Άρθρο Νάβρασιτς στο News 24/7: Ο πολιτισμός ως μέσο ανάπτυξης. 7η η Αθήνα στην Ευρώπη

Του Τίμπορ Νάβρατσιτς*

Πόσο δημιουργική είναι η πόλη σας; Ένα νέο εργαλείο της ΕΕ στηρίζει την ανάπτυξη μέσω του πολιτισμού σε τοπικό επίπεδο.

Απολαμβάνετε τα θερινά φεστιβάλ στην πόλη σας; Δεν χάνετε ευκαιρία να παρακολουθήσετε υπαίθριες συναυλίες και κινηματογραφικές προβολές ή ειδικές εκδηλώσεις σε τοπικά μουσεία; Στην Ελλάδα μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά και μικρότερες όπως η Καλαμάτα είναι ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές πόλεις με την εντονότερη δραστηριοποίηση σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Το καλοκαίρι είναι η εποχή που αναδεικνύει πραγματικά και, σε πολλές περιπτώσεις, διευκολύνει την πρόσβαση στον πολιτιστικό πλούτο και τη δημιουργική δύναμη πολλών πόλεων της Ευρώπης. Και είναι επίσης η εποχή που θυμόμαστε πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο πολιτισμός στην ελκυστικότητα μιας πόλης για τους κατοίκους της, στην προώθηση της ανάπτυξης, στην προαγωγή καινοτόμων ιδεών και στην οικοδόμηση κοινοτήτων.

Πολλές πόλεις στην Ευρώπη επινοούν ήδη διάφορους τρόπους για να αξιοποιήσουν αυτό το δυναμικό του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα, με βάση τα τοπικά πλεονεκτήματα και τις προτεραιότητές τους. Για να τις βοηθήσει να επιτύχουν τον στόχο τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε ένα νέο, διαδραστικό εργαλείο: το  Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων.

Πρόκειται για εργαλείο που δημιουργήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών —την εσωτερική υπηρεσία επιστημονικής γνώσης της Επιτροπής— και βασίζεται σε δεδομένα, διερευνά τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα ώστε να βοηθήσουν τις πόλεις να δώσουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, και να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή. Οι ερευνητές μας συνέλεξαν και ανέλυσαν ολοκληρωμένα στοιχεία σχετικά με 168 πόλεις από τριάντα χώρες της Ευρώπης και αξιολόγησαν τις επιδόσεις τους με βάση ευρύ φάσμα δεικτών, όπως «Πολιτιστικοί χώροι και εγκαταστάσεις», «Δημιουργικές και βασιζόμενες στη γνώση θέσεις απασχόλησης», «Ανοικτός χαρακτήρας, ανεκτικότητα και αξιοπιστία» και «Ανθρώπινο κεφάλαιο και εκπαίδευση».  

Με την πρώτη έκδοση του Παρατηρητηρίου Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, τα εν λόγω στοιχεία είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους τοπικούς φορείς χάραξης πολιτικής και στους τοπικούς δημιουργούς να προσδιορίσουν τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες που παρέχουν, να αντιπαραβάλουν τις επιδόσεις τους με αυτές συγκρίσιμων πόλεων και να ασκήσουν πιέσεις για την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών για την κάλυψη των κενών. Σκοπός του είναι να δώσει το έναυσμα για την ανάπτυξη διαλόγου ανάμεσα στις πόλεις και να τις βοηθήσει να διδαχθούν από τις εμπειρίες των άλλων. Επιπλέον, η τεράστια δεξαμενή δεδομένων του μπορεί να οδηγήσει στην εξαγωγή νέων συμπερασμάτων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη, ενώ παράλληλα εφοδιάζει τους δραστήριους πολίτες με εργαλειοθήκη ώστε να συμμετέχουν οι ίδιοι και να συμβάλουν στη μεταμόρφωση των πόλεών τους.

Η  Αθήνα έρχεται 7η σε «πολιτιστικό παλμό» στην ομάδα XL όπου κατατάσσονται 34 πόλεις, χάρη στις καλές επιδόσεις της σε πολιτιστικούς χώρους και εγκαταστάσεις (5η). Η ελληνική πρωτεύουσα —και πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1985— διαθέτει πλουσιότατη ιστορική, πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δύο χώρους Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (την Ακρόπολη των Αθηνών και τη μεσαιωνική Μονή Δαφνίου), και περίπου 150 θεατρικές σκηνές· ανάμεσά τους και το αρχαίο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού που φιλοξενεί το περίφημο Φεστιβάλ Αθηνών.

Η  Θεσσαλονίκη κατατάσσεται 14η σε «πολιτιστικό παλμό» στην ομάδα L των 36 πόλεων, και οφείλει τη θέση της αυτή κυρίως στους πολιτιστικούς της χώρους και εγκαταστάσεις (9η). Πασίγνωστη στην Ελλάδα για τη ζωντάνια της κουλτούρας της, η πόλη έλαβε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 1997. Ο πολιτιστικός πλούτος της αποδεικνύεται από τα δεκάδες μουσεία, θέατρα, κέντρα καλών τεχνών και υπαίθρια μνημεία και γλυπτά, καθώς και από το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Το Δημοτικό Συμβούλιο ανακοίνωσε πρόσφατα μακροπρόθεσμη στρατηγική ανθεκτικότητας, στην οποία η πολιτιστική και δημιουργική οικονομία διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο.

Πέρα από την πρωτεύουσα και τη συμπρωτεύουσα, σημαντικές επιδόσεις είχαν στην ομάδα S-M των 64 πόλεων αφενός μεν η  Καλαμάτα (15η στον πολιτιστικό παλμό), η οποία αναδεικνύεται σε ανερχόμενο πολιτιστικό προορισμό και κατέχει ειδική θέση στον φεστιβαλικό χάρτη της Μεσογείου χάρη στο Διεθνές Φεστιβάλ χορού που φιλοξενεί, αφετέρου δε η  Πάτρα (33η σε νέες θέσεις εργασίας στον δημιουργικό τομέα) η οποία ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2006.

Το κλειδί για την επιτυχή μεταμόρφωση μιας πόλης είναι η ανάπτυξη μορφωμένου και δημιουργικού εργατικού δυναμικού. Για να επιτευχθεί αυτό, ο παλμός μιας πόλης και οι ευκαιρίες που προσφέρει είναι σημαντικότερες από ποτέ. Οι πολιτικές για την προαγωγή της πολιτιστικής πολυμορφίας, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ενδυνάμωση του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα πρέπει να στηρίζονται σε μια ισχυρή βάση τεκμηρίωσης — κάτι που παρέχει για πρώτη φορά σε επίπεδο πόλης το Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων. Βασίζομαι στις πόλεις, καθώς και στους πολίτες, για να μας βοηθήσουν με τις ιδέες και τα σχόλιά τους να κάνουμε το Παρατηρητήριο ακόμη πιο αποτελεσματικό στο πλαίσιο της συνεχούς επικαιροποίησης και ανάπτυξής του. 

Οι πόλεις στην Ευρώπη μπορούν και θα πρέπει να διδάσκονται η μία από την άλλη: δεν υπάρχει «τέλεια» πόλη στην Ευρώπη· η κάθε πόλη παρουσιάζει διαφορετικά πλεονεκτήματα και βασίζεται σε αυτά. Το γεγονός τούτο μαρτυρά την τεράστια πολυμορφία που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό και τις ταυτότητές μας, την οποία θα γιορτάσουμε κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2018. 

Προκειμένου να είναι και να παραμείνουν ελκυστικές, οι πόλεις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης πρέπει να προσπαθήσουν ακόμη περισσότερο να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στον πολιτιστικό και στον δημιουργικό τομέα ούτως ώστε να ακμάσουν τον 21ο αιώνα — η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πρόθυμη να τις στηρίξει με τα κατάλληλα εργαλεία και τις πολιτικές που θα τις βοηθήσουν να το επιτύχουν.

Τίμπορ Νάβρατσιτς, Επίτροπος αρμόδιος για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, τη Νεολαία και τον Αθλητισμό

(Φωτογραφία: AP Photo/Thierry Monasse)