Νταβός: Οι Έλληνες πρωθυπουργοί στη ‘φωλιά του λύκου’. Το θρίλερ του ’88 και οι ψευδαισθήσεις

Το Νταβός είναι ένα Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ που διεξάγεται κάθε χρόνο στο ομώνυμο τουριστικό θέρετρο της Ελβετίας στις Άλπεις. Μετέχουν 2.500 σύνεδροι κατόπιν πρόσκλησης ή με αγορά εισιτηρίου. Φέτος θα λάβουν μέρος σαράντα πρωθυπουργοί και κυβερνήσεις, και 14 επιστήμονες βραβευμένοι με Νόμπελ. Για έναν επιχειρηματία το εισιτήριο κοστίζει (μόλις) 27.000 δολάρια. Το θέμα της φετινής χρονιάς είναι “Κατακτώντας την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση”. Στο τετραήμερο που θα διαρκέσει το Φόρουμ, διοργανώνονται περισσότερες από 250 συναντήσεις και εργαστήρια.

Όλα τα παραπάνω, είναι λίγο πολύ γνωστά και εντάσσονται στην “επίσημη” ατζέντα. Όσα συμβαίνουν στο εγκεκριμένο πρόγραμμα είναι συχνά λιγότερο σημαντικά απ’ όσα συντελούνται στο ανεπίσημο “πεδίο συζητήσεων”. Επίσης, ουδείς γνωρίζει τι συζητείται πίσω από τις κλειστές πόρτες, εκεί όπου έχουν πρόσβαση αποκλειστικά και μόνο, όσοι έχουν λάβει προσκλήσεις. Στις επίσημες και μη, συζητήσεις, μετέχουν και εκπρόσωποι της Ελλάδας. Άλλες φορές θίγοντας οικονομικά ζητήματα, άλλες εθνικά, συχνά και τα δύο.

Φέτος, η χώρα μας θα εκπροσωπηθεί από τον Αλέξη Τσίπρα. Σήμερα, Πέμπτη, ο πρωθυπουργός θα δώσει το “παρών” σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε, τον Γάλλο πρωθυπουργό Μανουέλ Βαλς και τον Ολλανδό ομόλογό του Μαρκ Ρούτε. Χθες, στο περιθώριο του Φόρουμ, o πρωθυπουργός συνομίλησε με τον Γερμανό αντικαγκελάριο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, αλλά και με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.

Κρίσιμο αναμένεται να είναι το τετ α τετ του Αλέξη Τσίπρα με την διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, καθώς θα τεθεί επί τάπητος το ζήτημα της συμμετοχής του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, και το πώς αυτή η συμμετοχή θα συνεχιστεί.

Συναντήσεις θα έχει ο Αλέξης Τσίπρας εξάλλου με τον επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, και τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζακ Λιου. Θα συνομιλήσει επίσης με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, ο οποίος θα έχει επίσης τριμερή συνάντηση με τον Μουσταφά Ακιτζί και τον γγ του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν. Μία συντομότατη συνάντηση της τάξης των 15 λεπτών αναμένεται να έχει ο κ. Τσίπρας και με τον Τούρκο ομόλογό του Αχμέτ Νταβούτογλου. Τον Έλληνα πρωθυπουργό θα συνοδεύει ο στενός του συνεργάτης υπουργός Επικρατείας Νίκος Παππάς, ο οποίος θα εστιάσει στο κομμάτι των επενδύσεων.

Μεταξύ των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που θα λάβουν μέρος αναμένεται ότι θα βρίσκονται ο πρόεδρος Μαουρίτσιο Μάκρι (Αργεντινή), ο πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό (Καναδάς), ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας (Ελλάδα), ο αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν (ΗΠΑ), ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον (Βρετανία), ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς (Γαλλία), ο πρόεδρος Γιοάχιμ Γκάουκ (Γερμανία) και ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου (Ισραήλ). Η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ θα είναι η μεγαλύτερη που έχει μεταβεί ποτέ στο Νταβός. Πέραν του Τζο Μπάιντεν, θα συμμετέχουν επίσης ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, ο Άστον Κάρτερ (Άμυνας), η Σίλβια Μάθιους Μπέργουελ (Υγείας), ο Μάικλ Φρόμαν (Εμπορίου), ο Τζέικομπ Λου (Οικονομικών), η Πένι Πρίτσκερ (Εμπορίου), η Λορέτα Λιντς (Δικαιοσύνης), πολλοί κυβερνήτες, γερουσιαστές και μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Σε ό,τι αφορά το “ελληνικό” παρελθόν των επισκέψεων πρωθυπουργών της χώρας στο Νταβός της Ελβετίας, οι χρονιές που ξεχωρίζουν είναι το 1988 με την εκτόνωση της ελληνοτουρκικής κρίσης, το 1992 με το Σκοπιανό ζήτημα να τίθεται στο επίκεντρο του δικού μας ενδιαφέροντος και φυσικά, το 2010 που άνοιξε τις πύλες και επισήμως, για το πρώτο μνημόνιο. Όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είναι ιδιαιτέρως σημαντικό και για όσα αφορούν άμεσα τη χώρα μας, μιας και πολλές φορές συνοδεύεται από προμηνύματα για τις εθνικές και τις οικονομικές καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης του τόπου.

Οι χρονιές – ορόσημο:

Βασικό ζήτημα για τη δεκαετία του ’80 και του ’90 ήταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα αποτελέσματα των συναντήσεων ήταν πενιχρά, σε ό,τι αφορά την εξέλιξη τους.

1986. Η πρώτη επίσκεψη Ανδρέα

Η συνάντηση Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ με ατζέντα εθνικών ζητημάτων, λίγο πριν την κρίση του 1987. Στο παρασκήνιο της συνάντησης οι προκλήσεις της τουρκικής πλευράς με το “Χόρα” που παραβίαζε ανά διαστήματα την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η χώρα μας είχε καταφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας την πολιτική καταδίκη της Τουρκίας και τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων. Οι προσφυγές δεν είχαν αποτέλεσμα, ούτε οι συζητήσεις στο Νταβός του 1986.

1988. Μετά το “Σισμίκ”

Συμφωνία Παπανδρέου και Οζάλ για ελληνοτουρκική συνεργασία και “μη πόλεμο”.

Το Κυπριακό δεν συζητήθηκε στη συνάντηση. Η Ελλάδα αποδέχθηκε επίσημα ότι τα πετρέλαια του Αιγαίου αποτελούσαν διεθνή, ή έστω διμερή, υπόθεση και, πάντως, όχι αμιγώς ελληνική.

Το χρονικό της κρίσης:

Το 1987 το τουρκικό ερευνητικό σκάφος “Χόρα” που είχε μετονομαστεί σε Σισμίκ 1, ξεκινά νέες έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου προκαλώντας σοβαρή κρίση, με τις δύο χώρες να φτάνουν στα όρια του πολέμου.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ανυποχώρητος και διατάσσει την κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων, με αποτέλεσμα την αντιμετώπιση των Τούρκων και την αποτροπή των στόχων της ηγεσίας τους (το σκάφος τελικά αποσύρθηκε από τα ελληνικά χωρικά ύδατα). Αμέσως μετά ξεκινούν έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας, Τουργκούτ Οζάλ, με αποτέλεσμα τη συνάντηση Παπανδρέου – Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας στις 30 και 31 Ιανουαρίου 1988, στα πλαίσια του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ.

Εκεί συμφωνήθηκε η πολιτική του “μη πολέμου” και για λίγο επικράτησε αισιοδοξία για βελτίωση στις διμερείς σχέσεις στο πνεύμα του Νταβός”. Στις 6 Ιουνίου 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου σε συζήτηση πρότασης δυσπιστίας της Νέας Δημοκρατίας υπεραμύνθηκε της πολιτικής του στα ελληνο-τουρκικά, αλλά παραδέχτηκε ότι είχαν γίνει και λάθη (το γνωστό mea culpa, μία φράση που αργότερα θα χρησιμοποιούσε και ο Κώστας Καραμανλής).

Στις 6 Ιουνίου 1988, σε συζήτηση στη Βουλή, ο Ανδρέας αρχικά αρνήθηκε ότι έβαλε το Κυπριακό στο “ράφι”, είπε ότι είναι το βασικό θέμα συζήτησης στις συναντήσεις του με τον Οζάλ και εξέφρασε την απορία του πώς δημιουργήθηκε η εντύπωση για το “ράφι”. Τότε, βουλευτής της Ν.Δ. τού είπε “εσείς το είπατε αυτό”.

Ανδρέας: “Όχι με τη δική σας έννοια”.

Μητσοτάκης: “Εσείς το είπατε αυτό”.

Ανδρέας: “Mea culpa”, σας ευχαριστεί;

Μητσοτάκης: “Mea culpa”, εντάξει, αλλά εσείς το είπατε.

Ανδρέας: “Εγώ, όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι, κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε”.

Ο επιτυχής χειρισμός της κρίσης του 1987 αύξησε τη δημοτικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου στην Ελλάδα, ενώ ο Οζάλ δέχτηκε έντονη κριτική για υποχωρητικότητα από την τουρκική αντιπολίτευση.

Μετά την αποσυμφόρηση της κρίσης, ο Οζάλ επισκέφθηκε τη χώρα μας. Ήταν η πρώτη επίσκεψη Τούρκου πρωθυπουργού στη μεταδικτατορική Ελλάδα.

“Ήταν μια χρονιά-ορόσημο για την Ελλάδα και η συνάντηση Παπανδρέου-Οζάλ επαναπροσδιόρισε τις εθνικές σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, τις έβαλε σε μια νέα εποχή”, σχολιάζει στο NEWS 247 ο δημοσιογράφος Νίκος Κιάος.

“Όλοι θυμόμαστε το “mea culpa”, μια φράση για την οποία ο Ανδρέας είπε χρόνια μετά, πως μετάνοιωσε που την είπε στη Βουλή. Σε κάθε περίπτωση, το Νταβός του ’88 ήταν σημαντικό από κάθε άποψη, ακόμα κι αν δεν μπήκε το Κυπριακό στη συζήτηση”, αναφέρει.

Οι υπουργοί Εξωτερικών εν έτει 1988, Κ. Παπούλιας και Μ. Γιλμάζ συνεχίζουν τον ελληνοτουρκικό διάλογο τον Σεπτέμβριο του 1988:

1992. Η συνάντηση Μητσοτάκη με Ντεμιρέλ

Θέμα ήταν η πρόοδος στο Κυπριακό θέμα. Το βασικό ζήτημα εδώ ήταν το Σκοπιανό  με τον Μητσοτάκη να προτείνει το όνομα: “Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια”, σαν όριο.

Ο Μητσοτάκης είχε διττό στόχο στο Νταβός: να παρουσιάσει στους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης και να έχει επαφές για τα εθνικά θέματα. Μία από τις βασικές του συναντήσεις για τα εθνικά έγινε στο ίδιο τραπέζι με τον Χένρι Κίσινγκερ, μαζί με τον στενό πρόεδρο του προέδρου της ΠΓΔΜ, Στόγιαν Αντοφ.

Όπως είχε αποκαλύψει ο Άντοφ στην Καθημερινή (19.10.2014), ο Μητσοτάκης του έδωσε ένα σημείωμα, όπου έγραψε ότι το μέγιστο που θα μπορούσε να δεχθεί η Ελλάδα ήταν το “Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια”. Δίνοντάς του το σημείωμα, είπε στον Αντοφ: “Δώσ’ το στον Γκλιγκόροφ. Αν δεν αλλάξετε όνομα δεν μπορεί να υπάρξει λύση”.

Συνομιλία μιάμισης ώρας είχε ο Ελληνας πρωθυπουργός και με τον Τούρκο ομόλογό του, Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Οι δύο άνδρες μίλησαν για τη σημασία της καλής γειτονίας και ο Μητσοτάκης υπενθύμισε στον Ντεμιρέλ πόσο γρήγορα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι Βενιζέλος-Κεμάλ κατέληξαν σε Σύμφωνο Φιλίας. Όπως έχει δηλώσει ο κ. Μητσοτάκης, ετοιμαζόταν μετά το Νταβός να ταξιδέψει στην Άγκυρα για την υπογραφή συμφώνου φιλίας και συνεργασίας. Ωστόσο, είχε θέσει ως όρο, μιλώντας με τον Ντεμιρέλ, την πρόοδο στο Κυπριακό – κάτι που δεν συνέβη.

2010. Η πρώτη του Γ. Παπανδρέου

Η συνάντηση του Νταβός στα τέλη Ιανουαρίου του 2010 ήταν ένα από τα πλέον τραυματικά σημεία της πρωθυπουργίας του κ. Γ. Παπανδρέου. Τρεις μήνες μετά την εκλογή του και ενώ ο κλοιός των αγορών έσφιγγε επικίνδυνα γύρω από την Ελλάδα, ο τότε Πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου πήγαν στο Νταβός με στόχο να πείσουν ότι θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους. Ήθελαν επίσης να προϊδεάσουν ότι είναι αποφασισμένοι να προχωρήσουν στην λήψη σκληρών μέτρων και να διεκδικήσουν την εμπιστοσύνη κυβερνήσεων και τραπεζιτών.Συμμετείχαν σε πάνελ, σε κλειστές συζητήσεις, έδωσαν δεκάδες συνεντεύξεις και έφυγαν ξέροντας πως η εποπτεία έρχεται, την ώρα που τα πάρτι στην Ελβετία συνεχίζονταν.

Ο Γιώργος Παπανδρέου συμμετείχε σε πάνελ συζητήσεων με τον Τρισέ, ενώ είχε συνάντηση με τους Σόρος και Ρουμπινί. Ο κ. Παπανδρέου είχε επιτεθεί στους κερδοσκόπους, είχε διαψεύσει για το ότι η Ελλάδα ζητά ευρωπαϊκή βοήθεια, ενώ υπήρχαν και περιορισμένες αναφορές στην ανάγκη στενότερης συνεργασίας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

Εκείνη τη χρονιά, είχαμε την παραδοχή ότι η χώρα βρίσκεται κοντά στη χρεωκοπία. Ο Γ. Παπανδρέου διαπίστωνε ότι το “μνημόνιο είναι αναπόφευκτο” μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα. Λίγο μετά, φτάσαμε το Καστελόριζο.

“Δεν χρειαζόμαστε διμερή δάνεια, δεν ζητήσαμε διμερή δάνεια. Το πρόβλημα που έχουμε είναι δικό μας κι εμείς οι Έλληνες είμαστε υπεύθυνοι για να βάλουμε σε τάξη το σπίτι μας. Αυτό που έχουμε δει τους τελευταίους μήνες, είναι ότι υπάρχει μια επίθεση στην Ευρωζώνη από άλλα συμφέροντα. Έτσι έχουμε γίνει στόχος ως ο πιο αδύναμος κρίκος, με απώτερα κίνητρα”.

Οι παραπάνω δηλώσεις του Γ. Παπανδρέου, έστελναν το ξεκάθαρο προμήνυμα. Ο κ. Παπανδρέου ξεκαθάρισε ότι είναι αποφασισμένος να πάρει επώδυνα μέτρα για να βάλει την οικονομία στον “ίσιο” δρόμο.

“Για το πρόβλημα στην Ελλάδα ευθυνόμαστε εμείς. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την οικονομία μας, για να βάλουμε σε τάξη τα του οίκου μας. Έχουμε ξεκάθαρο πρόγραμμα για τη μείωση του ελλείμματος για την αναδιάρθρωση της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης του φορολογικού συστήματος, του συνταξιοδοτικού. Είναι πρόγραμμα σταθερότητας, ελέγχεται από την ΕΕ και έχει την έγκρισή της. Είμαστε αποφασισμένοι να τα καταφέρουμε. Προφανώς για το ότι γίναμε ευάλωτοι στις αγορές και στους κερδοσκόπους υπεύθυνοι είμαστε εμείς. Αλλά η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει το πρόβλημα, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και πολλών άλλων χωρών”, δήλωνε στους Financial Times στο περιθώριο του Φόρουμ.

Όπως δήλωσε ο Γ. Παπανδρέου σε νεώτερη συνέντευξη του στον Alpha, τον Ιανουάριο του 2010 στο Νταβός, ήταν που συνειδητοποίησε ακριβώς τι συνέβαινε σε σχέση με την Ελλάδα, λόγω του γεγονότος ότι “η προηγούμενη κυβέρνηση έκρυβε τα στοιχεία και χρειάστηκαν μήνες για να αποκαλυφθεί το ύψος του ελλείμματος”. Όπως ανέφερε, “πολλοί επιφανείς οικονομολόγοι τού είπαν ότι όσα μέτρα και αν πάρει η κυβέρνησή του, αν δεν στηριχτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα δεν θα βγει από την κρίση”.

Γι αυτό, όπως είπε, “ζήτησε από όλους τους πολιτικούς αρχηγούς, τους οποίους ενημέρωσε λεπτομερώς παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, ζητώντας τη συνεργασία και τη συναίνεσή τους, η οποία δεν του δόθηκε”. Ο κ. Παπανδρέου σχολίασε ότι ο ίδιος υπέγραψε το μνημόνιο, αλλά δεν ήταν εκείνος που το έφερε, “το έφεραν οι προηγούμενοι, οι οποίοι, κάποια στιγμή, πρέπει να απολογηθούν τουλάχιστον πολιτικά”.

Το Νταβός σε αριθμούς:

2011. Η δεύτερη επίσκεψη Γ. Παπανδρέου

Για πρώτη φορά έγινε συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας. “Τα πράγματα ήταν πολύ πιο ήρεμα το 2011” θυμάται ο τότε υπουργός Οικονομικών, Γ. Παπακωνσταντίνου, σε συνέντευξη του στην “Καθημερινή”. “Ήμαστε και καλύτερα προετοιμασμένοι, πήγαμε με μία παρουσίαση “From Davos to Davos”, όπου παρουσιάζαμε αναλυτικά τις μεταρρυθμίσεις που είχαμε προωθήσει τους προηγούμενους 12 μήνες”. Ο Παπακωνσταντίνου είχε μάλιστα αντιπαρατεθεί σε πάνελ με τον υπουργό Οικονομικών και Τεχνολογίας της Γερμανίας, Ρ. Μπρούντερλε (των Φιλελεύθερων Δημοκρατών). Ο Μπρούντερλε ισχυριζόταν ότι η Ελλάδα δεν έχει κάνει αρκετά, με τον Ελληνα υπουργό να του απαντά ότι οι ισχυρισμοί του είναι “ένα χρόνο πίσω”. Ωστόσο, είχε αρχίσει να φουντώνει τότε η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους, γεγονός στο οποίο γινόταν ευρέως αναφορά στο Νταβός. Λίγους μήνες αργότερα, θα ξεκινούσε η περιπέτεια του PSI και η πρωθυπουργική θητεία του Παπανδρέου θα έφτανε απότομα στο τέλος της.

“Ο Παπανδρέου είχε πάει απροετοίμαστος. Δεν μπορώ να είμαι μέσα στο κεφάλι του, αλλά δεν νομίζω πως περίμενε το τί θα τον έβρισκε εκεί”, σχολιάζει ο δημοσιογράφος Σταύρος Λυγερός στο NEWS 247, για την πρώτη επίσκεψη Παπανδρέου, και τη συσχετίζει με τη φετινή επίσκεψη Τσίπρα. “Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πάει με ψευδαισθήσεις. Ελπίζω φέτος ο κ. Τσίπρας να μην πηγαίνει με τις ίδιες ψευδαισθήσεις με τις οποίες είχε πάει στη συνάντηση του με τον Μπιλ Κλίντον. Θα το δούμε αυτό”.

Φωτογραφίες: Ιστορικό λεύκωμα της Καθημερινής