Εδώ Πολυτεχνείο… Πού ακριβώς;

του Γιώργου Λακόπουλου

Ο ταχυδρόμος πέθανε στα δεκαεφτά του χρόνια. Το Πολυτεχνείο απλως ψυχορραγεί την ίδια ηλικία και είναι ηδη σαράντα τεσσάρων. Δεν λεει να πεθάνει, αλλα ούτε και ζει. Κακά τα ψέματα: το Ιδρυμα που συνδέθηκε τόσο στενά με την εδραίωση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας και υπήρξε ιδρυτικό σύμβολο των πολιτικών ανακατατάξεων της Μεταπολίτευσης, περισσότερο μπορεί να υπερηφανεύεται πλέον για τις στάχτες του, παρά για το μύθο του.

Ακόμη και τα κόμματα της ευρύτερης Αριστεράς που ειχαν ανάγκη από την αίγλη της εξέγερσης του 1973 – πλειοδοτούσαν στο αντιδικτατορικό χρηματιστήριο μετά τη δικτατορία – παρακολουθούν αμήχανα την επέτειο να γίνεται ντεκόρ για ταραχές. Παρά αφορμή για αναδρομή στον ηρωισμών των νέων ανθρώπων στα κάγκελα της Πατησίων που παρέσυραν οι ερπύστριες, ή στην ταράτσα της Νομικής νωρίτερα.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι ορόσημο Ελευθερίας. Στη συνέχεια έγινε αφορμή για κομματικές αναμετρήσεις, για πορείες πλήθους και πάθους προς την αμερικανική πρεσβεία, για πυρπολήσεις της Αθηνας και του ιδίου του κτιρίου της κατάληψης, εγινε εμποροπανήγυρις και όνομα δρόμων, σήμα κατατεθέν μιας γενιάς, εφιάλτης των αντιπάλων της Δημοκρατίας και πολιτικό μνημόσυνο στους αφανείς και τους γενναίους.

Αλλά το μόνο που δεν μπόρεσε να γίνει ηταν μήτρα των εξελιξεων – μετα την κατάρρευση της χουντας. Στη Γαλλία είκοσι χρόνια μετά τον Μάη, ο Μισέλ Ροκάρ ήταν πρωθυπουργός. Στην Ελλάδα η εξέγερση του Νοέμβρη είχε ελάχιστους εκπροσώπους στην εξουσία – σε τεσσεράμισι δεκαετίες ελευθέρου κοινοβουλευτικού βίου: Στ. Τζουμάκας, Κ. Λαλιώτης, Μαρία Δαμανάκη, Ν. Χριστοδουλακης, Π. Ευθυμίου, Δημ. Ρέππας, Ν. Μπίστης και σήμερα οι Γ. Σταθάκης, Ν. Βούτσης, Στ. Παππάς, Θ. Καρτερός, Μ. Μπαλαούρας – η Βαλαβάνη και ο Λαφαζάνης για λίγο – και ορισμένοι ακόμη. Αλλα Πρωθυπουργός εγινε κάποιος που δεν ειχε καν γεννηθεί τη νύχτα των τανκς.

Σαραντατέσσερα χρονια από το φοβερό βράδυ που ο Κ. Λαλιώτης και ο κ. Δημ. Σταμέλος, πηδούσαν τα κάγκελα με τη λευκή σημαία στο χέρι για να διαπραγματευθούν την αναίμακτη αποχώρηση , η “γενιά του Πολυτεχνείο” υποκύπτει μελαγχολικά στα ανεκπλήρωτα οράματά της.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο μύθος της ανασκευάσθηκε από τους δημιουργούς του. Πολλοι κουράστηκαν και γύρισαν στο σπίτι, για να τους ξαναδούμε αργότερα με γραβάτα και κουστούμι, όχι ως πολιτικούς, αλλά ως επιχειρηματίες. Κάποιοι κατέθεσαν τις αγωνιστικές περγαμηνές τους στα κόμματα , ή τις αντάλλαξαν με εφήμερα πολιτικά αξιώματα. Και ορισμένοι περιφέρουν ακόμη στο περιθώριο της πολιτικής αγοράς τις δάφνες τους.

Αλλά από ιστορική άποψη “είναι η γενια η αδικημένη”. Όταν ήλθε η ώρα της το 1981, ηττήθηκε από τους παλιούς Κεντρώους του ΠΑΣΟΚ – και το 1996 οι “τεχνοκράτες” του “εκσυγχρονισμού” την άφησαν στους αναπληρωματικούς. Όταν ξαναήλθε το 2015 την αργά. Οι σημερνοί 65άρηδες με τις οικογενειακές υποχρεώσεις, την εξάρτηση από το κράτος , τη συμμετοχή στο καπιταλιστικό παιχνίδι και τον βιοπορισμό, δύσκολα θυμίζουν τα παιδιά με τα ξανάμενα πρόσωπα, πίσω από τα οδοφράγματα του 1973, η τους θυελλώδεις αγορητές στα αμφιθέατρα και τις διαδηλώσεις των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων.

Χρόνο με το χρονο η επέτειος χάνει τη λάμψη της ως ανάμνηση του κορυφαίου αντιδικτατορικού γεγονότος. Οι φωτιές στη Στουρνάρα δεν είναι για “Ψωμί- Παιδεια-Ελευθερία”, αλλά αδέσποτα επεισόδια. Ο αγώνας του Πολυτεχνείου μέχρι το 1981 “συνεχιζόταν”, ύστερα “δικαιώθηκε” και μετά απλως η ΔΑΠ έπαιρνε 45% στις φοιτητικές εκλογές . Και ένας από τους επιφανέστερους της γενιάς εγινε συμβουλος του αρχηγού της Δεξιάς.

Ωστόσο αυτή η γενιά στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης ειχε συγκροτήσει στα προοδευτικά κόμματα πυρήνες “ρήξης” και “αλλαγής”- διατηρώντας την ηθική, την εντιμότητα και ενιοτε την αφέλεια του παλιού αγωνιστή. Αλλά γενιά εξουσίας δεν έγινε ποτέ. Εμεινε γενιά νεροκουβαλητής, που έδωσε άλλοθι σε κομματικούς μηχανισμούς για να εκτρέψουν την πορεία των πραγμάτων , να μην της δώσουν ούτε καν την ευκαιρία να δοκιμάσει και στο τέλος να τη συκοφαντήσουν κιόλας οι απέναντι. Το δεύτερο μέρος της παρτίδας αυτής της γενιάς με την Ιστορία δεν παίχθηκε ποτέ. Ουτε καν όταν ήλθε η Αριστερά στα πράγματα.