Ανακαλύπτοντας την Street Αrt στα Εξάρχεια

 

Ο αέρας σχίζει μια παλιά αφίσα όπως ο χρόνος σχίζει τις ζωές μας… Νοέμβριος… Εξάρχεια, παραλλάσσοντας λίγο τους στίχους του Στάθη Δρογώση

Εξάρχεια, ώρα 9:30 το πρωί. Αφίσες, χρώματα, συνθήματα, παιδικές φωνές από το σχολείο “διακόπτουν” ευχάριστα την ησυχία της γειτονιάς που ακόμα δείχνει να κοιμάται. Δύο τρία άτομα λιάζονται στην πλατεία, ένας τύπος με ράστα μιλάει στο τηλέφωνο και κόβει βόλτες, μια κυρία έχει βγάλει βόλτα το σκύλο της και μας χαμογελά.

Συνειδητοποιείς πως τα Εξάρχεια είναι μια ωραία γειτονιά, μια γειτονιά όπως όλες οι άλλες, η οποία έγινε γνωστή για λάθους λόγους. “Τα Εξάρχεια έχουν ελεύθερο πνεύμα όπως και οι άνθρωποι που ζουν ή κινούνται εδώ”, μου λέει ο street artist WD. “Για εμένα τα Εξάρχεια ακόμα και στις ημέρες που ζούμε σημαίνουν μια όαση για την διαφορετικότητα, την αντίθετη άποψη και την ελεύθερη έκφραση. Βλέπω και χαίρομαι ακόμα αρκετούς (όχι πολλούς δυστυχώς) που δεν χώρεσαν σε καλούπια”, συμπληρώνει ο Κώστας Λούζης aka Skitsofrenis.

Ο Alex Martinez εξομολογείται πως νιώθει τα Εξάρχεια σαν ένα αναρχικό χωριό. “Π αρόλο που είμαι ξένος, νιώθω πως τα Εξάρχεια με έχουν αγκαλιάσει. Όποτε είμαι Αθήνα η πρώτη γειτονιά που θα κάνω βόλτα είναι τα Εξάρχεια”, αναφέρει, ενώ με τη σειρά ο Bleeps κάνει λόγο για μια περιοχή “καπηλειό”.

Τέσσερις street artists που αγαπούν τα Εξάρχεια, οι Alex Martinez, Bleeps, Skitsofrenis και WD, χάνονται στα σοκάκια τους, γεμίζοντάς τα με χρώμα. Το NEWS247 συζήτησε μαζί τους για αυτή την κάπως “παρεξηγημένη” γειτονιά. Οι τέσσερις καλλιτέχνες μας περιέγραψαν πως ζουν εκείνοι τα Εξάρχεια, με τι έργα γεμίζουν τους τοίχους, αν τους αγκάλιασαν οι κάτοικοι και αν οι ίδιοι αισθάνονται φόβο όταν κυκλοφορούν εκεί. Υπάρχει όντως το λεγόμενο “άβατο” που ακούμε συνέχεια να λένε αρκετοί;

Αναλυτικά όλα όσα είπαν στο NEWS247 οι Alex Martinez,Bleeps, Skitsofrenis και WD

– Πότε ξεκίνησαν τα Εξάρχεια να αποκτούν “χρώμα”; Γιατί καλλιτέχνες σαν εσάς επιλέγουν αυτή τη γειτονιά για να εκφραστούν;

Alex Martinez: Εγώ είμαι σχετικά καινούριος στην όλη φάση των Εξαρχείων, δεν είμαι Αθηναίος ούτε έχω μεγαλώσει εδώ, είμαι από το τελευταίο κύμα μπορείς να πεις που έρχεται στη περιοχή για να ζωγραφίσει. Τα Εξάρχεια είναι μια περιοχή όπου μπορείς να έχεις ελεύθερη έκφραση. Έχω μάθει σιγά σιγά πως η περιοχή είναι λιγάκι “no go” για την αστυνομία. Μαζί δηλαδή με την ελεύθερη έκφραση υπάρχει και η καφρίλα, ο βανδαλισμός. Είναι γνωστό άλλωστε και στον κόσμο στο εξωτερικό πως στα Εξάρχεια μπορείς να δεις λογιών λογιών street art , από χιουμουριστικά, πολιτικά κτλ. Έχει γίνει αυτό που γίνεται συνήθως στο εξωτερικό, μια δηλαδή υποβαθμισμένη περιοχή όπου πάνε οι καλλιτέχνες, δημιουργούν, γίνεται trendy, ανοίγουν εμπορικά μαγαζιά και σιγά σιγά τα φτιάχνουν όλα σούπερ κυριλέ. Και έτσι αυτοί που βοήθησαν στο να γίνει trendy και όμορφο δεν μπορούν να ζουν εκεί πια. Όπως λένε στο εξωτερικό εκεί που εμφανίζεται το street art , το επόμενο στάδιο είναι να μπουν οι real estate μέσα. Από “επαναστατικό”,  γίνεται καπιταλιστικό το πράγμα. Εκεί που ζωγραφίζω το σκέφτομαι και αυτό και δε θέλω να είμαι μέρος ενός τέτοιου πράγματος. Ωστόσο, αυτό είναι το πάθος μου και δε γίνεται διαφορετικά πολλές φορές, έχω γνωρίσει άπειρα ενδιαφέροντα άτομα στα Εξάρχεια.

Bleeps: Δεν γνωρίζω πότε τα Εξάρχεια άρχισαν να αποκτούν χρώμα στους τοίχους κι αν τελικά πρόκειται περί χρώματος, αλλά σίγουρα η οικιστική ασφυξία τους σχετίζεται με την περίοδο της αντιπαροχής. Για μένα η ενασχόληση με τη συγκεκριμένη περιοχή αποτέλεσε ανταπόκριση στους διαχειριστές του νεοκλασικού επί των οδών Εμμανουήλ Μπενάκη και Δερβενίων. Ήθελα να πραγματοποιήσω μια υπαίθρια έκθεση με τη χρήση pseudo-frames, ως στοιχείο της τοποθέτησης μου για τη διαχείριση του δημόσιου χώρου, από τις ποικίλες υποκειμενικότητες.

Skitsofrenis: Δεν γνωρίζω πότε άρχισαν να γεμίζουν με χρώμα τα Εξάρχεια καθώς εγώ μόλις τα τελευταία χρόνια τα επισκέπτομαι, προσωπικά τα επιλέγω γιατί έχουν την μεγαλύτερη ποικιλία σε προσωπική έκφραση από πολλούς καλλιτέχνες εκεί. Στα Εξάρχεια οι τοίχοι και τα ρολά των καταστημάτων λένε τις ωραιότερες ιστορίες, όταν βρεθώ εκεί νιώθω οικεία ζωγραφίζοντας τους τοίχους, είτε μόνος είτε με παρέα.

WD: Ήρθα στην Αθήνα το ᾽06 οπότε δεν έχω προσωπική εικόνα για το πότε ξεκίνησε όλο αυτό. Για μένα λίγο πολύ πάντα έτσι ήταν. Τα Εξάρχεια έχουν ελεύθερο πνεύμα όπως και οι άνθρωποι που ζουν ή κινούνται εδώ, οπότε είναι λογικό να βάφω συχνά σ᾽αυτή τη γειτονιά της Αθήνας. Τώρα τελευταία είναι λίγο δύσκολα τα πράγματα γιατί δεν υπάρχουν πια άδειοι τοίχοι.

Στα Εξάρχεια οι τοίχοι και τα ρολά των καταστημάτων λένε τις ωραιότερες ιστορίες

-Τι σημαίνουν τα Εξάρχεια για σας;

Alex Martinez: Παρόλο που είμαι ξένος, νιώθω πως τα Εξάρχεια με έχουν αγκαλιάσει. Όποτε είμαι Αθήνα η πρώτη γειτονιά που θα κάνω βόλτα είναι τα Εξάρχεια, τα νιώθω σαν χωριό, σαν ένα αναρχικό χωριό.

Bleeps: Δύο πράγματα:

Α) Μια μερίδα ανθρώπων που ζουν εκεί και πρέπει να συμβαδίσουν με όλο το εμβόλιμα εξωγενές.

Β) Μια ελευθεριακή κακοσμία. 

Skitsofrenis: Για εμένα τα Εξάρχεια ακόμα και στις ημέρες που ζούμε σημαίνουν μια όαση για την διαφορετικότητα , την αντίθετη άποψη και την ελεύθερη έκφραση. Βλέπω και χαίρομαι ακόμα αρκετούς (όχι πολλούς δυστυχώς) που δεν χώρεσαν σε καλούπια.

WD: Είναι κάτι σαν το Γαλατικό χωριό της Αθήνας. Αγαπάω τα Εξάρχεια κι έχω πολλές στιγμές να θυμάμαι από δω.

Είναι κάτι σαν το Γαλατικό χωριό της Αθήνας

-Τι θέλετε να περάσετε μέσω των έργων σας στα Εξάρχεια; Έχει αλλάξει το περιεχόμενο αυτών που κάνετε σε σχέση με παλαιότερα; Τι θέματα δηλαδή επιλέγατε και τι επιλέγετε σήμερα; Φταίει ίσως η κρίση;

Alex Martinez: Σχεδόν ποτέ δεν έχω ένα καθαρό μήνυμα που θέλω να περάσω. Μου αρέσει γενικά να έχω μια έμπνευση, χωρίς να έχω στο νου μου ένα συγκεκριμένο μήνυμα και να το “ξεδιπλώνω” στους τοίχους. Άλλωστε ο κόσμος βγάζει τα δικά του συμπεράσματα και τα ερμηνεύει από τη δική του σκοπιά. Αυτό το βλέπω συνέχεια και μου αρέσει γιατί είναι σαν ένα μυστήριο, σαν ένα παζλ, είναι διασκεδαστικό. Μπορεί πχ να περάσει ένας ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του πιο ψαγμένος στα καλλιτεχνικά και να ψάχνει να δει γιατί χρησιμοποίησα το τάδε χρώμα, γιατί έκανα έτσι το χέρι ή το πόδι και πολλές φορές τέτοιες ερμηνείες δεν πλησιάζουν καν στο σκεπτικό μου. Δεν είμαι τόσο του μηνύματος, η πράξη μου είναι το ίδιο το μήνυμα, ότι μπορείς να βγαίνεις στο δρόμο και να δημιουργείς.

Bleeps: Τα έργα που πραγματοποίησα στα Εξάρχεια είχαν ως σκοπό να εξερευνήσουν μέσω οπτικοποιημένης κριτικής θεώρησης και σημειωτικής το πολιτικό, αλλά και από την άλλη πλευρά το υπαρξιακό ζήτημα εν μέσω “προσομοιωτικής πραγματικότητας”. Τα θέματα που διαπραγματεύομαι δεν αποτελούν κάτι πρόσκαιρο, αλλά διαχρονικές εκδηλώσεις, επομένως δεν μπορώ να πω ότι αλλάζουν, ωστόσο αναδιαμορφώνονται. Ο καπιταλισμός βασίζεται στην κρίση για το λόγο αυτό θριαμβεύει, όσο κι αν τέτοιες πικρές διαπιστώσεις και από θεωρητικούς, όπως ο Žižek, με φέρνουν αντιμέτωπο με το “τι τελικά μπορεί να γίνει;”.

Skitsofrenis: Στα πολύπαθα και πολύπειρα Εξάρχεια συνηθίζω να ”διαπιστώνω” πράγματα πάνω στους τοίχους παρά να προτείνω με δασκαλίστικο ύφος καθώς θεωρώ ότι ειδικά αυτό το μέρος είναι πολύ λίγα αυτά που δεν γνωρίζει. Έχουν και τα Εξάρχεια σκοτεινιάσει λίγο στον πυρήνα τους και είναι απόλυτα φυσικό γι αυτό και σε σχέση με παλιότερα προσπαθώ να υπενθυμίζω με λίγο παραπάνω φως τα όμορφα της ζωής. Παλιότερα ήμουν πιο σκοτεινός, για να κοντράρω την χαζοχαρουμενιά των γύρω μου αλλά τώρα πια με τόσο σκοτάδι νομίζω χρειαζόμαστε φως, γι αυτό επιλέγω όλο και πιο φωτεινά θέματα. Επίσης ,δεν έχουμε κρίση αλλά παρακμή σε αυτό τον τόπο και δεν φταίει αυτή, είναι το άθροισμα των επιλογών μας, δηλαδή ένα νομοτελειακό συμβάν.

WD: Τα έργα μου από το 2000 που ξεκίνησα να βάφω στο Μπαλί, είχαν συχνά κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο. Όχι, η θεματολογία μου δεν έχει αλλάξει, παραμένει η ίδια σε γενικές γραμμές: κοινωνία, φύση, τέχνη. Αυτό που ίσως έχει αλλάξει λίγο, είναι η συχνότητα με την οποία επιλέγω θέματα με σαφές μήνυμα. Νομίζω πως οι καιροί το επιβάλλουν. Μη ξεχνάμε άλλωστε ότι η τέχνη του δρόμου λειτουργεί και ως καθρέπτης της κοινωνίας. Και ο δημιουργός ως κομμάτι της, πάντα εμπνέεται από αυτήν.

Τώρα πια με τόσο σκοτάδι νομίζω χρειαζόμαστε φως, γι αυτό επιλέγω όλο και πιο φωτεινά θέματα

-Ποιο ή ποια έργα από αυτά που έχετε κάνει στα Εξάρχεια ξεχωρίζετε;

Alex Martinez: Σίγουρα το πιο γνωστό από αυτά που έχω κάνει στα Εξάρχεια είναι η “Ζούγκλα”, Σολωμού και Σουλτάνη, το οποίο έχει γίνει σημείο αναφοράς στη περιοχή. Μέχρι και οι ένοικοι της πολυκατοικίας όταν τους ρωτάνε που μένουν, απαντούν στη Ζούγκλα! Προσωπικά δεν είναι το καλύτερό μου έργο, έχω κάνει σίγουρα καλύτερα αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Μπορείς να κάθεσαι μήνες να παλεύεις για ένα έργο και  να κάνεις ένα σκιτσάκι σε δύο λεπτά και να κάνει πάταγο. Πριν φτιάξω πχ τη Ζούγκλα, ζωγράφιζα στη περιοχή και έπιασα κουβέντα με κατοίκους και ενοίκους της εν λόγω πολυκατοικίας οι οποίοι μου ζήτησαν να το βάψω, ήθελαν να κάνω κάτι ουδέτερο, κάτι χωρίς πολιτικό μήνυμα κτλ. Ακόμα και με το ουδέτερο, ο κόσμος βλέπει ένα μήνυμα, άλλος βλέπει πχ πως συμβολίζει ότι ζούμε σε μια ζούγκλα. Απλά έτυχε επίσης να έχω πολύ πράσινο σπρέι και με βόλευε και οικονομικά!

Bleeps: Κανένα διότι δεν αποδέχομαι τη λογική της ταξικοποίησης. Μπορώ να αναφερθώ όμως στο “the bail out sleep” που συμπεριλήφθηκε και να εστιάσω στο ζήτημα ειρωνικής διάθεσης έναντι στοιχείων θρησκευτικότητας με αποδιδόμενη φετιχιστική σεξουαλικότητα (πχ τα χέρια του Dürer -praying hands-), όπου το κατανυκτικό στοιχείο αποδομείται σε ερωτική υποκειμενικότητα, καθώς πλέον τα νύχια είναι βαμμένα κόκκινα. Σε αντιπαράθεση με αυτό, το μνημειακό υπόβαθρο, οι Μαντόνες με κομμένα χέρια και φωτοστέφανα από χρηματικό κολλάζ, η νεκροκεφαλή με αγκάθινο στεφάνη και εν μέσω όλου αυτού η αλυσοδεμένη ηρωίδα να κοιμάται αμέριμνη.

Skitsofrenis:  Δυστυχώς ή ευτυχώς έχω συνδέσει κάθε έργο μου στα Εξάρχεια με ανθρώπους , ιστορίες και συγκεκριμένες αναμνήσεις. Δεν ξεχωρίζει κάποιο γιατί όλα έχουν την διαφορετική τους βαρύτητα μέσα μου.

WD: Είναι το “No land for the Poor” Μπενάκη και Αραχώβης γωνία. Έγινε τη βδομάδα πριν το δημοψήφισμα το ᾽15 και όπως γράφει είναι αφιερωμένο στους φτωχούς και τους άστεγους εδώ και σε όλο τον κόσμο. Γιατί η κρίση και η φτώχεια δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.

– Ποια η πραγματική εικόνα των Εξαρχείων, είναι μια “παρεξηγημένη γειτονιά”; Πιστεύετε ότι ο κόσμος φοβάται να κυκλοφορήσει εκεί; Εσείς φοβάστε; Υπάρχει “άβατο” όπως υποστηρίζουν μερικοί;

Alex Martinez: Από τη μια μπορεί τα Εξάρχεια έχουν μια φήμη για ναρκωτικά, για αναρχικούς, ΜΑΤ αλλά πια έχουν γίνει mainstream. Παρόλο που θεωρείται λίγο κάπως “επικίνδυνο” να κυκλοφορείς εκεί,  νομίζω οι τουρίστες έρχονται για αυτό το λόγο, να έχουν και λίγο “excitement”. Αν δεν συμμετέχεις στη βία, δεν έχεις απολύτως κανένα θέμα να κυκλοφορήσεις. Οι κόντρες είναι συγκεκριμένες εκεί. Μάλιστα, πολλά παιδιά που συχνάζουν στα Εξάρχεια είναι από τα βόρεια προάστια, το βρίσκουν συναρπαστικό σε σχέση με εκεί που μένουν. Έρχονται για λίγη “δράση” στο κέντρο, όπως λένε, υπάρχει δηλαδή και λίγη πλάκα σε όλο αυτό. Επίσης, η όλη κατάσταση είναι και λίγο πολιτικοποιημένη, καθώς αρκετοί νέοι έρχονται σε επαφή για πρώτη φορά με την πολιτική κάπως.

Bleeps: Δεν νομίζω ότι μπορεί να αποδοθεί πραγματική εικόνα σε μια περιοχή «καπηλειό», αφού από τη μια πλευρά μοιάζει με χώρο εκτόνωσης, από την άλλη είναι ζώνη οικιστική, ενώ μπορεί κάποιος να πιει και cappuccino σαν να ήταν στο Κολωνάκι. Δεν ξέρω τι σημαίνει «αίγλη» σε μια τέτοια περίπτωση και η έννοια του φόβου ίσως έχει και ταξικό υποπρόσημο, αφού αποτελεί και μιας μορφής kindergarden για παιδιά μεσοαστικών και αμιγώς αστικών οικογενειών. Δεν είναι πολύ “underground with strass” να κυκλοφορούν “ρεφορμιστές” αριστεροί, με φόντο ένα χάος από αφίσες για εκδηλώσεις; Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει άβατο, αλλά αυτή η εκδοχή μου φαίνεται πλέον πολύ βατή. Είναι αναπόφευκτη η ουδετεροποίηση όταν θέλεις να νιώθεις cool, ενώ προσέχεις μην σου πέσει το iphone από το χέρι.

Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει άβατο, αλλά αυτή η εκδοχή μου φαίνεται πλέον πολύ βατή. Είναι αναπόφευκτη η ουδετεροποίηση όταν θέλεις να νιώθεις cool, ενώ προσέχεις μην σου πέσει το iphone από το χέρι.

Skitsofrenis: Η εικόνα των Εξαρχείων συνοψίζεται στο εξής – Χθες, περνώντας από τα Εξάρχεια είδα μια ρακένδυτη και ηλικιωμένη κυρία, πλήρως ατημέλητη και χωρίς να την ενδιαφέρει τίποτα γύρω της να μοιράζεται το κουλούρι της που φαινόταν να το έχει φοβερά ανάγκη με τρία περιστέρια. Το μόνο που φοβάμαι από τα Εξάρχεια είναι να ξυπνήσω και να μην είναι εκεί όπως εγώ τα γνώρισα. Κανένα άβατο, πιθανόν μόνο στην ηλιθιότητα.

WD: Τα Εξάρχεια είναι μια ανοιχτή, ζωντανή γειτονιά και προσωπικά νιώθω καλά να κινούμαι, να υπάρχω ή να δημιουργώ σ’ αυτά.

*Φωτογραφίες από το αρχείο του WD ©Wild Drawing

– Πως αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι, καλλιτέχνες σαν εσάς; Δείχνουν να σέβονται τα έργα σας ή ενοχλούνται;

Alex Martinez: Έχω κάνει έργα στα χειρότερα σημεία στα Εξάρχεια και δεν τα έχει πειράξει κανείς. Άμα δημιουργείς με τη καρδιά σου και με το σωστό τρόπο, ο κόσμος το εκτιμά και δεν θα το χαλάσει. Από τη μια είναι εκείνοι που είναι συνηθισμένοι σε μας, αλλά υπάρχει και αρκετός κόσμος που δεν του αρέσει αυτό. Αυτοί έχουν παρατήσει τα μαγαζιά τους, νιώθουν εγκαταλελειμμένοι από το κράτος, δεν το παλεύουν καν πια. Ωστόσο, μιλάω και με πολλούς ηλικιωμένους οι οποίοι κάνουν τη βόλτα τους στα Εξάρχεια και λένε καλά λόγια για τη street art εκεί. Σε γενικές γραμμές οι κάτοικοι είναι υπέρ όλης αυτής της μορφής έκφρασης.

Bleeps: Εμένα την περίοδο που πραγματοποιούσα έργα εκεί κάποιοι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι με αντιμετώπισαν πολύ καλά. Βέβαια η καλλιτεχνική δημιουργία είχε μια ενσυναίσθηση του πολιτικού, αλλά και του πολίτη. Άλλοι καλλιτέχνες που δρουν εκεί φρόντισαν υποστηρίζοντας το ανταγωνιστικό μοντέλο να καταστρέψουν τα έργα πολύ σύντομα. Στη λογική του “opponent” προτιμώ το “adversary”, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα και συνήθως το graffiti βασίζεται σε μια χονδροειδή λογική.

Skitsofrenis: Σε αυτό το μέρος έχω ακούσει τις σπουδαιότερες κριτικές για τα έργα μου από περαστικούς. Είναι εξοικειωμένοι με το αντικείμενο και το αντιμετωπίζουν θεωρώ στην σωστή του διάσταση. Όλο και περισσότεροι επενδύουν σε χειροποίητες δημιουργίες στους τοίχους, έχει γίνει κουλτούρα και χαίρομαι πολύ γι αυτό.

WD: Αν είχα προβλήματα με τους κατοίκους στα Εξάρχεια δεν θα μπορούσα να κάνω τόσα έργα εδώ. Οι άνθρωποι από την αρχή ήταν όχι μόνο θετικοί, αλλά και ζεστοί. Έχει τύχει να κατέβει κάποιος από το σπίτι του με μεζέ και κρασί, ή κάποιος περαστικός να μου φέρει μια μπύρα ή να μου παραχωρήσουν χώρο στην πολυκατοικία τους ν᾽αφήσω χρώματα, ρολά, κοντάρια κλπ για την επόμενη, αφού κάποια έργα δεν τελειώνουν σε μια μέρα. Μπορεί σε κάποιους να μην λένε τίποτα αυτά, για μένα όμως είναι επικοινωνία, χαρά και έμπρακτη υποστήριξη σε αυτό που κάνω. Λίγο είναι;

Σε γενικές γραμμές οι κάτοικοι είναι υπέρ όλης αυτής της μορφής έκφρασης

Αντί επιλόγου…

 

Κι όταν χάναμε κάθε ελπίδα
πατρίδα μας μονάχα αυτή η γωνιά,
η γειτονιά, τα Εξάρχεια

 

*Οι φωτογραφίες από τα έργα του Bleeps είναι από το προσωπικό του αρχείο καθώς δυστυχώς τα έχουν καταστρέψει