Που ‘εφευρέθηκε’ η γεωργία;

Η γεωργία δεν «εφευρέθηκε» σε ένα μόνο μέρος, αλλά ανεξάρτητα σε τουλάχιστον δύο περιοχές της Μέσης Ανατολής, μία στα δυτικά και μία στα ανατολικά, σύμφωνα με μια νέα διεθνή γενετική ανάλυση, με επικεφαλής έναν Έλληνα επιστήμονα της Διασποράς. Στη συνέχεια, η γεωργία εξαπλώθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις, σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική.

Το διπλό αυτό ξεκίνημα συμπεραίνεται από την ανάλυση του γονιδιώματος 44 ανθρώπων που ζούσαν πριν από 14.000 έως 3.500 χρόνια στη σημερινή Τουρκία, το Ισραήλ, την Ιορδανία, το Ιράν κ.α. Η διαχρονική και συγκριτική μελέτη του αρχαίου DNA δείχνει ότι η γεωργική επανάσταση «ξεφύτρωσε» σε διαφορετικά σημεία της «εύφορης ημισελήνου», δηλαδή της περιοχής από την ανατολική ακτή της Μεσογείου έως τη Μεσοποταμία.

Οι ερευνητές από διάφορες χώρες, με επικεφαλής τον παλαιογενετιστή Ιωσήφ Λαζαρίδη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (στενό συνεργάτη του καθηγητή Ντέιβιντ Ράιχ), που έκαναν τη σχετική προδημοσίευση στο bioRxiv, σύμφωνα με το «Nature», βρήκαν σημαντικές διαφορές στο DNA μεταξύ των νεολιθικών κατοίκων της δυτικής Μέσης Ανατολής και αυτών της ανατολικής.

Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι η γεωργία αναπτύχθηκε κοντά στις ακτές Μεσογείου (Ισραήλ, Ιορδανία κ.α.) και ξεχωριστά στη Μεσοποταμία (Ιράν-Ιράκ), χωρίς να φαίνεται να υπάρχει επικοινωνία ανάμεσά τους. Και στις δύο περιπτώσεις οι πρώτοι αγρότες προήλθαν από ντόπιους νομάδες κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες.

Εκτιμάται ότι οι αγρότες στην ορεινή περιοχή του Ζάγρου (σημερινό Κουρδιστάν) εξημέρωσαν κατσίκες και αγριόχοιρους και καλλιέργησαν δημητριακά, ανεξάρτητα από τις ανάλογες «καινοτομίες» που έγιναν πιο δυτικά. Πριν περίπου 9.500 χρόνια, αυτή η γεωργοκτηνοτροφική τεχνογνωσία άρχισε να εξαπλώνεται ευρύτερα πλέον σε όλη την «εύφορη ημισέληνο».

Οι δύο ανεξάρτητοι πληθυσμοί είναι πιθανό να συναντήθηκαν στα εδάφη της σημερινής ανατολικής Τουρκίας. Κάποια στιγμή, πριν από περίπου 8.000 χρόνια, ένα μέρος των αγροτικών πληθυσμών από την Ανατολία άρχισαν να μεταναστεύουν προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας, μεταφέροντας μαζί τους τις πολύτιμες γνώσεις τους για τη γεωργία, καθώς και τα εξημερωμένα ζώα τους.

Μεταναστεύσεις όμως έγιναν και προς άλλες κατευθύνσεις, σύμφωνα με τη νέα μελέτη. Γεωργικοί πληθυσμοί από το σημερινό Ιράν κινήθηκαν βόρεια προς την ευρασιατική στέππα και μετά ανατολικά προς τη σημερινή Ινδία και το Πακιστάν. Ενώ από την περιοχή του νότιου Λεβάντε (Ισραήλ-Ιορδανία) έγιναν άλλες μεταναστεύσεις προς την ανατολική Αφρική, όπου επίσης μεταφέρθηκε η γεωργία.