Ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι μας: Πώς έγινε κατάρα η μεγαλύτερη ευχή του Έλληνα

Να μαζέψουμε χρήματα, να φτιάξουμε ένα σπίτι, να έχουμε ένα κεραμίδι πάνω απ το κεφάλι μας. Να χτίσουμε τρεις ορόφους, να μείνει ένα διαμέρισμα σε κάθε παιδί. Να πάρουμε κι ένα οικόπεδο, να έχει μια προίκα το κορίτσι μας. Πεποιθήσεις μια ολόκληρής γενιάς, μπολιασμένες στη ψυχοσύνθεση του Έλληνα και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες δεκαετιών, κατέρρευσαν μέσα σε 5 χρόνια οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή, η πλειοψηφία των Ελλήνων διαμένουν σε σπίτια ιδιόκτητα και μάλιστα χωρίς οικονομικά βάρη προς τις τράπεζες (67% τo 2011).

Τα πρώτα χρόνια της κρίσης, το υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα (75,9% κατά την Eurostat) λειτούργησε σαν δίχτυ προστασίας. Όταν άρχισαν να μειώνονται τα εισοδήματα και να αυξάνεται η ανεργία, ο Έλληνας είχε το σπίτι του, το λιμάνι του, την ασφάλειά του.

Κάποιοι είχαν κι ένα νοίκι να εισπράττουν. Άλλοι είχαν ένα οικόπεδο ή ένα εξοχικό να πουλήσουν σε περίπτωση που τα πράγματα πήγαιναν πολύ στραβά. Γιατί είναι ντροπή για τον Έλληνα να ξεπουλά την περιουσία του.

(πηγή Eurostat)

Έλα όμως που τα πράγματα πήγαν πραγματικά στραβά.

Το κράτος αποφάσισε να επιβάλλει δυσβάσταχτους φόρους ακίνητης περιουσίας σε όλους τους ιδιοκτήτες ανεξαιρέτως εισοδήματος. Ακόμα και ο άνεργος με μηδενικό εισόδημα πρέπει να πληρώσει ΕΝΦΙΑ. Ακόμα και ο ιδιοκτήτης του ξενοίκιαστου διαμερίσματος ή ο σπιτονοικοκύρης του ενοικιαστή που δεν πληρώνει.

Κάπως έτσι, το κεραμίδι έγινε βαρίδι. Το ακίνητο από ασφαλής επένδυση μετατράπηκε σε κάτι  που όλοι θέλουν να ξεφορτωθούν αλλά δεν  μπορούν, αφού κανείς δεν θέλει να αγοράσει, σε μια αγορά διαλυμένη από την κρίση.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

“Οικόπεδα με μια πεντάρα… στου Κωνσταντάρα”

Ο Αθανάσιος Ζηρογιάννης, ιδιοκτήτης του γνωστού μεσιτικού γραφείου στην Αττική, δραστηριοποιείται στην αγορά ακινήτων εδώ και τρεις δεκαετίες. Θυμάται πολύ καλά μια διαφήμιση της δεκαετίας του ’60 που έμεινε στην ιστορία.  “Οικόπεδα με μια πεντάρα… στου Κωνσταντάρα” ήταν το σλόγκαν του ραδιοφωνικού σποτ που παρότρυνε τον κόσμο να αγοράσει οικόπεδα με πολλές δόσεις και κατέληγε με τη φράση “Κανείς δεν ζημιώθηκε αγοράζοντας γη”.

“Με ελάχιστα χρήματα προκαταβολή και πολλά γραμμάτια, ξεπούλησε ο μεγαλο-μεσίτης της εποχής Κωνσταντάρας, τα οικόπεδα στο Γέρακα, την Αγία Παρασκευή και την ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων, που ήταν τότε χωράφια” εξηγεί ο κ. Ζηρογιάννης.

Στην ταινία του ‘66 “Φως, νερό, τηλέφωνο, οικόπεδα με δόσεις” ο Σωτήρης Μουστάκας λέει στην Κα Μπόζου το περίφημο σλόγκαν της εποχής “Οικόπεδα με μια πεντάρα στου Κωνστανταρα” (24.40 – 25.40).

“Πλέον το ακίνητο έχει απαξιωθεί παντελώς. Πιο εύκολο είναι να πουλήσεις ψυγείο σε Εσκιμώο παρά ακίνητο στην Ελλάδα σήμερα” συνεχίζει χαριτολογώντας ο κ Ζηρογιάννης και εξηγεί πόσο πιο εύκολα ήταν τα πράγματα τη δεκαετία του ’80, όταν ξεκίνησε να εργάζεται ως μεσίτης και η ζήτηση ήταν στο ζενίθ.

“Σκοπός των γονιών ήταν πάντα να αγοράσουνε ένα οικόπεδο, να αφήσουνε στα παιδιά τους ένα σπίτι. Tο κεραμίδι που λέμε, είχε πάρα πολύ μεγάλη αξία εκείνη τη εποχή. Ήταν και το στερητικό της προηγούμενης γενιάς που είχανε ζήσει στα χωριά οικογένειες 8-10 άτομα στο σε ένα σπίτι 50 τ.μ. κι όταν τους δόθηκε η δυνατότητα εναποθέσανε τις οικονομίες τους σε ένα ακίνητο. Άλλωστε δεν είχες που αλλού να επενδύσεις. Κι έτσι σπάγανε τον κουμπαρά τους όλοι. Συνεισέφερε όλη η οικογένεια στο ζευγάρι που ήθελε πχ να αγοράσει ένα σπίτι.

Υπήρχε όπως είπαμε και η διευκόλυνση των γραμματίων. Τη δεκαετία του ‘00 όμως η διευκόλυνση άλλαξε μορφή, έφυγε από το ρομαντισμό που είχε η δεκάρα του Κωνσταντάρα και πέσαμε στην παγίδα της τράπεζας.

Τον Κωνσταντάρα κάποτε τον ξεπλήρωνες, την τράπεζα ποτέ”, τονίζει ο κ. Ζηρογιάννης.

“Δόση δανείου, δόση ενοικίου”

“Καλημέρα έλεγες στον τραπεζίτη και σου έλεγε πόσα θέλεις; Όσα θα πλήρωνες το μήνα για να νοικιάσεις ένα σπίτι, τα ίδια χρήματα θα πληρώνεις το μήνα δόση δανείου στην τράπεζα.  Ήταν χαμηλά τα επιτόκια, υπήρχε και μια ευημερία στην κοινωνία και όλοι πέσαμε στην παγίδα να πάρουμε δάνειο και να αγοράσουμε, ελάχιστοι ήταν εκείνη που αντιστάθηκαν. Έτσι φτάσαμε να έχουμε πληθωριστικό ακίνητο, ακίνητα τα οποία είναι δανειοδοτημένα σε ποσοστό 75% από τις τράπεζες”, λέει χαρακτηριστικά και προθέτει πως “oι τράπεζες ήταν η αιτία που η αγορά έγινε φούσκα”.

Η άνοδος και η πτώση: Από το Χρηματιστήριο και τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Οικονομική Κρίση

Η Μίνα Μπουγονικολού, διευθύνουσα σύμβουλος του ομίλου Intercasa, δεν θεωρεί ότι στη ελληνική κτηματαγορά υπήρξε φούσκα. Κάνει όμως λόγο για λάθη που παγίωσαν στρεβλώσεις και ανέβασαν στα ύψη τις τιμές πώλησης των οικοπέδων και κατά συνέπεια των ακινήτων.

“To 1999 που έγινε το μπαμ με το χρηματιστήριο, βγήκε πολύ μαύρο χρήμα στην αγορά. Οι άνθρωποι λοιπόν που βρέθηκαν με τα πολλά χρήματα έπρεπε επειγόντως να αγοράσουν, με αποτέλεσμα ακίνητα που τότε έκαναν 100.000 δραχμές π.χ. να πουλιούνται 400.000.

Ήταν απίστευτα τα ποσά που κινήθηκαν εκείνη την εποχή.

Επίσης, η γη στη χώρα μας ήταν ακριβή. Όταν ο κατασκευαστής έπαιρνε ένα οικόπεδο αντιπαροχή 60-70%, υποχρεωτικά έπρεπε να πουλήσει ακριβά τα διαμερίσματα που έχτιζε για να ισορροπήσει. Στη συνέχεια, είχαμε την άνοδο των αντικειμενικών αξιών, το 2006.

Έγιναν λάθη, το ακίνητο δεν έπρεπε να ανέβει τόσο απότομα.

Διότι όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, βρεθήκαμε από το ζενίθ στο ναδίρ”.

“Η αγορά άρχισε να ανεβαίνει πολύ μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες” λέει από πλευράς του ο Αθανάσιος Ζηρογιάννης. “Το 2005 συγκεκριμένα, η Κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει από 1/1/06 τις αντικειμενικές αξίες και να επιβάλει ΦΠΑ στα ακίνητα. Όμως το κράτος έχει το εξής ελάττωμα. Όταν παίρνει μια απόφαση την ανακοινώνει 6 μήνες πριν την εφαρμόσει και έτσι καταστρέφει τους κλάδους. Σπεύσανε οι κατασκευαστές να προλάβουνε μέσα στο 2005 να βγάλουνε οικοδομικές άδειες για να χτίσουν χωρίς ΦΠΑ. Σκουπίσανε την αγορά από οικόπεδα αγοράζοντας πανάκριβα και χτίσανε 750.000 περίπου διαμερίσματα που βγήκανε στην αγορά από το ’06 έως το ’09. Ήταν τόσα πολλά που δεν μπορούσε να τα απορροφήσει ο Έλληνας αγοραστής. έπρεπε να φέρουμε… Κινέζους.

Ακόμα υπάρχουν απούλητα περίπου 250.000 ακίνητα από εκείνη την εποχή.

Έτσι κατέστρεψαν την αγορά”.

(Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ)

Σύμφωνα με τη απογραφή του 2011, οι 6,37 εκατ. κατοικίες που υπάρχουν στην Ελλάδα αντιστοιχούν σε έναν πολύ μικρότερο αριθμό νοικοκυριών που ανερχόταν σε 4,13 εκατ. με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν 1,54 κατοικίες ανά νοικοκυριό.

Οι οικονομολόγοι της Alpha Bank που επεξεργάστηκαν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, επισημαίνουν πως στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 αυξήθηκαν σημαντικά οι  κατοικίες που είναι κενές και δεν αξιοποιούνται, οι δευτερεύουσες ή εξοχικές κατοικίες, και οι κατοικίες που προορίζονται για ενοικίαση ή για πώληση.

Ενοικίαση και πώληση σε μια αγορά διαλυμένη

“Υπάρχει σημαντική αύξηση της τάξεως του 30%  των προς ενοικίαση διαμερισμάτων, όμως έχει μειωθεί η ζήτηση” τονίζει η κ. Μπουγονικολού. “Οι δε υποψήφιοι ενοικιαστές ψάχνουν πολύ φτηνά σπίτια. Έτσι, έχουμε μία πτώση των ενοικίων από  30 έως  50 % ανάλογα με τη περιοχή.

Οι πωλήσεις, έχουν μειωθεί πάνω από 70% σε σχέση με το 2008. Κανείς δεν επενδύει πλέον σε ακίνητα. Οι λίγοι που αγοράζουν το κάνουν από ανάγκη γιατί παντρεύονται, κάπου πρέπει να μείνουν, και ψάχνουν να βρουν την ευκαιρία. Τους δείχνουμε ακίνητα αξίας 180.000 ευρώ, κάνουν αντιπροσφορά στα 100-110 και κάπου εκεί γύρω κλείνουν κιόλας, διότι είναι τέτοιες οι ανάγκες των ιδιοκτητών.

Υπάρχει λοιπόν μια ανισορροπία στην αγορά που επιδεινώθηκε σταδιακά από το 2010 έως σήμερα. Όμως για το 2015 έχω μια αισιοδοξία. Κάτι αρχίζει να κινείται, δεχόμαστε περισσότερα τηλεφωνήματα σαν εταιρία. Οι άνθρωποι αρχίζουν να βγαίνουν δειλά δειλά απ το καβούκι τους. Αν το κράτος βοηθήσει, μειώνοντας τη φορολογία και τις αντικειμενικές αξίες θα κινηθεί και πάλι η αγορά”.

Το ξεπούλημα της περιουσίας κόντρα στην ηθική ενός ολόκληρου λαού

“Η μεγάλη ζημιά που έχουν κάνει στον Έλληνα είναι ότι κατεδάφισαν την αξία της ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας του, κατεδάφισαν την ασφάλεια που ένιωθε στη ζωή αυτή” υποστηρίζει ο Στράτος Παραδιάς, νομικός και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων.

“O κόσμος προσπαθεί διακαώς να ξεφορτωθεί τα περιουσιακά του στοιχεία,  λόγω της εκτεταμένης φορολογίας στα ακίνητα, που κανείς δεν ξέρει πως θα εξελιχθεί.

Όμως αυτό είναι έξω από την ηθική ενός λαού ολόκληρου.

Στην κοινωνία δεν στέκεσαι καλά αν είσαι ο άνθρωπος που θέλει να ξεπουλήσει την περιουσία που κληρονόμησε από τον πατέρα του”, καταλήγει.

Ο Λεωνίδας Κ. είναι ένας συνεπής Έλληνας φορολογούμενος. Μένει στην Αθήνα, σε διαμέρισμα που έχει αγοράσει με δάνειο, και είναι κάτοχος ψιλής κυριότητας εμπορικών ακινήτων στη Λαμία.

“Εργάζομαι σε ιδιωτικό ερευνητικό κέντρο με ετήσιο μικτό εισόδημα 18.000 ευρώ. Ο φόρος ακίνητης περιουσίας που μου αναλογεί είναι 5.700 ευρώ ετησίως. Μηνιαίως πρέπει να καταβάλω τη δόση του δανείου και τη δόση του  ΕΝΦΙΑ” μας εξηγεί.

“Τα μαγαζιά στη Λαμία είναι κληρονομιά από τον παππού μου.  Τα έφτιαξε αποταμιεύοντας  για να τακτοποιήσει τις 2 του κόρες και 3 αδελφές. Αν μπορούσε να προβλέψει τη σημερινή  κατάσταση θα είχε φάει τα λεφτά του σε γυναίκες!” , λέει χαρακτηριστικά.

“Ευτυχώς τα περισσότερα καταστήματα είναι νοικιασμένα, όμως σχεδόν ό,τι εισπράττω από τα ενοίκια τα δίνω σε φόρους. Εντάξει, είναι λογικό μέσα στην κρίση να μειωθεί το βιοτικό μου επίπεδο, όχι όμως αντί να δουλεύω για μένα , να δουλεύω για το κράτος, χωρίς καν να είμαι δημόσιος υπάλληλος!”, καταλήγει ο Λεωνίδας.

“Το επιχείρημα της κυβέρνησης είναι ότι όλη αυτή η ακίνητη περιουσία είναι προϊόν φοροδιαφυγής. Αυτό είναι ύβρις απέναντι σε έναν λαό ο οποίος κατάφερε από την απόλυτη φτώχεια που βρισκόταν, μετά από 50 χρόνια, να σηκώσει κεφάλι και να φτάσει σε ένα επίπεδο ζωής που να έχει κάποια σχέση με την Ευρώπη” υποστηρίζει με σθένος ο Στράτος Παραδιάς.

Όταν η φορολογία δεν συμβαδίζει με τη φοροδοτική ικανότητα

Μια σημαντική παράμετρο του ζητήματος θίγει ο Γιάννης Σιάτρας, οικονομολόγος και πρόεδρος της πολιτικής κίνησης “Έλληνες Φορολογούμενοι”.

“Τους τελευταίους μήνες,  μιλώντας σε καθημερινή βάση με πολίτες που έχουν αδυναμία να πληρώσουν τους φόρους που τους επιβάλλονται, η έννοια της φοροδοτικής ικανότητας έχει βαρύνει πάρα πολύ μέσα μου” μας λέει ο κ. Σιάτρας.

“Πρωταρχική υποχρέωση του πολίτη είναι να θρέψει τον εαυτό του και την οικογένειά του. Να τους δώσει τουλάχιστον τα βασικά. Αν, μετά απ’ αυτές τις -έστω στοιχειώδεις- δαπάνες, περισσεύουν χρήματα, τότε να φορολογηθεί. Όμως, δε μπορεί να φορολογείται κάποιος που δεν τα βγάζει πέρα. Όπως δε μπορεί να φορολογείται, έστω και για φόρο περιουσίας, κάποιος που έχει μικρή περιουσία, αλλά -λόγω των συνθηκών- δεν έχει εισόδημα” εξηγεί και προσθέτει πως οι “Έλληνες Φορολογούμενοι” προτρέπουν  τους πολίτες να υποβάλουν ενδικοφανείς προσφυγές κατά της φορολογίας εισοδήματος και του ΕΝΦΙΑ.

80.000 προσφυγές κατά του ΕΝΦΙΑ

Μία από τις 80.000 προσφυγές που έχουν ήδη κατατεθεί κατά του ΕΝΦΙΑ είναι αυτή της Κ.Π. Πρόκειται για μία διαζευγμένη μητέρα δύο ανήλικων παιδιών, ηλικίας 8 και 10 ετών, των οποίων έχει την προσωρινή επιμέλεια χωρίς να λαμβάνει κάποια διατροφή από τον πρώην σύζυγό της.  Έχει την ψιλή κυριότητα ενός σπιτιού στην Αθήνα,  103 τ.μ., κατασκευής 1966, του οποίου τον ΕΝΦΙΑ αδυνατεί να πληρώσει.

Για να τα βγάλει πέρα μετακόμισε στο Βόλο όπου φιλοξενείται από τους ηλικιωμένους γονείς της. Οι παππούδες συντηρούν την ίδια και τα δύο ανήλικα παιδιά της.

“Είμαι άνεργη από τον  Δεκέμβριο του 2009 έως και σήμερα χωρίς να έχω κάποιους πόρους διαβίωσης” αναφέρει η ίδια.

“Τα παιδιά μου στερούνται βασικές βιολογικές ανάγκες, ένδυση, υπόδηση.

 Οι γονείς μου έχουν προβλήματα υγείας λόγω της οικονομικής κατάστασης  στα οποία δεν μπορούμε να ανταπεξέλθουμε.

Το σπίτι έχει μόνο έξοδα και καθόλου έσοδα αφού συντηρείται από την ‘πετσοκομμένη’ σύνταξη του υπερήλικα πατέρα μου.

Έρχεται  χειμώνας και δεν έχουμε θέρμανση”, εξηγεί και καταλήγει:

“Δεν ξέρω ποιος θα διαβάσει-εκδικάσει την ενδικοφανή αυτή προσφυγή και απευθύνομαι όχι στη διακριτική του ευχέρεια ούτε φυσικά στα φιλάνθρωπα συναισθήματά του,

γιατί δεν είμαι ΖΗΤΙΑΝΑ κι ούτε ποτέ θα γίνω.

Απευθύνομαι αποκλειστικά και μόνο στην τετράγωνη λογική του.

Ας μου επιβάλλει όποιο ποσό βάσει των ανωτέρω δύναμαι να καταβάλλω”.

Οι πολίτες πρέπει να μάθουν τα δικαιώματά τους και να αγωνίζονται για τα δίκαιά τους, επισημαίνει ο κ. Σιάτρας.

“Εμείς ετοιμαζόμαστε να προωθήσουμε -έστω και με δικές μας δαπάνες- στο Συμβούλιο της Επικρατείας μερικές ‘ακραίες περιπτώσεις’, με το αίτημα να εκδικαστούν άμεσα στα πλαίσια της ‘πρότυπης δίκης’. Στόχος μας είναι να κερδίσουμε έστω και μία απόφαση η οποία θα αιτιολογεί τη μη πληρωμή φόρου λόγω έλλειψης φοροδοτικής ικανότητας. Θα πρόκειται για μία πολύ μεγάλη νίκη, αφού στην περίπτωση αυτή, το Κράτος θα είναι αναγκασμένο να λαμβάνει υπ’ όψη του τη φοροδοτική ικανότητα κατά τη φορολόγηση των πολιτών”,  καταλήγει.