Μυστικός Μίκης των αγώνων και της δημιουργίας

Του Γιώργου Καπόπουλου

Το 1980, ο Μίκης είναι 55 ετών και ο Μίμης 30, και οι δύο έμπειροι πολιτικοί διαισθάνονται και ζουν την κρίση της Αριστεράς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

«Σαλός Θεού. Ο Μυστικός Μίκης» είναι το νέο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη (θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Πατάκη). Στα εννέα κεφάλαια του βιβλίου, ο Μυστικός Μίκης προβάλλει σαν ανοικτό βιβλίο, όχι για τους λόγους που επικαλείται ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης – την παλιά γνωριμία και φιλία του με τον Μίμη Ανδρουλάκη, αλλά γιατί η διαδρομή ζωής του είναι παράλληλη με την Ιστορία, Ελληνική και Παγκόσμια, από τα σκοτεινά χρόνια του Ψυχρού Πολέμου στη Διεθνή Σκηνή από το ‘50 και μετά, μέχρι και σήμερα.

Από το 1917, την Οκτωβριανή Επανάσταση, με κορύφωση τον Ψυχρό Πόλεμο στην περίοδο 1947-1991, η ανθρωπότητα ζει στην σκιά μιας ακραίας διπολικής αντιπαράθεσης. Κάθε πολιτική έξαρση μεταρρύθμισης, επαναστατικής ανατροπής , ακραίας ανατρεπτικής ριζοσπαστικοποίησης, αναφέρεται στην Μεγάλη Ουτοπία του 1917, στρατεύεται στην σκιά της, μάχεται για το όραμα της , απογοητεύεται και την καταγγέλλει, αποστεώνεται μαζί της ή τέλος μαθαίνει ότι μπορεί να υπάρξει επαναστατική –ανατρεπτική έξαρση και χωρίς το όραμα μιας ολοκληρωμένης Ουτοπίας. Ανάμεσα σε όλα τα παραπάνω στροβιλίζεται, ταλαντεύεται , έρχεται και επανέρχεται ο Μίκης, ο οποίος αναιρεί τον χρόνο, συνομιλεί με τον Βάγκνερ και τον Μπετόβεν, με τον Μίμη Ανδρουλάκη να αναδεικνύει, μέσα από την γραφή του, την σταθερότητα και την συνέχεια μιας ζωής αγώνων και δημιουργίας.

Τσε, Μιτεράν και Μπρέζνιεφ

Λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα του Πινοτσετ στην Χιλή, ο Πρόεδρος Αλιέντε παρακολουθεί διαδήλωση –παρέλαση οπαδών του και χειροκροτεί Σοσιαλιστές και Κομμουνιστές, αλλά μένει ακίνητος όταν περνά το μπλοκ του MIR ( Κίνημα Επαναστατικής Αριστεράς), που ζητά δημιουργία Ένοπλης Πολιτοφυλακής. Δίχως υπερβολή, αν κάτι κοινό τους ενώνει, είναι ότι έχουν κοινό σύμβολο αγώνα και έμπνευσης τον συνθέτη που μελοποίησε το Κάντο Χενεράλ του Πάμπλο Νερούδα. Έτσι, είναι απόλυτα φυσικό το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου να ξετυλίγεται γύρω από έναν Λατινοαμερικάνο, που δεν του αρκεί η πνευματική και πολιτική σχέση πατρότητας με τον Μίκη, αλλά αγωνιά να την θεμελιώσει και να την νομιμοποιήσει ως βιολογική.

Αλιέντε , Τσε , Μιτεράν, Κάστρο, αλλά και οι γκρίζες ηγεσίες του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, επιφυλάσσουν ειδική προνομιακή μεταχείριση στον Μίκη , δέχονται το απρόβλεπτο των επιλογών του, γιατί όλοι νοιώθουν ότι νομιμοποιούνται από έναν πολιτικό και δημιουργό, που συμπυκνώνει το μεγαλείο αλλά και τα αδιέξοδα της επαγγελίας μιας Παγκόσμιας Ανατροπής.

Απρόβλεπτος Μίκης, που όπως μας θυμίζει ο Μίμης, προκάλεσε πανικό στην Αβάνα και τον Φιντέλ, όταν μετά την ανατροπή του Αλιέντε, πρότεινε να εκπαιδευθούν στην Κούβα διεθνείς Ταξιαρχίες Νεολαίων, που θα πολεμήσουν το καθεστώς Πινοτσετ.

Η τρομερή χρονιά

Ο Μίμης έζησε σχεδόν δύο μήνες στο Παρίσι στο πλευρό του Μίκη, τον Οκτώβριο –Νοέμβριο του 1980, ένα δίδυμο περιπατητών που συζητούν στους δρόμους, στα μπιστρό, στα καφενεία και τα εστιατόρια της γαλλικής πρωτεύουσας. Το 1980, ο Μίκης είναι 55 ετών και ο Μίμης 30, και οι δύο έμπειροι πολιτικοί διαισθάνονται και ζουν την κρίση της Αριστεράς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Το 1980 στην Γαλλία έχουν καταρρεύσει οι προσδοκίες για ειρηνικό πέρασμα στο Σοσιαλισμό, με εργαλείο το Κοινό Πρόγραμμα Κομμουνιστών –Σοσιαλιστών, και όλοι συνειδητά ή υποσυνείδητα, γνωρίζουν ότι έρχεται μια εναλλαγή διαχείρισης στα ασφυκτικά πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Στην Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται μια ανάσα από την εξουσία, με το αόριστο σύνθημα της Αλλαγής να είναι πιο καθησυχαστικό και πολυσυλλεκτικό από το «Σοσιαλισμό στις 18» του 1974. Ο Μίκης και δίπλα του ο Μίμης διαισθάνονται μάλλον ασυνείδητα, ότι η Νέα Αριστερά, ο Ευρωκομουνισμός , ο Ειρηνικός Δρόμος για τον Σοσιαλισμό, με μικρή χρονική διαφορά θα απαξιωθούν σαν το Σταλινικό –Σοβιετικό Μοντέλο. Ο Μίκης καχύποπτος έχει περιχαρακωθεί αρνητικά απέναντι στο ΠΑΣΟΚ, αλλά την ίδια στιγμή γράφει τον ύμνο του Σοσιαλιστικού Κόμματος, που του παρήγγειλε ο φίλος του Φρανσουά (Μιτεράν).

Τρομερή χρονιά το 1980 εκ των υστέρων, από την σκοπιά του σήμερα -του 2017, σε αντίθεση με μια άλλη «τρομερή χρονιά» -το 1848, την χρονιά των Επαναστάσεων στην Ευρώπη, που πήρε την ίδια ονομασία από την αρχή.

Αταξινόμητη περίπτωση

Στο κεφάλαιο Βοναπάρτης και Μπετόβεν προβάλλει ο Μίκης σαν αταξινόμητη περίπτωση. Όχι μόνον σε σχέση με τον Μπετόβεν που έσκισε την αφιέρωση της Ερόικα στο ίνδαλμα του -τον Ναπολέοντα Αυτοκράτορα στον οποίο μεταμορφώθηκε ο νεαρός στρατηγός Βοναπάρτης -όταν ξεθύμανε ο ενθουσιασμός του. Ούτε με τα αδιέξοδα και τις ταλαντεύσεις των Αραγκόν , Γκόρκι , Μαγιακόφσκι και Σοστακόβιτς απέναντι στην Κομμουνιστική Ουτοπία. Είναι πιο κοντά στον πραγματικό –φαντασιακό Βάγκνερ του Μίμη, που πολέμησε στα οδοφράγματα του 1848 στο πλευρό του Μπακούνιν, όπως ο ίδιος ο Μίκης στις παρυφές της Ακρόπολης τον Δεκέμβρη του 1944. Ο Έλληνας Μπετόβεν, σε μια άλλη κορύφωση του δημιουργικού πηγαινέλα ανάμεσα στην φαντασία και στην πραγματικότητα και στις διαφορετικές χρονικότητες, που αργότερα θα συναντηθεί στο σπίτι του στου Φιλοπάππου με τον Γερμανό Μπετόβεν, είναι και Βοναπάρτης. Σε όλες τις εκδοχές του Βοναπαρτισμού: από εμπροσθοφυλακή της Επανάστασης, μέχρι πρωταγωνιστής συμβιβασμών με τις κατεστημένες κυβερνώσες πολιτικές παρατάξεις σε προσωπική βάση, καθώς η Αριστερά αδυνατεί να μεγαλώσει για να είναι παρούσα δίπλα στο Μίκη, όταν συνδιαλέγεται με τον Ανδρέα (Παπανδρέου) και τον Κώστα (Μητσοτάκη). Συναρπαστική η περιγραφή από τον Μίμη της συγκρουσιακής σχέσης τριών και πλέον δεκαετιών του Μίκη με τον Ανδρέα, που, ακόμη και στην καθαρή πολιτική εκδοχή της, παραπέμπει σε μονομαχία δύο ανδρών που διεκδικούν την ίδια γυναίκα , το ίδιο ακροατήριο-την Εαμογενή Αριστερά.

Μυημένοι και Βέβηλοι

Τέλος, η γνώριμη γεύση που παραπέμπει στον διαχωρισμό των Μυημένων και Βέβηλων από τους Τέκτονες , μια γεύση γνωστή από προηγούμενα βιβλία του Μίμη, το «Ταξίδι Μέλιτος» και το «Δύο μόνο Δάκρυα»: Υπάρχουν πτυχές της προσωπικότητας των Μεγάλων Κρητικών, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Μίκης Θεοδωράκης, που δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές και κατανοητές, αν δεν έχεις γεννηθεί στη Μεγαλόνησο. Με άλλα λόγια ο Ζορμπάς και η μουσική του είναι για μυημένους.

Εκτός ορίων

Εκτός ορίων ιστορικής αφήγησης και μυθοπλασίας, η γραφή του Μίμη για μια εκτός ορίων προσωπικότητα, που καλούσε Διεθνείς Ταξιαρχίες στην Κούβα για να ανατρέψει τον Πινοτσετ, χωρίς να ρωτήσει τον Φιντέλ. Εκτός ορίων ο Μπετόβεν, που ήθελε να γίνει και Βοναπάρτης, που δεν ήθελε να είναι Dame de Compagnie της ηγεσίας της Αριστεράς, που ετοιμαζόταν να μετατρέψει την Νεολαία Λαμπράκη σε Κόμμα της Νέας Αριστεράς , που ίδρυσε μόνος του το ΠΑΜ την 21η Απριλίου του 1967, που τον Αύγουστο του 1991 συνάντησε στο Κρεμλίνο ως υπουργός του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη τον Γκορμπατσόφ, λίγο πριν διαλυθεί η Σοβιετική Ένωση.

Εκτός όμως και των ορίων της σκιάς του 1917, καθώς και ο Μίκης και ο Μίμης έχουν σκάψει μέχρι να βρουν τις ρίζες του Διαφωτισμού , της Γαλλικής επανάστασης του 1789, με Ουτοπία όχι πλέον ένα μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής ευταξίας που εμπεριέχει, όπως μάθαμε μέσα από πικρές εμπειρίες, τον κίνδυνο της διολίσθησης στον ολοκληρωτισμό, αλλά την ίδια την κίνηση , την αμφισβήτηση , την περιδίνηση και τον στροβιλισμό.

*Αναδημοσίευση απ’ το ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ