έλεγαν ότι είχαν – να σώσουν την χώρα, να την “ανοικοδομήσουν” και να την επαναφέρουν σε τροχιά ανάπτυξης. Όλα αυτά τα μεγαλεπήβολα σχέδια – που τις περισσότερες φορές είτε είχαν σχεδιαστεί από μαθητευόμενους μάγους, είτε από “ειδικούς” με πολύ συγκεκριμένη ατζέντα, λίγο πολύ απέτυχαν ή τουλάχιστον δεν βοήθησαν με ένα ουσιαστικό και μετρήσιμο τρόπο ώστε η χώρα μας να ξεπεράσει δομικές αδυναμίες δεκαετιών αλλά και να συνθέσει τις απαιτούμενες νέες, τολμηρές πολιτικές που θα επέτρεπαν την κατά το μέγιστο δυνατό, ευρύτερη και σε ρεαλιστικές – ορθολογικές βάσεις οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και την αποκατάσταση των ισχυρά τραυματισμένων θεσμών μας.

Κυρίως όμως απέτυχαν διότι προσέγγιζαν ένα πολυδιάστατο πρόβλημα εξαιρετικά μονόπλευρα δημιουργώντας πολλαπλές αρνητικές αλυσιδωτές αντιδράσεις που όχι μόνο τραυμάτιζαν περαιτέρω την κοινωνία μας αλλά την έφερναν και εναντίον της όλης προσπάθειας. Η κοινωνία πρέπει να είναι συμμέτοχος της όποια προσπάθειας και όχι αντικείμενο της.

Εκεί είναι η διαφορά του σχεδίου Μάρσαλ. Ότι όταν σχεδιάστηκε στόχευε με οξυδέρκεια και στρατηγική στην συλλογική ανάπτυξη της Ευρώπης μέσα από την συνεργασία και την ανάπτυξη ισχυρών εμπορικών δεσμών. Προφανώς εξυπηρετούσε τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ αλλά με έναν ευρύτερο εποικοδομητικό τρόπο μέσα από την συλλογική ανάπτυξη και την ευημερία του τότε δυτικού κόσμου. Το σχέδιο Μάρσαλ πέτυχε – προφανώς με τις όποιες αδυναμίες του – επειδή υπήρχε πολιτική στρατηγική στόχευση και επαγγελματισμός στην υλοποίηση με πρόγραμμα και έλεγχο αποτελεσμάτων.

Ποια παραδείγματα θα μπορούσε να αντλήσει η Ελλάδα στην παρούσα φάση από την συγκεκριμένη περίοδο;

Αρχικά ότι απαιτείται μία στρατηγική με κέντρο τον άνθρωπο, την ουσιαστική λειτουργία με θεσμούς και την ρεαλιστική προσέγγιση στα “θέλω” μας και τα “μπορώ” μας μακριά από μεγαλοϊδεατισμούς, ιστορικές ή πολιτικές εμμονές και περιοριστικά πολιτικά συμφέροντα. Το δεύτερο κατά την άποψη μου είναι ότι χρειάζεται μία μικρή συμπαγής ομάδα που θα εφαρμόσει το όποιο πρόγραμμα με έλεγχο αλλά και ευελιξίες ώστε να τελεσφορήσει ή όποια προσπάθεια. Με λίγα λόγια, δεν χρειάζονται ειδικές γραμματείες, επιτροπές και υποεπιτροπές με δήθεν ειδικούς ή φίλους αλλά μία ομάδα τεκμηριωμένα χρήσιμων. Τέλος θα έλεγα ότι το πιο σημαντικό είναι η θεμελιώδης εντολή του Μάρσαλ: η Ευρώπη θα πρέπει να σώσει τον εαυτό της. Με άλλα λόγια κανένα σχέδιο Μάρσαλ ή άλλο, καμία μεταρρύθμιση ή άλλη σωτηρία δεν μπορεί να λειτουργήσει αν ΕΜΕΙΣ πρώτα δεν συνειδητοποιήσουμε και αποδεχτούμε την ανάγκης της αλλά και το όποιο κόστος της.   

Ποιές είναι οι “γέφυρες συνεργασίας” που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σήμερα ώστε να θωρακιστεί η χώρα και να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις μελλοντικές προκλήσεις;

Πάνω από όλα οι γέφυρες που έχουν δομήσει και δομούν καθημερινά οι Έλληνες επιχειρηματίες, επιστήμονες και νέοι μας που βρίσκονται στο εξωτερικό. Όλοι τους είναι πρεσβευτές, πομποί και δέκτες νέων αντιλήψεων και εκφραστές της Ελλάδας που μπορούμε να είμαστε. Όλοι τους επίσης είναι κάπου χρήσιμοι και οφείλουμε να αντιληφθούμε και να αξιοποιήσουμε την δυναμική και την αξία τους για τη χώρα μας.

Μετά αναμφίβολα, “γέφυρες”  αποτελούν οι ανά τον κόσμο φιλέλληνες σε κάθε πεδίο της ζωής. Τέλος “γέφυρες” είναι οι πολλές και σημαντικές προοπτικές που έχει η χώρα μας εφόσον αφήσουμε παρωχημένες αντιλήψεις και τον ανελέητο κρατισμό – κομματισμό στο χθες. Εφόσον επενδύσουμε στην σύγχρονη παιδεία και δούμε με στρατηγική – όπως έκανε και ο Μάρσαλ – όχι μόνο το αύριο αλλά και τον επόμενο χρόνο ή την επόμενη δεκαετία.

Ο Αλέξανδρος Κωστόπουλος είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας στρατηγικής και επικοινωνίας Foresight. Έχει συνεργαστεί με ιδιώτες και οργανισμούς από τον πολιτικό, ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό κόσμο στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ελλάδα και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, σχεδιάζοντας στοχευμένες στρατηγικές και ολοκληρωμένα προγράμματα διαχείρισης φήμης, διαμόρφωσης σχέσεων και ενίσχυσης επιρροής.

Είναι εκλεγμένο μέλος της διοικούσης επιτροπής και του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, συνιδρυτής του Ινστιτούτου Περιφερειακού Διαλόγου και Στρατηγικής και εκπρόσωπος της American Citizens Abroad στην Ελλάδα.

Αρθρογραφεί σε κορυφαίες ελληνικές εφημερίδες και έχει δώσει ομιλίες για τη σημασία της συνεργασίας, τη δημόσια διπλωματία, τις αμερικανικές υποθέσεις και την επιχειρηματικότητα.