Μηχανή του Χρόνου: H ιστορία των ΜΑΤ. Από τον Μαρκεζίνη, τον Παπαδόπουλο και τον Καραμανλή στο σήμερα

Από τη mixanitouxronou.gr:

Το καλοκαίρι του 1960 η κυβέρνηση συζητούσε ένα νομοσχέδιο σχετικά με το ασφαλιστικό των οικοδόμων, το οποίο προκάλεσε την έντονη αντίδραση των εργαζομένων. Λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές Δεκεμβρίου, οι οικοδόμοι προχώρησαν σε δυναμικές απεργιακές κινητοποιήσεις. Το κέντρο της Αθήνας σύντομα μετατράπηκε σε πεδίο μάχης, εξαιτίας των σφοδρών συγκρούσεων αστυνομίας και οικοδόμων, που δεν αστειεύονταν. Ξήλωναν ακόμη και τα φρεσκοφτιαγμένα πεζοδρόμια για να αντιμετωπίσουν τους αστυνομικούς.

Στην ιστορική απεργία, χαρακτηριστική ήταν η φιγούρα του περίφημου Αστυνομικού Διευθυντή Αθηνών, Αθανάσιου Ρακιντζή, που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή φορώντας το κράνος! Στις φωτογραφίες της εποχής εικονίζεται να δίνει εντολή για χρήση δακρυγόνων, φορώντας την αντιασφυξιογόνα μάσκα του ή να περιπολεί στους δρόμους του κέντρου με αύρα της αστυνομίας. Στη διάρκεια των επεισοδίων τραυματίστηκαν 120 άτομα – 64 εργάτες και 55 αστυνομικοί – ενώ συνελήφθησαν 173 διαδηλωτές. Τότε διαπιστώθηκε ότι η αστυνομία ήταν ανοργάνωτη και ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους καταστάσεις. Λίγους μήνες αργότερα, ο τότε υπαστυνόμος Ηλίας Ψυχογιός, εστάλη μαζί με άλλους αξιωματικούς του Σώματος στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να εκπαιδευτούν στον «έλεγχο αστικών ταραχών». Μαζί του ήταν και ο αστυνομικός Γεώργιος Σαμπάνης που αργότερα έγινε αρχηγός της Αστυνομίας. Οι αξιωματικοί παρέμειναν στις ΗΠΑ για 4 μήνες και είδαν από κοντά πως φτιάχνονταν τα δακρυγόνα αλλά και την οργάνωση της αμερικανικής αστυνομίας, που αντιμετώπιζε συχνά βίαια επεισόδια.

Η ιδέα του Μαρκεζίνη που αρνούνταν ο Παπαδόπουλος

Το θέμα του εξοπλισμού της Αστυνομίας είχε απασχολήσει και τον πρώην χουντικό πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη, που είχε προτείνει στον Γεώργιο Παπαδόπουλο, να οργανωθεί ένα «ειδικό» και δυναμικό σώμα το οποίο θα αντιμετώπιζε «ειδικές» καταστάσεις. Η ιδέα του Μαρκεζίνη «γεννήθηκε» όταν έκανε ένα ταξίδι στη Χιλή. Τότε παρακολούθησε από κοντά την αστυνομία του δικτάτορα Πινοσέτ, να αντιμετωπίζει δυναμικά πολίτες που διαδήλωναν εις μνήμη του Αλιέντε. «Είδα αστυφύλακας με μάσκας και ασπίδας που ενεθύμιζον πολεμιστάς του μεσαίωνος καθώς και ειδικά μηχανοκίνητα της αστυνομίας», έγραφε αργότερα στα απομνημονεύματά του. Ο Μαρκεζίνης μάλιστα είχε συζητήσει το θέμα και με τον αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων Νικόλαο Δασκαλόπουλο, ο οποίος του έλεγε, ότι όσες φορές είχε θέσει τέτοιο θέμα, δεν γινόταν δεκτό. «Αν η Αστυνομία και η Χωροφυλακή διέθετε αυτόν τον αναγκαίον και σύγχρονον οπλισμόν του οποίου η πρώτη παραγγελία έγινε επί των ημερών μου, είναι πάρα πολύ πιθανόν να καθίστατο περιττή η επέμβασις των τεθωρακισμένων εις το Πολυτεχνείον και να μη προέκυπτε ανάγκη κηρύξεως του στρατιωτικού νόμου», έγραφε ο Μαρκεζίνης το 1979.

Η ίδρυση και η εκπαίδευση των ΜΑΤ

Όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανέλαβε τα ηνία της χώρας, μετά την πτώση της χούντας, η ιδέα για τη συγκρότηση ενός ειδικού και δυναμικού σώματος της αστυνομίας επανήλθε. Ο άνθρωπος που ανέλαβε να οργανώσει τη μονάδα, ήταν ο παλιός υπαστυνόμος Ηλίας Ψυχογιός, που πριν από χρόνια είχε σταλεί στις ΗΠΑ για εκπαίδευση. Αυτό που ήθελε ήταν να συγκροτηθεί μια δύναμη 150 εκπαιδευμένων ανδρών, που θα αναλάμβανε δράση αντί για τους  συνήθως ανεκπαίδευτους χωροφύλακες. Έτσι το 1976 αγοράστηκαν ασπίδες, δακρυγόνα, αύρες από το Βέλγιο, και ότι άλλο χρειαζόταν και με μια απλή υπουργική απόφαση, το νεοσύστατο σώμα έπιασε δουλειά. Αργότερα, ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Αναστάσιος Μπάλκος, έγινε ο «νονός» του σώματος, το οποίο βάφτισε ως Μονάδες Αποκατάστασης Τάξεως (ΜΑΤ). Η εκπαίδευση των ΜΑΤ γινόταν από τον ίδιο τον Ψυχογιό, που σε συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία», έλεγε ότι περιελάμβανε ομαδικές ασκήσεις, χρήση δακρυγόνων (πιθανόν στο Καντήλι Μεγάρων), σχηματισμούς και αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων. Επίσης, τρέξιμο, σκοποβολή στο Χαϊδάρι, εκμάθηση εξάρτυσης και άσκηση σε συνθήκες μάχης. Το μάθημα γινόταν με βάση δικά του εγχειρίδια, τα οποία βελτίωνε κάθε φορά που εντόπιζε δυσλειτουργία της Μονάδας. «Δεν είμαι ο θεωρητικός, όπως με είχαν ονομάσει τότε, ήμουνα της πράξης, αφού ήμουνα ο επικεφαλής σ” αυτές τις επιχειρήσεις», έλεγε ο Ψυχογιός. Μπροστά – μπροστά έβαζε τους πιο ψηλούς και τους πιο δυνατούς άνδρες και τους εξηγούσε πως θα πετύχαιναν την «ριζικήν μεταβολήν της ψυχολογίας εις τον κέντρον της μάζης ευρισκόμενων».

Ο πρώην αστυνομικός των ΜΑΤ Χρήστος Μπρατάκος, που παραιτήθηκε από  την υπηρεσία μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου του 1980, και έγραψε το βιβλίο «ΜΑΤ – Οι κρανοφόροι», υποστηρίζει ότι η δημιουργία της Μονάδας είχε εξ΄ αρχής προβλήματα. «Εξασφαλίστηκαν 100 λοκατζήδες αμέσως μετά τη θητεία τους στο Μεγάλο Πεύκο και βρέθηκαν στη σχολή της Νέας Φιλαδέλφειας αστυφύλακες, με προοπτική, τελειώνοντας την εξάμηνη φοίτηση και με την έξοδό τους από τη σχολή, να αποτελέσουν τα ΜΑΤ μαζί με τους πρώην λοκατζήδες, αρχιφύλακες των διμοιριών της νέας μονάδας. Πολλά στελέχη, ανώτεροι αξιωματικοί της Αστυνομίας Πόλεων, δεν ήθελαν τη δημιουργία των ΜΑΤ, καθώς πίστευαν ότι η «σκληρή» νέα μονάδα θα είναι εις βάρος της μεταδικτατορικής αστυνομίας», γράφει ο Μπρατάκος.

Τα πουκαμισάκια με τα σκαρπίνια και ο Βαζέχα

Στα χρόνια που ακολούθησαν οι ΜΑΤ εξελίχθηκαν όχι μόνο στην τακτική τους εναντίον μαζικών συγκεντρώσεων, αλλά επίσης στον εξοπλισμό και στην εμφάνισή τους. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80, το ντύσιμό τους ήταν με υφασμάτινα πουκάμισα και παντελόνια, συνοδευόμενα από σκαρπίνια και κράνη τύπου jet. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όμως η εμφάνιση άλλαξε και έγινε καθαρά στρατιωτική. Το νέο λουκ ανέλαβε «θρυλικό» πρόσωπο της Μονάδας, επονομαζόμενο και ως «Βαζέχα». Αφενός γιατί αγαπούσε τον  Παναθηναϊκό και αφετέρου διότι δίδαξε νέες πιο επιθετικές τακτικές. Έτσι τα ΜΑΤ εμφανίζονταν πλέον πιο αποφασιστικά και με στρατιωτικού τύπου ενδυμασία που περιελάμβανε σύγχρονα κράνη, ασύρματους, γκλομπ, ασπίδες, θώρακες προστασίας, χημικά (συνήθως ληγμένα), επικνημίδες, αντιασφυξιογόνες μάσκες και χειροβομβίδες κρότου – λάμψης. Αμέτρητες φορές τα ΜΑΤ ανέλαβαν δράση εναντίων αναρχικών, αντιεξουσιαστών, καταληψιών, εργαζομένων, φοιτητών, συνταξιούχων, δημοσιογράφων, φωτορεπόρτερ, διαδηλωτών, ή όποιων άλλων πήραν διαταγή να απωθήσουν με τη βία. Ο Τύπος υπήρξε πάντα σκληρός απέναντί τους, όπως όμως ήταν και οι Ματατζήδες με τους ρεπόρτερ. Ο πιο σίγουρος τρόπος για ένα συντάκτη να φάει ξύλο σε διαδήλωση ήταν να δείχνει την ταυτότητά του. Γι” αυτό και συνήθως το ξύλο το έτρωγαν οι άπειροι,καθώς οι παλιοί είχαν ιδία πείρα, του πόσο αποτρεπτική ήταν η δημοσιογραφική ιδιότητα. Ήταν η εποχή που στις πορείες αντιεξουσιαστές και δημοσιογράφοι ήταν δίπλα δίπλα. Αυτό άλλαξε ριζικά όταν έγινε η ιδιωτική τηλεόραση που έδειχνε πλάνα των αναρχικών με ευδιάκριτα τα πρόσωπά τους. Αυτό θεωρήθηκε ρουφιανιά και οι καλές σχέσεις έληξαν οριστικά με το καινούριο σύνθημα «αλήτες ρουφιάνοι δημοσιογράφοι».

Η βεντέτα με τα Εξάρχεια

Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, το κέντρο δράσης των ΜΑΤ είναι κυρίως οι δρόμοι γύρω από Πολυτεχνείο και τη Βουλή. Ειδικά με τους αντιεξουσιαστές των Εξαρχείων και παλιότερα με τους αναρχικούς, υπάρχει μια διαχρονική βεντέτα και άσβεστο μίσος. Και οι δύο πλευρές είχαν τις «νίκες» και τις «ήττες» τους. Για τις ΜΑΤ η μεγαλύτερη «επιτυχία» ήταν ίσως το 1995, όταν δόθηκε το πράσινο φως για την άρση του ασύλου και την εισβολή τους στο Πολυτεχνείο, όταν σε ζωντανή μετάδοση κάηκε η ελληνική σημαία. Το πρωί της 18ης Νοεμβρίου 20 κλούβες, μετέφεραν περισσότερα από 504 άτομα. Κατά τη διάρκεια εκείνης της νύχτας, το μένος των αστυνομικών εναντίον των καταληψιών, ήταν πρωτοφανές.

Διαβάστε ακόμη στη Μηχανή του χρόνου:

Η αγωνία της Ελληνίδας βασίλισσας Φρειδερίκης να εντυπωσιάσει με τα φορέματά της τον Λευκό Οίκο στο ταξίδι της στην Αμερική το 1953. Πώς ο ελληνικής καταγωγής μόδιστρος, Ντεσσέ, έσωσε την εμφάνισή της (βίντεο)

Οι θυρωροί – πληροφοριοδότες που άκουγαν και παρακολουθούσαν τα πάντα. Οι καταγγελίες για τα περίπτερα και τις υποκλοπές στο τηλεφωνικό δίκτυο «για λόγους ασφαλείας» στα χρόνια της χούντας (βίντεο)