Στο Δαφνί, ένα χρόνο μετά τη φονική πυρκαγιά

Δύο φορές την εβδομάδα, ο φύλακας αφήνει την κεντρική πύλη και κατευθύνεται προς το 7ο Ψυχιατρικό Τμήμα. Πληκτρολογεί τον κωδικό ασφαλείας και μπαίνει στο θάλαμο. Στο τέλος του διαδρόμου, αριστερά, ένα μικρό γραφείο με μια οθόνη «παρακολούθησης». Εκεί θα είναι το πόστο του για όσο διαρκέσει το επισκεπτήριο του μοναδικού ασθενούς που φιλοξενείται στο διπλανό δωμάτιο. Μαζί με τον θεράποντα ιατρό παρακολουθούν μέσω κλειστού κυκλώματος τον ασθενή και τους επισκέπτες συγγενείς του, έτοιμοι να παρέμβουν σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά.

Πριν από έναν περίπου χρόνο κάτι πήγε πολύ στραβά στο 7ο Τμήμα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής. Ήταν 4 Σεπτεμβρίου του 2015. Από το δωμάτιο που φιλοξενούταν τότε ο εν λόγω ασθενής, μετά από επισκεπτήριο, ξεκίνησε πυρκαγιά που κόστισε τη ζωή σε τρεις συνασθενείς του, ενώ άλλοι  σε κρίσιμη κατάσταση. Το βιβλίο συμβάντων του ανακριτικού γραφείου του Πυροσβεστικού Σώματος αναφέρει ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε με σπίρτα ή αναπτήρα από πρόθεση. Η ασφάλεια πυρός χαρακτηρίστηκε ως «ανεξακρίβωτη». Σύμφωνα με την έκθεση της κατεπείγουσας Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης του ΣΕΥΥΠ, τέσσερις  ασθενείς ήταν καθηλωμένοι  την  ώρα  του  συμβάντος.

Δεκατέσσερις κατηγορούμενοι

Δεκατέσσερις μήνες μετά, η Εισαγγελία Πρωτοδικών της Αθήνας κινεί διαδικασίες για ποινικές δίωξεις σε βάρος 14 γιατρών και διοικητικών υπάλληλων του ψυχιατρείου, που κατηγορούνται για θανατηφόρα έκθεση σε βαθμό κακουργήματος. Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, οι διώξεις αφορούν σε ψευδείς βεβαιώσεις πυρασφάλειας από υπαλλήλους του νοσοκομείου και της εταιρίας πυρασφάλειας, ενώ στρέφονται και κατά δύο θεραπόντων ιατρών για την πράξη της παράνομης κατακράτησης, αφού φέρονται να κρατούσαν συνεχώς δεμένους τους τρεις ασθενείς που βρήκαν τραγικό θάνατο, κατά παράβαση του πρωτοκόλλου. Παράλληλα, έξι γιατροί κατηγορούνται για πλημμεληματική παράβαση καθήκοντος, καθώς έλλειπαν από τις θέσεις τους. Ποινική δίωξη ασκήθηκε και κατά του ασθενή που φέρεται να ξεκίνησε τη φωτιά, και ο οποίος ανήκει στην κατηγορία των ποινικά κρατουμένων ασθενών, παραβατών του νόμου δηλαδή που έχουν κριθεί ποινικά ακαταλόγιστοί λόγω της ψυχικής νόσου και βρίσκονται στο ψυχιατρείο για νοσηλεία και φύλαξη βάσει του άρθρου 69 του Ποινικού Κώδικα.

Στο πόρισμα που αριθμεί 40 σελίδες, ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Γ. Πέτρος, κάνει λόγο για ουσιαστικές ευθύνες της Πολιτείας, υποστηρίζοντας πως κακώς κρατούνται οι ακαταλόγιστοι της ποινικής δικαιοσύνης στο Δαφνί. «Υπάρχει εν δυνάμει κίνδυνος για το νοσηλευτικό προσωπικό και για τους τρόφιμους» αναφέρει ο εισαγγελικός λειτουργός και προσθέτει πως οι επικίνδυνες αυτές περιπτώσεις θα πρέπει  να νοσηλεύονται σε ειδικά ιδρύματα, απομακρυσμένοι από τους υπόλοιπους ψυχικά ασθενείς.

Related content
 

Περί επικινδυνότητας

«Ο εισαγγελικός λειτουργός επιβεβαιώνει αυτά που λέμε εδώ και χρόνια» δήλωσε στο NEWS247 ο πρόεδρος του Συλλόγου Νοσηλευτών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, Γιώργος Αβραμίδης, επαναλαμβάνοντας ότι το Δαφνί αφενός δεν διαθέτει εξειδικευμένο φυλακτικό προσωπικό, αφετέρου οι νοσηλευτές δεν μπορούν να είναι υπεύθυνοι για τη φύλαξη του ασθενούς, παρά μόνο για τη νοσηλεία του.

«Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι δεν είναι όλοι οι ψυχικά πάσχοντες κρατούμενοι το ίδιο. Ο ρατσισμός και η στοχοποίηση μιας συγκεκριμένης κατηγορίας ψυχικά ασθενών είναι άδικος» προσθέτει η Διοικήτρια του νοσοκομείου Σπυριδούλα Καλαντζή, τονίζοντας ότι από τους 90 ψυχικά πάσχοντες κρατούμενους που φιλοξενούνται στο Δαφνί, μόνο δύο έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. «Ο ασθενής που εμπλέκεται στην πυρκαγιά είναι μια ειδική περίπτωση. Ο καθηγητής Δουζένης εγγράφως λέει ότι ανήκει σε μια ειδική κατηγορία ψυχικά ασθενών, που απαντώνται επιδημιολογικά, ένας στο ένα εκατομμύριο, είναι εξαιρετικά σπάνια περίπτωση», είπε ακόμα η κυρία Καλαντζή διευκρινίζοντας ότι ο ασθενής παρουσιάζει έντονα συμπτώματα ετεροκαταστροφικότητας με αποτέλεσμα συχνά και απρόβλεπτα να γίνεται επιθετικός.

Γι΄ αυτήν την σπάνια περίπτωση ασθενούς, μετά την πυρκαγιά, το νοσοκομείο προέταξε την σπάνια λύση της ανάθεσης της φύλαξης σε ιδιωτική εταιρία security, ένα έκτακτο μέτρο που γρήγορα εγκαταλείφθηκε λόγω κόστους. Από τον περασμένο Φεβρουάριο βρίσκεται κλεισμένος σε ένα ειδικά διαμορφωμένο, λευκό δωμάτιο. Το προσωπικό του δίνει φαγητό και φάρμακα από το παράθυρο της πόρτας. Δυνατότητα προαυλισμού δεν υπάρχει και συναναστρέφεται μόνο με τους γονείς του, κατά το επισκεπτήριο, δύο φορές την εβδομάδα.

Όταν το NEWS247 είχε πρωτο-επισκεφθεί το ψυχιατρείο την άνοιξη του 2015, στο πλαίσιο ευρείας έρευνας για την ψυχική υγεία στην Ελλάδα, ο θεράπων ιατρός Χαράλαμπος Τουλούμης είχε εκφράσει ανοιχτά την ανησυχία του για το καθεστώς μόνιμου περιορισμού του ασθενούς. «Ο γιατρός πρέπει να ωφελεί. Αν δεν μπορεί να ωφελήσει, δεν κάνει σωστά τη δουλειά του. Όταν αναγκαζόμαστε να είμαστε τόσο περιοριστικοί, δεν βλάπτουμε; Εσάς αν σας έκλεινα  σε ένα δωμάτιο πώς θα αντιδρούσατε; Θα έπρεπε να υπάρχει μία ειδική δομή και φυλακτικό προσωπικό που να επιτρέπει τον προαυλισμό. Αλλά βλέπετε ζούμε σε μια φτωχή χώρα, δεν μπορούμε να έχουμε όλες τις δομές».

Τι έχει αλλάξει ένα χρόνο μετά;

«Ένα χρόνο μετά τίποτα δεν έχει αλλάξει» τονίζει ο Γιώργος Αβραμίδης, εργαζόμενος ο ίδιος στο νοσοκομείο. «H κατάσταση εξακολουθεί να είναι τραγική και για τους ασθενείς και για το προσωπικό, το πρόβλημα της υποστελέχωσης παραμένει, οι συνθήκες δεν έχουν αλλάξει. O συγκεκεριμένος ασθενής από το συμβάν και μετά παραμένει έγκλειστος διότι δεν υπάρχει καμία μέριμνα φυλακτικού προσωπικού ούτως ώστε να μπορεί να προαυλίζεται και να διασφαλίζεται η ασφάλεια των υπολοίπων ασθενών από ενδεχόμενη επιθετική συμπεριφορά».

H κατάσταση εξακολουθεί να είναι τραγική και για τους ασθενείς και για το προσωπικό

«Ο πατέρας του ασθενούς θέτει το ζήτημα των δικαιωμάτων του παιδιού του με πολύ έντονο τρόπο. Πρόσφατα με κάλεσε η πταισματοδίκης, μετά από αναφορά που υπέβαλε ο πατέρας, να απολογηθούμε για το ζήτημα του προαυλισμού» λέει η κυρία Καλαντζή, η οποία ανέλαβε πριν από τρεις μήνες τη διοίκηση του νοσοκομείου και την οποία συνάντησε το NEWS247 μαζί με τον αναπληρωτή διοικητή, Ξενοφών Παναγιώτου.

«Ο πατέρας ζήτησε ακόμα και με δική του ευθύνη να τον προαυλίζει. Όμως κι αυτό αποτελεί ζήτημα. Το ζήτημα της ετεροκαταστροφικότητας παραμένει πολύ ισχυρό στη συγκεκριμένη περίπτωση και μας καθιστά επιφυλακτικούς. Το επιστημονικό συμβούλιο θα συσταθεί ξανά και θα επιληφθεί του ζητήματος. Αυτή τη στιγμή η οικογένειά του τον βλέπει δυο φορές την εβδομάδα, παρουσία του φύλακα και του θεράποντος ιατρού, ώστε να αποτραπούν νέα φαινόμενα βιαιοπραγίας, διότι μερικές φορές διαπληκτίζεται με τους γονείς του και προκύπτουν ζητήματα. Ως νέα διοίκηση προβληματιζόμαστε πάρα πολύ. Και για το ζήτημα αυτό και διότι θα πρέπει να εξεύρουμε ένα σύνολο μέτρων για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση. Πάντως, με τις υπάρχουσες δυνάμεις και με το προσωπικό που έχουμε είναι δύσκολο να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις».

Κατά παράβαση του πρωτοκόλλου

Για ορισμένους γιατρούς και ψυχολόγους που συνομίλησε το NEWS247, η περίπτωση του συγκεκριμένου ασθενούς μπορεί να είναι πολύ ειδική και να επιβαρύνεται από το προβληματικό θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη νοσηλεία και φύλαξη των ψυχικά πασχόντων κρατουμένων, αναδεικνύει ωστόσο και μια παρατηρούμενη απουσία σταθερού ή / και κατάλληλου θεραπευτικού πλαισίου που δεν πηγάζει μόνο από την έλλειψη προσωπικού, αλλά έρχεται και ως απόρροια της μη τήρησης των πρωτοκόλλων. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι λόγω της ιδιαιτερότητάς του ο εν λόγω ασθενής έχει αλλάξει τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά τμήματα. Κατά τις εν λόγω μετακινήσεις το θεραπευτικό του πλαίσιο εκίνησε από ένα καθεστώς αυξημένων ελευθεριών και άτυπων εξόδων και αδειών για να καταλήξει στον απόλυτο περιορισμό, μεσολαβούσης της αύξησης της επιθετικότητάς του.

Ένας άνθρωπος με νοητική υστέρηση πώς θα καταλάβει γιατί ξαφνικά άλλαξε το καθεστώς;

Όπως εξηγεί έμπειρος ψυχίατρος, «επί 2 χρόνια ήταν σε καθεστώς με άδειες και ξαφνικά άλλαξε τμήμα και βρέθηκε κλειδωμένος μέσα στην κλινική, όπως οι υπόλοιποι, ούτε άδειες ούτε τίποτα, διότι ο διευθύνων του νέου τμήματος ήταν κατά της λογικής των δύο μέτρων και δύο σταθμών. Τότε ξεκίνησε η αντιπαλότητα του νοσοκομείου με τους γονείς γιατί κόπηκαν τα προνόμια και βέβαια αυξήθηκε η επιθετικότητα του ασθενούς.  Ένας άνθρωπος με νοητική υστέρηση πώς θα καταλάβει γιατί ξαφνικά άλλαξε το καθεστώς; Το πλαίσιο πρέπει να είναι σαφές, εξαρχής. Και σταθερό. Σαν τα παιδάκια. Δεν μπορείς να λες κάν’ το και μετά μην το κάνεις. Ούτε στην αρχή να δίνεις ελευθερίες και μετά να τον έχεις κλειδωμένο σαν ζώο. Ξαφνικά άλλαξαν τα πράγματα πολύ και επιδεινώθηκαν και η επιθετικότητα, έβγαινε και προς τους γονείς και προς τα έξω, δεν μπορούσε να εκτονωθεί, αφού ήταν κλειδωμένος σε ένα δωμάτιο».

Κατά «παράβαση του πρωτοκόλλου» ήταν διαρκώς δεμένοι και οι τρεις ασθενείς που βρήκαν τραγικό θάνατο τον περασμένο Σεπτέμβρη, όπως σημειώνει στο πόρισμά του ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Γ. Πέτρος.

«Εξ’ όσων γνωρίζουμε, την ώρα του συμβάντος, ήταν καθηλωμένοι σε καρέκλες στο διάδρομο και όχι στα κρεβάτια τους» είπε στο NEWS247 ο νέος αναπληρωτής Διοικητής, Ξενοφών Παναγιώτου. «Υπήρχε σχετική απόφαση του τότε Διοικητικού Συμβουλίου για ορισμένους ανθρώπους προκειμένου να προστατευθούν, είναι δύσκολα περιστατικά» πρόσθεσε η νέα Διοικήτρια Σπυριδούλα Καλαντζή. «Είναι άνθρωποι με σοβαρή νοητική υστέρηση, κάποιος έχει αστάθεια και μπορεί να πέσει να χτυπήσει, κάποιοι κάνουν πολύ ακραία πράγματα όπως να προσπαθούν να βγάλουν το μάτι τους για παράδειγμα και γι’ αυτό φορούν γαντάκι για να προστατεύονται…»

Ρωτώ την κυρία Καλαντζή αν έχουν ληφθεί υπόψην οι συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ψυχικά Ασθενών σχετικά με το πρωτόκολλο του κλινοστατισμού προκειμένου να αποφεύγονται όσο γίνεται οι παρατεταμένες καθηλώσεις.

«Πρωτόκολλο κλινοστατισμού υπάρχει στο νοσοκομείο, είναι εγκεκριμένο και είναι ελαφρώς διαφοροποιημένο από τις σχετικές συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής. Αυτό δεν είναι μια αρμοδιότητα που μπορούμε να ασκήσουμε ως φυσικά πρόσωπα, πρέπει να γίνει εισήγηση από την επιστημονική επιτροπή του νοσοκομείου και να ληφθεί νέα απόφαση από το Δ.Σ. για να αναθεωρηθεί το πρωτόκολλο κλινοστατισμού. Σκοπεύουμε να το κάνουμε, θα φέρει οριακές αλλαγές ενδεχομένως. Η Ειδική Επιτροπή συστήνει επίσης τη δημιουργία δύο ειδικών οικοτροφείων γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Αυτό όμως δεν είναι μόνο δική μας αρμοδιότητα, πρέπει να εγκριθεί από το υπουργείο και κυρίως να προσληφθεί το προσωπικό για να τα επανδρώσει. Είναι πολύ σημαντική όμως η υπόδειξη της επιτροπής να λειτουργήσει θεραπευτική εμψυχωτική ομάδα, την οποία και θα ήθελα να την ενεργοποιήσουμε ειδικά για το 7ο τμήμα και για τις δυσκολίες που έχει. Αλλά πρέπει να δω πώς θα το κάνουμε. Αυτή είναι πάρα πολύ σημαντική πρόταση ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες των 13 αυτών ανθρώπων που βρίσκονται στο 7ο τμήμα».

Εις ώτα μη ακουόντων

Η από 12/06/2012 σύσταση της Ειδική Επιτροπή για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ψυχικά Ασθενών αφορούσε τη δημιουργία θεραπευτικής υποστηρικτικής εμψυχωτικής  ομάδας που θα περιλαμβάνει πέραν της ψυχολόγου και της προϊσταμένης νοσηλεύτριας, εργοθεραπευτή(πλήρους  απασχόλησης  στο  7ο Τμήμα),  φυσικοθεραπευτή  και γυμναστή (μερικής απασχόλησης). Η έκθεση σημείωνε ότι στο ΨΝΑ υπηρετούν 48  εργοθεραπευτές,  11 γυμναστές  και  5  φυσικοθεραπευτές  (οι περισσότεροι από όλους αυτούς στο Τμήμα Απεξάρτησης 18ΑΝΩ). Στα καθήκοντα της ομάδας αναφέρονταν η καθημερινή επίσκεψη, η κατάστρωση και παρακολούθηση προσωπικού πλάνου για τον κάθε νοσηλευόμενο, ο ορισμός προσώπου αναφοράς για τον καθένα και η συνεργασία με την οικογένειά του (όπου υπάρχει). Προτεινόταν επίσης η αύξηση του νοσηλευτικού προσωπικού κατά έναν σε κάθε βάρδια, καθώς επίσης και την κυκλική εναλλαγή του νοσηλευτικού προσωπικού, το οποίο παρουσίαζε σημάδια εξουθένωσης.

«Δυστυχώς αυτή την περίοδο έχει λήξει η θητεία της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ως νομική οντότητα, οπότε δεν έχουμε κι αυτό το γνωμοδοτικό όργανο που θα μπορούσε να μας βοηθήσει» λέει η κυρία Καλαντζή, έχοντας μπροστά της, τις παλαιότερες εκθέσεις της επιτροπής.

 

Γιατί αυτές δεν ελήφθησαν υπόψη νωρίτερα; Όταν το NEWS247 είχε θέσει στην προηγούμενη Διοίκηση το ζήτημα των θανάτων ασθενών στο ψυχιατρείο ( έξι θάνατοι σε 15 μήνες) αλλά και τις συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής και άλλων ανεξάρτητων Αρχών όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, είχε λάβει την εξής απάντηση:

Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν τέτοια περιστατικά σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο, είναι συνυφασμένα με τη μορφή των ασθενών

«Καταρχάς, όλα αυτά που γράφονται επικεντρώνονται στο Δαφνί γιατί είναι η ναυαρχίδα των ψυχιατρικών δομών στην Ελλάδα και κάποιοι, για διάφορους λόγους, προσπαθούν να μειώσουν την προσφορά και την αξιοπιστία του. Σχετικά με τους θανάτους  που περιγράφετε και τις εκθέσεις των διαφόρων φορέων, αυτά συνέβαιναν πάντα και στα ψυχιατρεία του εξωτερικού. Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν τέτοια περιστατικά σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο, είναι συνυφασμένα με τη μορφή των ασθενών. Κανένας δεν έχει πει με συγκεκριμένα στοιχεία ότι υπήρξε παράλειψη καθήκοντος ή αμέλεια».

Ο ψυχίατρος – νευρολόγος Βλάσης Τομαράς διετέλεσε πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής επί εννέα χρόνια. Στα μέσα Σεπτεμβρίου γνωστοποίησε στο υπουργείο Υγείας ότι η θητεία της επιτροπής έληξε και πρέπει οι αρμόδιοι να κινήσουν διαδικασίες για την ανασύστασή της, καθώς ο ίδιος δεν επιθυμεί να διατελέσει ξανά πρόεδρος.

«Οι συστάσεις δεν λαμβάνονται υπόψη, δεν υπάρχει καμία συνεννόηση» είπε ο κύριος Τομαράς στο NEWS247.  «Διευθυντές και συνδικαλιστές είναι ένα πανίσχυρο μπλοκ και παράλληλα υπάρχει μια πλήρης αδιαφορία κεντρικά από το υπουργείο για να διορθωθεί η κατάσταση. Τα έχουμε επισημάνει όλα αυτά αλλά εις ώτα μη ακουόντων. Ευτυχώς, ο Εισαγγελέας μπορεί να τους ταρακουνήσει».

Το νοσοκομείο έχει πολλά πρόσωπα

Την ίδια ώρα, η νέα διοίκηση εκφράζει μια συγκρατημένη αισιοδοξία. «Το νοσοκομείο λειτουργεί σε διάφορα επίπεδα. Λειτουργεί σαν ένα μοντέρνο ψυχιατρείο όπου άνθρωποι νοσηλεύονται 15 μέρες και φεύγουν. Υπάρχει το 18 ΑΝΩ για την απεξάρτηση από τα ναρκωτικά. Το μεγάλο έργο του νοσοκομείου είναι οι εξωτερικές δομές του, το 60% των ανθρώπων είναι σε εξωτερικές δομές και αυτό σημαίνει ότι έχει αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας, δεν είναι αυτό που ήταν το ’80. Παράλληλα έχουμε το ψυχογηριατρικό τμήμα που έχει τις επιβαρύνσεις του. Έχουμε το 7ο που κι αυτό είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας. Αν φτιαχτούν ειδικά οικοτροφεία και μπορούν οι άνθρωποι να βρουν καλύτερες συνθήκες, θα είναι θετική εξέλιξη αλλά και εκεί οι συνθήκες δεν είναι τόσο κακές. Ακόμα και στο χειρότερό μας, οι συνθήκες διαβίωσης είναι αξιοπρεπείς. Πρέπει να βελτιωθούν, μπορούμε να κάνουμε περισσότερα πράγματα αλλά δεν είναι κακές οι συνθήκες νοσηλείες. Θέλω να πω ότι το νοσοκομείο έχει πολλά πρόσωπα, δεν είναι ένα πράγμα. Έχει έμπειρο στελεχιακό δυναμικό και τεχνογνωσία και μην ξεχνάτε ότι το γύρω σύστημα έχει την τάση τα βαριά, τα δύσκολα περιστατικά να τα στέλνει στο Δαφνί. Η μεγαλύτερη αδυναμία του συστήματός μας εντοπίζεται στο νοσηλευτικό προσωπικό. Πραγματικά οριακά καλύπτουμε τις ανάγκες του 24ωρου. Πιστεύω ότι η πολιτική ηγεσία θα μας ενισχύσει».