Γαστρονομία και Χριστιανισμός – Οι συνταγές που συνοδεύουν τις γιορτές της Ορθοδοξίας

Κάθε γιορτή, κάθε ιδιαίτερη μέρα στο ημερολόγιο του χριστιανισμού συνδέεται με την κουζίνα. Από την καθιερωμένη νηστεία της εβδομάδας, ως τις μεγάλες περιόδους αποχής από το κρέας πριν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα ή τις γιορτές των Αγίων. Το εορτολόγιο του Χριστιανισμού μπορεί να γίνει ένα εξαιρετικός οδηγός για έμπνευση σε όσους λατρεύουν τη μαγειρική και αναζητούν παραδοσιακές γεύσεις.

Από την αρχαιότητα στο χριστιανισμό

Τα πολυσπόρια είναι μια γευστική συνήθεια στα χωριά του βάλτου, στην Αιτωλοακαρνανία. Βλέπετε η 21η Νοεμβρίου, είναι γιορτή της Παναγίας της πολυσπορίτισσας και οι πιστοί έφτιαχναν ένα γλυκό, μια γλυκιά σούπα για να την τιμήσουν. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής στην Παναγία, για την καλή σοδειά του καλοκαιριού.

Επειδή όμως τίποτα δεν είναι τυχαίο, η μέρα αυτή γιορτάζεται από την αρχαιότητα, επίσης ως φόρος τιμή των ανθρώπων στους Θεούς για την καλή σοδειά όλης της περασμένης περιόδου, μιας και ο βαρύς χειμώνας είναι προ των πυλών. Για την ακρίβεια, οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται πως συμμετείχαν σε τελετή προς τιμήν της θεάς Δήμητρας, προκειμένου να την ευχαριστήσουν για την πλούσια σοδειά σε σιτηρά και δημητριακά του περασμένου έτους. Κάπως έτσι, η συνήθεια πέρασε και στην εποχή του Χριστιανισμού, στο πρόσωπο της Παναγίας.

Τι είναι όμως τα πολυσπόρια (στην παραπάνω φωτό τα βλέπετε στην πιο… παραδοσιακή μορφή της, η πρώτη παρουσίαση ήταν δική μου έμπνευση. Θα σας τα πω όλα). Σιτάρι, βρώμη, ρεβίθια, φακές, φασόλια, καλαμπόκι, ότι δηλαδή μπορεί να είχε ένα σπίτι από την σπορά του καλοκαιριού – με βασικό υλικό το σιτάρι βέβαια – έμπαινε σε ένα τσουκάλι με νερό. Το αποτέλεσμα είναι μια χυλωμένη σούπα στην οποία πρόσθεταν ζάχαρη, το μυστικιστικό φρούτο της καλοτυχίας και της γονιμότητας, το ρόδι και αρωματική κανέλα.

Ο ιχθύς

Το σύμβολο του Ιχθύος έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον χριστιανισμό. Κι αν ο συμβολισμός αυτός έχει πολλές αναφορές που δεν αφορούν το γαστρονομικό κομμάτι, ο χριστιανισμός έχει εντάξει σε σειρά μεγάλων εορτών τις συνταγές με θαλασσινά. Το ψάρι άλλωστε είναι το μοναδικό αρτίσιμο έδεσμα που επιτρέπεται, σε ορισμένες περιπτώσεις και γιορτές, σε περιόδους μεγάλης νηστείας στο Ορθόδοξο Δόγμα.

Το παραδοσιακό γεύμα παστού μπακαλιάρου καθιερώθηκε τόσο για την 25η Μαρτίου, όσο και για την Κυριακή των Βαΐων γιατί ο μπακαλιάρος ήταν ένα φτηνό ψάρι, ενώ στις ορεινές περιοχές μπορούσε να συντηρηθεί για μεγαλύτερο διάστημα, ως παστός, εκτός ψυγείου. Ανήμερα της εθνικής επετείου, αλλά και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η Ελλάδα τρώει λοιπόν μπακαλιάρο με σκορδαλιά.

Όμως, στην ορθόδοξη παράδοση το ψάρι έπαιρνε θέση στο τραπέζι μας και την Κυριακή των Βαΐων, ενώ πολλά νοικοκυριά επέλεγαν απολαυστικό κολιό με ντομάτα στο φούρνο. Αναφορικά με τη νηστεία της ημέρας αυτής υπάρχει μια διαφοροποίηση στο ζήτημα του αν καταλύεται ψάρι ή όχι. Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την Κυριακή των Βαΐων «τρώγεται ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή.

Η άμπελος

Άλλο ένα ισχυρό σύμβολο της Ορθοδοξίας είναι η άμπελος. Τα απολαυστικά αμπελόφυλλα άλλωστε, πέραν από το γλυκόπιοτο κρασί, τον μούστο και το πετιμέζι, κατέχουν εξέχουσα θέση στο τραπέζι μας. Λέγεται πως η ιδανικότερη περίοδος να μαζέψει κανείς φύλλα είναι το Μάιο.

Έτσι, ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, ο οποίος και γιορτάζει στις 8 Μαΐου, ονομάζεται και “ντολμαδάς” στην Κρήτη. Ο συγκεκριμένος άγιος είναι προστάτης των αμπελιών και το φαγητό της γιορτής του ήταν, προτού ατονήσει το έθιμο, τα ντολμαδάκια που φτιάχνονταν με τα μεστωμένα πλέον αμπελόφυλλα του Μαΐου. Οι πιστοί πήγαιναν τα ντολμαδάκια στην εκκλησία, τα ευλογούσε ο παπάς και έπειτα τα έτρωγαν σε κοινές συνεστιάσεις.

Και οι… άγιοι

Η Μαίρη Σπυριδογιάννη από την ηλιόλουστη Τήλο, μελέτησε όσο κανείς την γαστρονομική λαογραφία και παραδοσιακή κουζίνα. Αυτή την Κυριακή μαζί με το Έθνος της Κυριακής, το βιβλίο της “Η Κουζίνα των Αγίων” θα μας μυήσει στις αγαπημένες, παραδοσιακές, ξεχασμένες και μη συνταγές των Αγίων.

Τι τρώμε του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Γεωργίου; Με ποιο ψωμί γλυκαίνουμε την Παναγία στη γιορτή της; Γιατί ο Άγιος Ανδρέας θέλει τηγανητά; Ποιον Άγιο λέμε και “Ντολμαδά” αλλά και “Σφουγγάτο”; Γιατί του Προφήτη Ηλία κάνουμε λαδομαγειρέματα; Ποια Αγία λατρεύει τα ξεροτήγανα και τις μυζηθρόπιτες; Όλοι σχεδόν οι Άγιοι του ορθόδοξου εορτολογίου έχουν τις σπεσιαλιτέ τους, γνωστές και άγνωστες, όπως οι μεγάλες μέρες της Χριστιανοσύνης -Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστος- έχουν τις δικές τους. “Η Κουζίνα των Αγίων” θα γίνει η αφορμή μετατρέψετε την κάθε μέρα σε γιορτή και να δοκιμάσετε άγνωστες ίσως πια, αλλά ιδιαίτερα παραδοσιακές συνταγές.

Στο βιβλίο αυτό θα βρείτε 100 συνταγές για να έχετε κάθε μέρα γιορτή, όλο τον χρόνο.