30 χρόνια από την πιο αμήχανη στιγμή στις σχέσεις Εκκλησίας – Πολιτείας στην ιστορία της Ελλάδας

Για όλα τα πράγματα υπάρχει μία πρώτη φορά, και για αρκετά δεν υπάρχει δεύτερη καθώς κάποιοι λαμβάνουν το μήνυμα και φροντίζουν να “μην σκαλίζουν την φωτιά’. Έτσι, σαν σήμερα, πριν από τριάντα χρόνια ακριβώς, για πρώτη φορά από την σύσταση του ελληνικού κράτους η Ιεραρχία και η Πολιτεία γιόρτασαν χωριστά την επέτειο της 25ης Μαρτίου.

Αιτία ήταν ο «νόμος Τρίτση» για την εκκλησιαστική και μοναστηριακή περιουσία που λίγες μέρες πριν είχε περάσει απο την Βουλή με ψήφους του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ. Σύμφωνα με τον νόμο το σύνολο της παραπάνω περιουσίας περνούσε στον Οργανισμό Διοικήσεων Εκκλησιαστικής Περιουσίας (ΟΔΕΠ). Ο συγκεκριμένος οργανισμός, ο οποίος θα διοικούνταν κοινά από κρατικούς και εκκλησιαστικούς φορείς θα παραχωρούσε την εκκλησιαστική περιουσία σε «κοινωνικούς φορείς», όπως συνεταιρισμούς με το 5% των γαιοπροσόδων να αποδίδεται στις μονές.

Οι ιεράρχες, με πιο καυστικό τον μητροπολίτη Φλωρίνης Αυγουστίνο, ο οποίος χαρακτήρισε τον Αντώνη Τρίτση «νεοσουλτάνο» επεσήμαιναν ότι «ο αγώνας δεν γίνεται για τα “παλιοχώραφα” αλλά για την αποφυγή της υποδούλωσης της Εκκλησίας από την κοσμική εξουσία». Το σχοινί τις πρώτες ημέρες το τραβούσαν και οι δύο πλευρές είτε μέσω του Τύπου είτε μέσω διαδηλώσεων που ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο στο κέντρο της Αθήνας.

Αποκορύφωμα της έκφρασης δυσαρέσκειας από την πλευρά της Εκκλησίας ήταν παντελής απουσία βαθμοφόρων της στην επίσημη δοξολογία για την επέτειο της 25ης Μαρτίου το 1987. Ενώ σε όλες τις υπόλοιπες δοξολογίες το πλατύσκαλο του Ιερού Βήματος της Μητρόπολης έμοιαζε μικρό για να χωρέσει τους μητροπολίτες που τελούσαν την δοξολογία. στην συγκεκριμένη περίπτωση το βάρος έπεσε σε έναν απλό ιερέα, στο εφημέριο του ναού, Ηλία Δροσινό.

Σύσσωμη η θρησκευτική ηγεσία επέλεξε να τιμήσει την επέτειο, αλλά και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, στον Άγιο Παντελεήμονα στα Πατήσια ανάμεσα σε ένα «φανατικό» κοινό που χειροκροτούσε και ζητοκραύγαζε στις έντονα πολιτικές από άμβωνος ομιλίες.

Για την ιστορία να πούμε ότι ο «νόμος Τρίτση» δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Με παρέμβαση του τότε Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ιάκωβου, έπεσαν γέφυρες ανάμεσα στις κορυφές των δύο θεσμών, και στις 18 Σεπτεμβρίου οι πόρτες στο Καστρί θα ανοίγαν για να δεχθούν τον αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ. Όταν ο τελευταίος έρχεται αντιμέτωπος με ένα μεγάλο αριθμό δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ θα αναφέρει χαμογελαστός: «ούτε συνάντηση Ρίγκαν – Γκορμπατσόφ να ήταν».

Μετά την διάρκεια 50 λεπτών συνομιλία τους, ο αρχιεπίσκοπος και πρωθυπουργός ανταλλάσσουν χειραψία και ασπασμό ενώπιον των δημοσιογράφων. «Ας φιληθούμε για να τα βλέπουν μερικοί» ακούστηκε να λέει ο προκαθήμενος της ελλαδικής εκκλησίας.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 3 Νοεμβρίου πραγματοποιείται νέα συνάντηση πρωθυπουργού και αρχιεπισκόπου – με την χαρακτηριστική απουσία του Αντώνη Τρίτση – κατά την οποία μονογράφεται συμφωνία, την οποία έχουν συντάξει τέσσερις μητροπολίτες, εκπρόσωποι της Ιεραρχίας – χωρίς ουδεμία ανάμειξη του Αντ. Τρίτση – και που ρυθμίζει θέματα εκκλησιαστικής περιουσίας. Με αφορμή την εξέλιξη αυτή, ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων υποβάλει την παραίτηση του και στην θέση του τοποθετείται ο Γιώργος Παπανδρέου.