Ευγένιος Τριβιζάς: ‘Πάντα θα υπάρχουν κολοκυθάκια που ονειρεύονται να δείρουν μανάβηδες’

Συνέντευξη στον Χρήστο Καράμπελα

Αν τον ρωτήσεις τι επαγγέλλεται, η απάντησή του θα είναι κάθε φορά διαφορετική και ευφάνταστη: Έχει ‘διατελέσει’ εξερευνητής, εφευρέτης , θηρευτής ονείρων και ζογκλέρ µελάτων αυγών. Στην γκρίζα μας πραγματικότητα ωστόσο ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι ίσως ο πιο διάσημος Έλληνας παραμυθάς κι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς παιδικών βιβλίων.

Οι πολύχρωμοι ανατρεπτικοί ήρωές του και το αγνό χιούμορ της πένας του συντροφεύουν τις αναμνήσεις χιλιάδων ενήλικων παιδιών και συνεχίζουν σήμερα να δίνουν τροφή στη φαντασία άλλων τόσων λιλιπούτειων αναγνωστών.

Με αφορμή το άνοιγμα του θεματικού πάρκου «Οι Μυστικοί Κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά» στο Διεθνές Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο Helexpo Maroussi (Λ. Κηφισίας 39) που δίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες του να διεισδύσουν στους μαγικούς κόσμους των βιβλίων του, ο διακεκριμένος συγγραφέας και καθηγητής πανεπιστημίου έδωσε μια συνέντευξη – ποταμό στο News 24/7.

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στη δύναμη του διαδικτύου, την ολοένα αυξανόμενη προβολή βίας, τις πηγές έμπνευσής του, τη σχέση που έχει με τους μικρούς αναγνώστες του καθώς και για τη Φρουτοπία: Μια χώρα όπου οι κάτοικοι προσπαθούν να απαλλαγούν από τον ζυγό εκμετάλλευσης των “μανάβηδων” και η οποία 34 χρόνια μετά τη δημιουργία της θυμίζει τρομακτικά τη σύγχρονη Ελλάδα…

Πώς εμπνέεστε μια ιστορία ή έναν ήρωα;

«Το καθρέφτισμα μια ιτιάς σ’ ένα ποτάμι, η σκιά ενός σχοινοβάτη στην άμμο ή το τρίξιμο μιας πόρτας σε μια ξεχασμένη αποθήκη. Το καθετί γύρω μας, μπορεί να γίνει η πύλη που οδηγεί στον κόσμο της έμπνευσης και της φαντασίας, ακόμα και τα λάθη που κάνω όταν γράφω βιαστικά ή που συναντώ όταν διορθώνω τα δοκίμια των βιβλίων μου. Για παράδειγμα είχα δει σε ένα τυπογραφικό δοκίμιο τη λέξη “λυκοπατάτες” αντί “γλυκοπατάτες” και αυτό μου έδωσε την έμπνευση για πατάτες που, όταν τις τρως, γίνεσαι λύκος. Το ίδιο συνέβη όταν η λέξη “εστιατόριο” είχε γίνει “εστιαγόριο”. Έγραψα μια ιστορία για ένα εστιαγόριο όπου οι δράκοι τρώνε αγοράκια. Το Κουφέιτ πάλι, η Χώρα των Κουφέτων, όπου ζούνε οι ροζ και οι γαλάζιοι κουφετάνθρωποι, δημιουργήθηκε επειδή έγραψα λάθος στον υπολογιστή τη λέξη “Κουβέιτ”.»

Η πρώτη γραφομηχανή του Ευγένιου Τριβιζά

Τα παιδιά μπορούν πλέον να σας γνωρίσουν και μέσα απο’ το βιωματικό πάρκο της ΔΕΘ- ΗELEXPO «Οι Μυστικοί Κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά». Πώς ήταν για εσάς να δείτε σε τρεις διαστάσεις τα παραμύθια σας, να διαντιδράσετε μαζί τους;

«Η δημιουργία ενός θεματικού πάρκου τεσσερισήμισι χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων δεν είναι κάτι το απλό. Πρόκειται για μια απαιτητική, δαπανηρή και χρονοβόρο προσπάθεια. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που η ΔΕΘ- HELEXPO, οι Dream Workers και η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ζωντανεύουν τα βιβλία μου με τόσο εντυπωσιακό και εμπνευσμένο τρόπο.

Σε επιστολές που μου στέλνουν οι μικροί μου φίλοι με ρωτάνε ξανά και ξανά αν υπάρχει η Φρουτοπία, πώς μπορούν να έρθουν στο Νησί των Πυροτεχνημάτων και αν είναι δυνατόν να δούνε τον Οράτιο Αοράτιο, το αόρατο πράσινο καγκουρό. Μπορούν τώρα και το Νησί των Πυροτεχνημάτων να επισκεφθούν και να διαπιστώσουν με τα ίδια τους τα μάτια ότι η Φρουτοπία υπάρχει και να δουν από κοντά ένα αόρατο πράσινο καγκουρό. Και όχι μόνο… Μπορούν να μεταμορφώσουν έναν μανάβη σε βίδα, να χορέψουν ταραντέλα με τον Ρούνι Ρούνι, το υπέροχο καλό γουρούνι, να περιπλανηθούν στο μυστηριώδες κάστρο της μάγισσας Φρικαντέλας, να δούνε έναν μαύρο μονόκερο, να αψηφήσουν τη Δόνα Τερηδόνα που θέλει να τους κλέψει τα χαμόγελα και να ταξιδέψουν με το “εξπρές των ονείρων” που μεταφέρει στα πέρατα του κόσμου βαρέλια με πειρατικό ρούμι, τσουβάλια με γύρη από χρυσάνθεμα, ασημένιες κουδουνίστρες και ροζ ρουμπίνια.»

Εικόνα από το θεματικό πάρκο ‘Οι Μυστικοί Κόσμοι του Ευγένιου Τριβιζά

Συμμετείχατε στη διαδικασία της απόδοσής τους; Ή προτιμήσατε να αφήσετε την ομάδα παραγωγής να δώσει τη δική της ελεύθερη απόδοση;

«Ο συγγραφέας δημιουργεί φανταστικούς κόσμους με τον λόγο και τους περιγράφει με λέξεις. Τον λόγο του συγγραφέα τον παίρνει ο εικονογράφος, ο ζωγράφος, ο σκηνογράφος, η ομάδα παραγωγής ενός θεματικού πάρκου και τον μετουσιώνει σε εικόνα.

Σπάνια το αποτέλεσμα συμπίπτει με εκείνο που ο συγγραφέας είχε αρχικά στον νου του, ούτε είναι απαραίτητο να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Πρόκειται για μια νέα δημιουργία που ο συγγραφέας μόνο συμβουλευτικό ρόλο μπορεί και πρέπει να έχει. Για παράδειγμα τη «Φρουτοπία» διαφορετικά τη ζωντάνεψε με κούκλες η οικογένεια Σοφιανού στην τηλεοπτική της εκδοχή, διαφορετικά ο Νίκος Μαρουλάκης με σκίτσα στη σειρά των ομώνυμων κόμικς των εκδόσεων Χάρτινη Πόλη, διαφορετικά η δημιουργική ομάδα Dream Workers στο Θεματικό Πάρκο στο Μαρούσι και διαφορετικά μελλοντικά κάποιος άλλος καλλιτέχνης. Μπορεί αυτές οι αποδόσεις να μην είναι κοντά σε αυτά που είχα φανταστεί όταν έγραφα τη «Φρουτοπία», αλλά η καθεμία έχει τη δική της απήχηση και σημασία. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι όσο περισσότερες και διαφορετικές εικαστικές εκδοχές πυροδοτεί, τόσο πιο επιτυχημένο είναι ένα λογοτέχνημα.»

Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τα παιδιά;

«Δημιουργική. Οι επιστολές, τα σχόλια, οι παρατηρήσεις τους αποτελούν μια πνοή φρεσκάδας και μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Η Χαρά, για παράδειγμα, ήταν κόρη μιας φίλης μου στο Λονδίνο. Ένα βράδυ, που ήμουν καλεσμένος στο σπίτι τους, διαπίστωσαν οι γονείς της ότι ένα σουρωτήρι είχε εξαφανιστεί από την κουζίνα. Η Χαρά μού εκμυστηρεύτηκε ότι το είχε πάρει το Γκουντούν, ένα περίεργο ζωάκι που μόνο εκείνη μπορούσε να το δει και ότι το χρησιμοποιούσαν για μεταφορικό μέσο. Έμπαιναν μέσα τα βράδια και ταξίδευαν στα πέρατα του κόσμου. Με αυτή την αφορμή έγραψα μια σειρά δώδεκα βιβλίων με τον γενικό τίτλο «Η Χαρά και το Γκουντούν» (εκδόσεις Πατάκης). Σε μια άλλη περίπτωση, η μικρή Λίζα, όταν έμαθε ότι ζω στο Λονδίνο όπου έχει πάντα συννεφιά, στεναχωρήθηκε και για να την παρηγορήσω, τη διαβεβαίωσα ότι έχω μια μυστική συνταγή για να φτιάχνω δικό μου ήλιο, με αποτέλεσμα να γράψω στη συνέχεια το βιβλίο «Ο ήλιος της Λίζας» (εκδόσεις Κέδρος).»

Είναι δυσκολότερο σήμερα να προσελκύσεις την προσοχή του παιδικού αναγνωστικού κοινού

Ποια ήταν καποιες από τις πιο ενδιαφέρουσες αντιδράσεις ή σχόλια που εισπράξατε από αναγνώστες σας;

«Με ρωτάνε τι χρώμα έχουν οι πιτζάμες μου, μου ζητάνε να τους αποκαλύψω πού βρίσκεται κρυμμένο το όγδοο χρώμα του ουράνιου τόξου και μου προσφέρουν χάρτινες βαρκούλες. Ένα κοριτσάκι μού χάρισε μια φούχτα χαρτοπόλεμου με μια συλλαβή γραμμένη σε κάθε μικροσκοπικό χαρτάκι. Μου ψιθύρισε στο αυτί ότι αν τοποθετήσω τα κομματάκια προσεχτικά στη σωστή σειρά σύμφωνα με τα χρώματα του ουράνιου τόξου θα μπορέσω να διαβάσω τι μου έγραφε. Ένα άλλο μου ζήτησε για δώρο μια «εκπληξιέρα», ένα κουτί, δηλαδή, που κάθε φορά που το ανοίγεις, σε περιμένει μια ευχάριστη έκπληξη.»

Με τη διάδοση του διαδικτύου και την αμεσότητα της εικόνας και της πληροφορίας, έχει αλλάξει το παιδικό αναγνωστικό κοινό;

«Το έχει κάνει απαιτητικότερο. Είναι δυσκολότερο να προσελκύσεις την προσοχή του και να διατηρήσεις αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του.»

Παρακολουθείτε το διαδίκτυο; Σας φαίνεται χρήσιμο ή τρομακτικό;

«Το διαδίκτυο δεν το παρακολουθώ. Το χρησιμοποιώ αν και όποτε μου χρειάζεται. Το διαδίκτυο, όπως κάθε τεχνολογία, έχει τις φωτεινές και χρήσιμες, αλλά και τις σκοτεινές και επικίνδυνες πλευρές του. Από εμάς εξαρτάται με ποιον τρόπο το χρησιμοποιούμε. Επίσης, είναι σημαντικό να μαθαίνουμε τα παιδιά μας να αξιοποιούν τη θετική του προσφορά και να προφυλάσσονται από τις επικίνδυνες παγίδες του.»

Ο σημερινός κόσμος δεν είναι πιο βίαιος σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές

Τα κινούμενα σχέδια σήμερα έχουν έντονα στοιχεία βίας. Σας ανησυχεί αυτό;

«Έχει υπολογισθεί ότι τα παιδικά κινούμενα σχέδια στην Αμερική περιλαμβάνουν κατά μέσο όρο 32 βίαιες πράξεις την ώρα και ταινίες όπως το Teenage Mutant Ninja Turtles (Χελωνονιντζάκια) 133 βίαιες πράξεις την ώρα. Αν σκεφτείτε πόσες ώρες τη μέρα παρακολουθούν τέτοια προγράμματα τα παιδιά, μπορείτε να υπολογίσετε τη βία που καθημερινά εισπράττουν. Εκτός αυτού, διάφορα ψηφιακά παιχνίδια στους υπολογιστές ενθαρρύνουν τα παιδιά να περνάνε τις ώρες τους εξοντώνοντας θεαματικά φανταστικούς αντιπάλους. Όλα αυτά δεν μπορεί παρά να αμβλύνουν την ευαισθησία, να εξοικειώνουν με τη βία και να οδηγούν σε μίμηση των πράξεων βίας. Γι’ αυτόν τον λόγο απαιτείται να δοθεί έμφαση στην παραγωγή και επιχορήγηση μη βίαιων ποιοτικών προγραμμάτων για τις μικρές ηλικίες.»

Θεωρείτε ότι ζούμε σε έναν βίαιο κόσμο;

«Υπάρχουν πολλά είδη βίας: από ένα χαστούκι έως μια γενοκτονία. Δεν είναι εύκολο, συνεπώς, να κάνει κανείς γενικεύσεις σχετικά με τα επίπεδα της βίας. Σύμφωνα πάντως με διαχρονικές και ιστορικές έρευνες όπως εκείνη του Στίβεν Πίνκερ ο σημερινός κόσμος δεν είναι πιο βίαιος σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι η αυξημένη χρήση των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης και η ταχύτητα και ευρύτητα αναμετάδοσης πληροφοριών καθιστά άμεσα αντιληπτή την κάθε βαναυσότητα και δίνει την εντύπωση ότι βιώνουμε πρωτοφανή επίπεδα βίας.»

Σε ποια χώρα των κόσμων που έχετε πλάσει πιστεύετε είναι πιο κοντά η Ελλάδα;

«Στη Φρουτοπία, μια χώρα όπου τα φρούτα προσπαθούν να απαλλαγούν από τον ζυγό της εκμετάλλευσης των μανάβηδων και των πολυεθνικών εταιρειών «Λεμονοστιφέν» και «Κομποστάλ», οι οποίες επιδιώκουν να τα κάνουν αναψυκτικά και κομπόστες.

Τα αβυσσαλέα μίση, οι αποτρόπαιες προδοσίες και οι καταχθόνιες συνωμοσίες που διαδραματίζονται στα μανάβικα, στις φυλακές, στα μέγαρα και τις απόμερες γωνιές της μυθικής αυτής χώρας όλο και κάτι θυμίζουν. Άλλωστε πάντα θα υπάρχουν κολοκυθάκια που ονειρεύονται να δείρουν μανάβηδες, υπουργικά συμβούλια που απαρτίζονται από σπουδαία λάχανα, επίδοξοι καρπουζοκράτορες, βλίτα που επιδιώκουν να γίνουν υπουργοί Παιδείας και υποβαθμισμένες γειτονιές κατοικούμενες από λεμονόκουπες. Όταν η Λιλή η λεμονόκουπα παραπονιέται στον Αιμίλιο το μήλο ότι παρά τις υποσχέσεις της κυβέρνησης δεν αναβαθμίζεται η γειτονιά με τους σκουπιδοτενεκέδες, ο Αιμίλιος το μήλο επικαλείται την προσωρινή ανάγκη μέτρων λιτότητας και υπόσχεται ότι σύντομα η κατάσταση θα βελτιωθεί. Πάνε χρόνια από όταν έγραψα αυτή τη σκηνή αλλά στην πραγματικότητα η μια περίοδος λιτότητας διαδέχεται την άλλη με καταθλιπτική συχνότητα. Γι’ αυτόν τον λόγο και για την αποφυγή νομικών επιπτώσεων οι οκτώ τόμοι του έπους της Φρουτοπίας (εκδόσεις Χάρτινη Πόλη) περιλαμβάνουν τη φράση: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΦΡΟΥΤΟΠΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ. ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΦΡΟΥΤΑ, ΖΑΡΖΑΒΑΤΙΚΑ Ή ΒΛΙΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΤΥΧΑΙΑ.»

Ο Ευγένιος Τριβιζάς μπροστά από τα ρολόγια των κόσμων που έχει δημιουργήσει

Ποιες άλλες χώρες έχετε ανακαλύψει;

«Την Κουμπαραδουάη, όπου ζουν τα γουρουνάκια- κουμπαράδες και την περίοδο των βροχών αντί για βροχοστάλες βρέχει νομίσματα, το Τρενιντάντ, όπου ζουν τρένα και ένας Τουνελόδρακος που παριστάνει το τούνελ τα καταπίνει, το Αβγατηγανιστάν, όπου μαίνεται μια σύρραξη μεταξύ σφικτών και μελάτων αβγών, και πολλές άλλες. Όλες, αν και φανταστικές, παραπέμπουν με συμβολικό και αλληγορικό τρόπο τόσο σε ελληνικές όσο και διεθνείς πραγματικότητες και καταστάσεις.»

Αν μπορούσατε να ξεχωρίσετε έναν ή δύο αγαπημένους ήρωές σας, ποιοι θα ήταν και γιατί;

«Οι αγαπημένοι μου ήρωες δεν είναι οι πανίσχυροι, οι ικανοί και οι χαρισματικοί, αλλά οι ευάλωτοι, οι ευαίσθητοι και οι εύθραστοι, αντιμέτωποι με έναν ακατάληπτο κόσμο όπως ο Αχυρούλης το σκιάχτρο που ονειρεύεται να πετάξει (από το βιβλίο «Το Όνειρο του Σκιάχτρου», εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας) και ο Τουρτούρι ο Χιονάνθρωπος που ξεκινάει για ένα μακρινό ταξίδι για τον Βόρειο Πόλο (από το βιβλίο «Ο Χιονάνθρωπος και το Κορίτσι», εκδόσεις Κέδρος).»

Τα αγαπημένα σας παραμύθια όταν ήσασταν μικρός;

«Εκτός από τα παραμύθια του Όσκαρ Ουάιλντ που τα λάτρευα, με είχαν μαγέψει δύο βιβλία: «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λούις Κάρολ και «Ο Τζιμ ο Κουμπής» του Μίκαελ Έντε. Το πρώτο ήταν για μένα η εισαγωγή στο χιούμορ του παράλογου και το δεύτερο το πρότυπο της φανταστικής, χωρίς όρια, περιπέτειας.»

Αυτά τα βιβλία μού προκάλεσαν την επιθυμία να εκφραστώ μέσα από τον μύθο και το όνειρο και επηρέασαν το γράψιμό μου.»

Info Box / Νέες κυκλοφορίες βιβλίων Ευγ. Τριβιζά

• «Η Κοκκινομπλουτζινίτσα», εκδόσεις Διόπτρα

• «Πλατς Μουτς!», εκδόσεις Διόπτρα

• «Έξι Στολίδια Ταξιδεύουν», εκδόσεις Διόπτρα

• «Το Άταχτο Συννεφουλίνι», εκδόσεις Διάπλαση

Οι κριτικές

• «Δημιουργός πλασμάτων παράδοξων και χωρών φανταστικών, ο Τριβιζάς, χάρη στη μαεστρία του πάνω στη φαντασία, τη σάτιρα, τις μεταπλάσεις και το παιχνίδι της γλώσσας, έχει εξασφαλίσει μείζονα θέση τόσο στη σύγχρονη ελληνική όσο και στη διεθνή παιδική λογοτεχνία.» Jack Zipes, διευθυντής σύνταξης σε “Oxford Encyclopedia of Children’s Literature”, “Oxford University Press”
• «Μετρ του χιούμορ και των ανατροπών, μοναδικός στην Ευρώπη.» Christie Davies, Καθηγήτρια, Bookbird
• «Ό,τι καλύτερο μπορούσε να μας συμβεί, ειδικά στις μέρες μας, θαρρώ πως είναι ο Ευγένιος Τριβιζάς! Ο θαυματοποιός Τριβιζάς. Ακόμα κι αν δεν υπήρχε, θα άξιζε να τον εφεύρουμε!» Φωτεινή Τσαλίκογλου, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
• «Όπως ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, έτσι και ο Ευγένιος Τριβιζάς γράφει σε μια από τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες της ευρωπαϊκής ηπείρου. Τα παραμύθια του, όμως, όπως και αυτά του Άντερσεν, έχουν τη δυνατότητα να αγγίζουν την καρδιά και το μυαλό των αναγνωστών όχι μόνο σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.» Βoyd Tonkin, Κριτικός Λογοτεχνείας, Independent

• «Είναι ίσως πλεονασμός να χαρακτηρίσει κανείς τον Ευγένιο Τριβιζά ως έναν διεθνώς αναγνωρισμένο συγγραφέα. Τον γνωρίζουν και τον αγαπούν πιστεύω και τα παιδιά που δεν έχουν γεννηθεί ακόμα. Είναι τόσο αιχμηρός, που μπορεί να διαπεράσει επηρεάζοντας και το μη συμβαίνον. Πέρασα πολλά χρόνια διαβάζοντάς τον στα εγγόνια μου αλλά και σε κείνο το παιδί που διασώζεται μέσα μας. Και διατάραξα ευχάριστα την εξάρτησή του από κάθε κοντορεβιθούλικο ανάστημα ή από το φιλί κάποιου ωραίου πρίγκιπα που θα ξεμάγευε τη μαρμα- ρωμένη αναμονή. Ποιητικότατα επιθετικός στην καθιερωμένη μορφή του παραμυθιού, δεν το καταργεί, απλώς του αλλάζει της πλοκής τα μάγια, δίνει υπόσταση στο απίθανο, προτείνει νέα οπτική γωνία μέσω της οποίας τα δεδομένα χάνουν την απολυτότητά τους, ανοίγοντας έτσι στη φαντασία νέους δρόμους για μια πιο φιλελεύθερη άσκησή της. Παιδαγωγός άριστος που ξέρω ότι τυφλά τον εμπιστεύονται οι γονείς, ευφυής, ευρηματικός με την πιο εκλεπτυσμένη υπεράσπιση του ασυνήθιστου και του υπερβολικού, τα οποία οδηγούν σε μια δεύτερη και πολύ εύφορη πραγματικότητα.» Κική Δημουλά, Ακαδημαϊκός