Ελίνα Σκαρπαθιώτη: “H ανάγκη να εκφραστούμε μέσα από το τραγούδι είναι και πάλι επίκαιρη”

Η σπουδαία τραγουδίστρια Ελίνα Σκαρπαθιώτη, μίλησε στο NEWS 247 για την καριέρα της, τη μουσική που επέλεξε να παίζει και τη διαφορά της διασκέδασης με την ψυχαγωγία.

Η απόφασή της να επιστρέψει στην Ελλάδα και το πρότζεκτ Nueva Cancion. Η Ελίνα Σκαρπαθιώτη θα δώσει συναυλία στις 5 Δεκεμβρίου στο Yard (Πατησίων 101).

Πείτε μας λίγα λόγια για σας. Μετά τις σπουδές σας στο εξωτερικό γιατί επιστρέψατε στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Κρήτη;

Ξεκίνησα σπουδές κλασικού πιάνου σε ηλικία 5 ετών. Σπούδασα με πολλούς δασκάλους σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας μέχρι να αποφοιτήσω από το ωδείο Φίλιππος Νάκας στην Αθήνα με 1ο βραβείο και άριστα παμψηφεί. Λίγα χρόνια αργότερα συνέχισα τις μουσικές μου σπουδές στις ΗΠΑ, με έμφαση στο πιάνο και την εθνομουσικολογία, όπως είχα την ευκαιρία να σπουδάσω δίπλα σε κάποιους σπουδαίους καθηγητές.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έδωσα συναυλίες ως κλασική πιανίστα, συνέπραξα με την Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Τσακάλωφ, το κουαρτέτο εγχόρδων του Δήμου Ηρακλείου και με εξαιρετικούς μουσικούς διεθνούς φήμης όπως τον Βραζιλιάνο τενόρο Adriano Pinheiro και τον Κουβανό συνθέτη και κιθαρίστα José Lezcano. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι συστηματικά και με το τραγούδι, με έμφαση στο γαλλικό και στο λατινοαμερικάνικο ρεπερτόριο.

Μίληστε μας για την περιοδεία που κάνατε με το πρόγραμμα Nueva Canción. Τι είδους μουσική παίζετε; Ποιοι είναι οι συνεργάτες σας;

Η Nueva Canción είναι αναμφίβολα το πιο αγαπημένο μου πρότζεκτ μέχρι στιγμής. Ήρθα σ’επαφή και ασχολήθηκα μ’αυτό το ρεπερτόριο με πολύ αργά βήματα, σχεδόν ανεπαίσθητα. Όταν ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια έπαιξα με το Latin American Popular Music Ensemble στο Indiana University School of Music (ΗΠΑ), παρουσιάσαμε μεταξύ άλλων και κάποια τραγούδια του τραγουδοποιού από την Χιλή Victor Jara που μου άρεσαν.

Λίγα χρόνια αργότερα, δουλεύοντας στην ψηφιοποίηση του αρχείου του Μίκη Θεοδωράκη στη Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ήρθε στα χέρια μου ένα έγγραφο στα ισπανικά που περιέγραφε την ιστορία, και κυρίως το ηρωικό τέλος του τραγουδοποιού αυτού, ο οποίος συνελήφθη, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε μαζί με άλλους αντιφρονούντες μέσα σε ένα στάδιο στην πρωτεύουσα Σαντιάγο τις πρώτες μέρες της δικτατορίας του Αγιέντε.

Λίγα χρόνια αργότερα, ήρθα σε επαφή με το ρεπερτόριο της θρυλικής Αργεντίνας τραγουδίστριας Μερσέδες Σόσα, η οποία λόγω της αντιδικτατορικής της δράσης εκδιώχθηκε από το δικτατορικό καθεστώς της χώρας της και έζησε πολλά χρόνια εξόριστη στη Γαλλία. Το ρεπερτόριο αυτό ήταν μια αποκάλυψη για μένα, γιατί εκτός από τον πολιτικό του χαρακτήρα αντιλήφθηκα ότι έχει τεράστια καλλιτεχνική αξία, τόσο από πλευράς μουσικής, όσο και ποίησης.

Έτσι τον περασμένο Ιούλιο παρουσιάσαμε το πρόγραμμα αυτό μαζί με τον Κουβανό κιθαρίστα José Lezcano, αρχικά στο πλαίσιο του Barcelona Festival of Song στην Ισπανία, και στη συνέχεια στο Φεστιβάλ του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης.

Φέτος αυτό το πρόγραμμα επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο με περισσότερα τραγούδια από την Αργεντινή, τη Χιλή, το Περού και την Κούβα. Μαζί με τους Αργεντινούς μουσικούς Roman Gomez στην κιθάρα και Demian Gomez στα παραδοσιακά κρουστά κάναμε μία περιοδεία τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Κρήτη με έξι συναυλίες.

Ήταν μία ευχάριστη έκπληξη ειδικά για τους μουσικούς μου, να νιώσουν τόσο ευπρόσδεκτοι παίζοντας μουσικές από την πατρίδα τους και από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, τις οποίες το μεγαλύτερο μέρος του κοινού άκουγε για πρώτη φορά στη ζωή τους!

Εξίσου θερμή υποδοχή είχαμε και στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων στην Πλάκα όπου εμφανισθήκαμε τον Οκτώβριο, αν και αυτή τη φορά το ακροατήριο ήταν αρκετά πιο προϊδεασμένο και, εκτός από Έλληνες, περιλάμβανε κόσμο από χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Όσο για τη συναυλία αλληλεγγύης στην ΕΡΤ στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής, είχε ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση, μια και αυτά τα τραγούδια άγγιξαν την ψυχή των εργαζομένων και όλων των άλλων φίλων που παραβρέθηκαν εκεί, λίγες μόνο μέρες πριν να εισβάλλουν τα ΜΑΤ.

Αυτή την Πέμπτη θα παρουσιάσουμε το πρόγραμμα αυτό στη μουσική σκηνή “Double Trouble” (πρώην “Στοά”) στην Πατησίων. Είμαι πολύ χαρούμενη γιατί είναι ένας αρκετά γνώριμος κι αγαπημένος μου χώρος που έχει ανακαινιστεί με πολύ μεράκι από τους καινούριους ιδιοκτήτες του, κι αυτό φαίνεται ότι το έχουν εκτιμήσει τα μουσικά σχήματα που έχουν ήδη εμφανισθεί εκεί αλλά και ο κόσμος που τους έχει παρακολουθήσει.

“Γενού Κραυγή Τραγούδι”: για ποιο λόγο επιλέξατε αυτόν το τίτλο για την περιοδεία σας;

Η έμπνευση για τον τίτλο του πρότζεκτ αυτού προέρχεται και πάλι από τη θητεία μου στο Latin American Popular Music Ensemble του Indiana University School of Music. Ένα από τα έργα που ερμηνεύσαμε με το μουσικό εκείνο σχήμα ήταν του Χιλιανού συνθέτη Juan Orrego-Salas, ο οποίος μάλιστα ήταν και ο ιδρυτής του. Το έργο αυτό είχε τον τίτλο “Lo que no digo lo canto”, το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται “Αυτό που δεν λέω, το τραγουδάω”.

Επικαιροποιώντας αυτόν τον τίτλο στην ελληνική πραγματικότητα σήμερα, αποφάσισα να δώσω στο πρότζεκτ μου τον τίτλο “Γενού Κραυγή Τραγούδι”, ο οποίος ενδεχομένως να προδίδει και την κρητική προέλευσή μου. Τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι από εμάς στην Ελλάδα βιώνουμε ακραίες καταστάσεις σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα: σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο.

Κάποιες φορές, οι καταστάσεις αυτές μας φτάνουν στα όριά μας και νιώθουμε την ανάγκη να φωνάξουμε δυνατά, ακόμα ίσως και να ουρλιάξουμε, προκειμένου να βγάλουμε από το σύστημά μας όλη αυτή την ένταση και τον πόνο. Όμως οι συνθήκες της καθημερινότητάς μας τις πιο πολλές φορές δεν μας το επιτρέπουν αυτό. Σε ακόμα πιο ακραίες περιστάσεις, δεν βρίσκουμε ούτε καν το κουράγιο για να μιλήσουμε για όλα αυτά που μας απασχολούν.

Γι’αυτό λοιπόν η ανάγκη να εκφραστούμε μέσα από το τραγούδι γίνεται πάλι τόσο καίρια για μας τους Έλληνες σήμερα. Αυτή η εσωτερική κραυγή μας μπορεί να γίνει τραγούδι και να μας απελευθερώσει με έναν δημιουργικό και εξαιρετικά καλλιτεχνικό τρόπο, όπως και τα τραγούδια της Nueva Canción, τα οποία γράφτηκαν αντίστοιχα κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες σε χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως η Αργεντινή, η Χιλή, το Περού και η Κούβα.

Γιατί επιλέξατε να ερμηνεύσετε τραγούδια που μιλούν για κοινωνικά αιτήματα;

Επέλεξα να ερμηνεύσω αυτό το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφενός επειδή μου αρέσει, αλλά αφετέρου επειδή θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά επίκαιρο σήμερα. Αν ανοίξετε το “Αθηνόραμα” θα βρείτε ένα σωρό συναυλίες, κάποιες από αυτές εξαιρετικές, οι οποίες προσφέρονται για να ψυχαγωγηθεί ή να διασκεδάσει το κοινό.

Πέρα όμως από διασκέδαση ή και ψυχαγωγία, ελάχιστοι μουσικοί έχουν να παρουσιάσουν κάτι που να είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, κάτι που να αγγίζει την πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα, να προσφέρει αφορμές για προβληματισμό και διάλογο και ενδεχομένως κι ένα όραμα για ένα καλύτερο αύριο.

Η Nueva Canción άνθισε στη Λατινική Αμερική των δικτατοριών και των απολυταρχικών καθεστώτων τις δεκαετίες του ’60 και ’70, όμως πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό είναι επίκαιρη και στη χώρα μας σήμερα. Εκτός του έντονου πολιτικού χαρακτήρα που τη διακρίνει, είναι ένα ρεπερτόριο υψηλής αισθητικής. Ακόμα κι όταν οι ιδέες και τα κοινωνικοπολιτικά αιτήματα εκφράζονται με απλοϊκούς στίχους και μουσική, η ερμηνεία της Nueva Canción αποτελεί πάντα μία πρόκληση και είναι ιδιαίτερα απαιτητική, προκειμένου να αποδοθεί με αυθεντικότητα.

Γιατί μια νέα ερμηνεύτρια με τέτοια μουσική παιδεία όπως εσείς να μην επιλέξει τον εύκολο δρόμο της μουσικής βιομηχανίας και να ρισκάρει σε κάτι πιθανότατα αντιεμπορικό;

Ακόμα κι αν πίστευα στον εύκολο δρόμο της μουσικής βιομηχανίας, θεωρώ ότι ούτως ή άλλως δε θα άξιζε καν τον κόπο να αποπειραθώ να ενταχθώ σ’αυτήν σήμερα. Η βιομηχανία αυτή έχει απομυθοποιηθεί διεθνώς λόγω της ραγδαίας αποδυνάμωσης των μεγάλων δισκογραφικών εταιριών, αλλά και ειδικά στη χώρα μας λόγω της γενικότερης κρίσης που διανύουμε.

Επιπλέον σήμερα ως “εμπορικό” καλλιτέχνη αντιλαμβανόμαστε τον εκχυδαϊσμένο καλλιτέχνη, αυτόν που προσφέρει ένα μουσικό προϊόν εξαιρετικά χαμηλής ποιότητας και αισθητικής, καθοδηγούμενος από μάνατζερ, συμβούλους επιχειρήσεων, ειδικούς μάρκετινγκ και ατζέντηδες που δεν έχουν καμία αντίληψη περί τέχνης.

Το προϊόν που προσφέρει ο “εμπορικός” καλλιτέχνης είναι λοιπόν σχεδιασμένο να απευθύνεται σε ένα κοινό αμόρφωτο, χαμηλής αισθητικής και αντίληψης, και άρα, εύκολα χειραγωγίσιμο. Έχοντας γνώση του τί μπορεί να είναι καλή μουσική, έχοντας συνειδητοποιήσει τη δύναμη που μπορεί να έχει η καλή και η κακή μουσική στον ακροατή κι όντας πιστή στις αξίες μου, δε θα μπορούσα ποτέ να θέσω τον εαυτό μου στις υπηρεσίες μιας τέτοιας μουσικής βιομηχανίας, ακόμα κι αν αυτό μου χάριζε οικονομικά οφέλη ή/ και αναγνωρισιμότητα.

Έχετε νιώσει πότε “μοναξιά” επιλέγοντας να ερμηνεύσετε ποιοτικά τραγούδια; Τι σας δίνει δύναμη;

Δεν νιώθω ποτέ “μοναξιά” όταν συνεργάζομαι με εξαιρετικούς καλλιτέχνες. Τέτοιες συνεργασίες προσφέρουν τεράστιες καλλιτεχνικές προκλήσεις, είναι αφορμές για σημαντικές φιλίες και σχέσεις ζωής και μου δίνουν έμπνευση και δύναμη για να συνεχίσω

Λάβατε μέρος στο ντοκιμαντέρ Derrière la fumée- Πίσω από την κάπνα – της Divers Gens Association. Πως βλέπουν στο εξωτερικό, κατά τη γνώμη σας, την οικονομική κρίση στην Ελλάδα μετά απ’ όσα συζητήσατε με τους Γάλλους δημοσιογράφους;

Δε θα ήθελα να γενικεύσω, οπότε θα μιλήσω για τους Γάλλους με τους οποίους και συνεργάστηκα. Παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ανησυχία τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Ίσως αντιλαμβάνονται ότι στη χώρα τους επίσης οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες και ότι εν τέλει όλα είναι αλληλένδετα στην Ευρώπη. Γενικά όμως πιστεύουν στο ευρωπαϊκό όραμα και ενδιαφέρονται για μια Ευρώπη με πρωταρχικό ενδιαφέρον τους λαούς και όχι τα οικονομικά συμφέροντα. Αυτό μας ενώνει.

Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;

Όσον αφορά στη μουσική, αυτό που με ενδιαφέρει γενικά είναι να ανακαλύπτω νέες μουσικές, νέα εκφραστικά μέσα. Ή να ανακαλύπτω παλιές μουσικές και γνώριμα εκφραστικά μέσα ξανά, με μια φρέσκια ματιά. Με ενδιαφέρει για παράδειγμα να ανακαλύψω τις μουσικές από μία πολιτεία της Βραζιλίας που ονομάζεται Minas Gerais. Έχουν βγει σπουδαίοι καλλιτέχνες από αυτή την Πολιτεία, όπως ο Milton Nascimento και ο João Bosco.

Επίσης βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την παραγωγή κάποιων νέων καλλιτεχνών από την πρωτεύουσα της πολιτείας αυτής, το Belo Horizonte, με τους οποίους έχω ήδη έρθει σε επαφή και έχω ακούσει δουλειές τους. Επιπλέον με ενδιαφέρει πολύ να ανακαλύψω την σύγχρονη σκηνή του αργεντίνικου τάνγκο, τους καλλιτέχνες που έχουν εξελίξει αυτό το υπέροχο μουσικό είδος μετά από τον Astor Piazzolla. Και φυσικά, πάντα με ενδιαφέρει να συνεργάζομαι με Έλληνες καλλιτέχνες.

Παρότι η γενιά μας έχει ταλαιπωρηθεί πολύ από όλα όσα συμβαίνουν τριγύρω μας τα τελευταία χρόνια, πιστεύω πολύ στο ταλέντο και τη δημιουργικότητά μας, καθώς και στην ομορφιά της ελληνικής γλώσσας και τις δυνατότητες έκφρασης μέσα από αυτήν.