Μνημονιακές ιστορίες: Από την ελληνική κρίση στην Πορτογαλία

“ Mε θεωρούσαν τρελή που ήρθα για να μείνω και να εργαστώ στην Πορτογαλία, εν μέσω οικονομικής κρίσης. Δεν μπορούσαν να φανταστούν, όμως, ότι στην Ελλάδα η οικονομική κατάσταση είναι χειρότερη απ’ ότι στην Πορτογαλία!”, λέει στο News 24/7 η, 36χρονη σήμερα, Γεωργία Λαμπροπούλου, η οποία, το 2012 πήρε την απόφαση να μεταναστεύσει στην Λισαβόνα για δουλειά.

Και πράγματι, η πορτογαλική “Οδύσσεια” μπροστά στην ελληνική ήταν λιγότερο επώδυνη καθώς η Πορτογαλία φαίνεται πώς βρήκε το δρόμο για την “Ιθάκη” αφού το πρώτο τρίμηνο του 2017 κατόρθωσε να εμφανίσει τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης της τελευταίας δεκαετίας, χάρη στις ισχυρές εξαγωγές και στην ανάκαμψη των επενδύσεων.

Το χρονικό της κρίσης στην χώρα των fados

Η κρίση της πορτογαλικής οικονομίας άρχισε το 2010, με το μνημόνιο να υπογράφεται από τα μεγάλα κόμματα, τον Μάιο του 2011. Το διεθνές σχέδιο “διάσωσης”, ύψους 78 δισ. ευρώ, επέβαλε χρόνια λιτότητας στους Πορτογάλους πολίτες και περίπου το 15% της εργατικής δύναμης οδηγήθηκε στην ανεργία. Ωστόσο, η χώρα κατάφερε να εξέλθει από το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής τον Μάιο του 2014, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η επιτήρηση από αξιωματούχους της Κομισιόν και του ΔΝΤ δεν θα συνεχισθεί ως το 2035, οπότε και αναμένεται να έχει αποπληρώσει η χώρα το 75% του δανείου που έλαβε.

Η Πορτογαλία και άλλες χώρες του νότου που επλήγησαν από την κρίση θα ήταν λογικό, λοιπόν, να μην συμπεριλαμβάνονται στις πρώτες χώρες προτίμησης των Ελλήνων που μεταναστεύουν αναζητώντας καλύτερο μέλλον. Εντούτοις, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Mία από αυτές είναι η κυρία Λαμπροπούλου, ένας νέος άνθρωπος που δεν φοβάται να τολμήσει. Tην συναντήσαμε στη Λισαβόνα για να μας εξηγήσει, μεταξύ άλλων, πώς προέκυψε η επιλογή της Πορτογαλίας: “ Ύστερα από ενάμιση χρόνο, εκτός αγοράς εργασίας στην Αθήνα, έπεσα πάνω σε μια αγγελία της τράπεζας Barclays, που στο πλαίσιο νέου project, ζητούσε άτομα που μιλούσαν ελληνικά για να στελεχωθεί τηλεφωνικό κέντρο της τράπεζας στη Λισαβόνα. Μπορεί να επρόκειτο για εξάμηνη απασχόληση αλλά άρχισα να το σκέφτομαι σοβαρά όταν διαπίστωσα ότι τα κόστη διαμονής και τα μεταφοράς θα ήταν πληρωμένα. Και λέω ίσως να είναι ευκαιρία από τη στιγμή που τα βασικά έξοδα μου θα είναι καλυμμένα. Δεν είχα παιδιά και σκέφθηκα ‘άλλωστε δεν έχεις πάει ποτέ στη Πορτογαλία’. Αμέσως με κατέλαβε μια νότα αισιοδοξίας”. 

Η κυρία Λαμπροπούλου έριξε τα ζάρια της και, πράγματι, βγήκε κερδισμένη καθώς η διάρκεια της σύμβασης της επεκτάθηκε για ενάμιση χρόνο και αμέσως μετά βρήκε κατευθείαν δουλειά, μέσω γραφείου ευρέσεως εργασίας, στο λογιστήριο μεγάλης εταιρείας τηλεπικοινωνιών όπου απασχολείται μέχρι σήμερα.

Στο ερώτημα πόσο διαφορετική είναι η κρίση στη Πορτογαλία από αυτή στην Ελλάδα ή τουλάχιστον πώς την εισπράττει κάποιος που έχει ζήσει μέσα στη οικονομική δίνη και των δύο χωρών, η κυρία Λαμπροπούλου, κάνοντας τη σύγκριση, απαντά στο News 24/7:“ δεν ένιωσα ότι υπήρχε κρίση στην Πορτογαλία και ο λόγος είναι πως οι μισθοί κυμαίνονται στο ίδιο επίπεδο με αυτούς στην Ελλάδα, όμως, αυτό που διαφοροποιεί τη κατάσταση είναι το κόστος ζωής, που είναι αρκετά φθηνότερο στη Πορτογαλία”. Χωρίς διάθεση εξιδανίκευσης των συνθηκών, η κυρία Λαμπροπούλου παραδέχθηκε πως και “ στην Λισαβόνα γίνονταν απεργίες και διαδηλώσεις, όχι, όμως, σε τέτοια ένταση και συχνότητα, με αυτές στην Αθήνα. Βεβαίως, και απεργούσε ο δημόσιος τομέας ή τα μέσα μεταφοράς αλλά δεν παρέλυε το κράτος. Επίσης, αυτό που με παραξένεψε ήταν πως στα πρόσωπα των Πορτογάλων, εν καιρώ κρίσης, δεν μπορούσες να διακρίνεις μιζέρια και στεναχώρια και αυτό γιατί ήξεραν πως για να βγουν από το μνημόνιο έπρεπε να εφαρμόσουν τα σκληρά μέτρα ”.

Μπορεί η Πορτογαλία να συμπεριλαμβάνεται στις χώρες του Νότου και να θεωρείται ότι προσομοιάζει στα χαρακτηριστικά ενός μεσογειακού λαού, ωστόσο, όπως τονίζουν στο Νews 24/7 Έλληνες με τους οποίους συνομιλήσαμε στη Λισαβόνα, η πορτογαλική νοοτροπία διαφέρει από την ελληνική. Είναι ένας συνδυασμός Βόρειας και Νότιας Ευρώπης. Οι ρυθμοί ζωής δεν είναι τόσο έντονοι και αγχωτικοί όσο στην Ελλάδα, την ίδια ώρα, όμως, οι ίδιοι είναι πιο συγκρατημένοι, λιγότερο εξωστρεφείς, νομοταγείς και πειθαρχημένοι στους κανόνες. “ Εδώ, λόγου χάρη, παρότι οι κρατήσεις στους μισθούς αυξάνονται τελευταία, οι Πορτογάλοι συνάδελφοι μου αναρωτιούνται εάν θα πάρουν ποτέ σύνταξη. Ωστόσο, δεν εισφοροδιαφεύγουν διότι ξέρουν ότι στο τέλος του χρόνου θα πάρουν επιστροφή φόρου βρέξει-χιονίσει”, προσθέτει η κυρία Λαμπροπούλου. Από την πλευρά του, ο κύριος Νίκος Μπρούζος, που ζει τα τελευταία 11 χρόνια στη Πορτογαλία και εργάζεται ως στέλεχος στην ενεργειακή εταιρεία Galp Energia επισημαίνει στο News 24/7 πως “ ασφαλώς και υπάρχει φοροδιαφυγή αλλά δεν αποτελεί πάγια τακτική ορισμένων επαγγελματικών κατηγοριών, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα”.

Στην Πορτογαλία κανένας δεν κατηγόρησε τους ξένους

Αναμφίβολα, η διαφορετική νοοτροπία των Πορτογάλων συνέβαλε στην γρηγορότερη έξοδο από τη λιτότητα καθώς η κρίση δεν αντιμετωπίστηκε πολιτικά και κοινωνικά με τον ίδιο τρόπο όπως στην Ελλάδα.

“Εδώ κανένας δεν κατηγόρησε τους ξένους. Υπήρξε σχετική αποδοχή από την κοινωνία για τα μέτρα. Είπαν πρέπει να το κάνουμε, έσκυψαν το κεφάλι και ανέβηκαν το βουνό. Δεν υπήρχε κατήφεια αλλά συγκρατημένη αισιοδοξία. Επίσης, το πολιτικό σύστημα της Πορτογαλίας έδωσε το μήνυμα ότι δεν το ενδιαφέρει το πολιτικό κόστος, προκειμένου να γίνει αυτό που πρέπει, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου δεν υπήρχε συναίνεση και ειλικρίνεια του πολιτικού συστήματος προς τους πολίτες. Η κυβέρνηση Σόκρατες έφερε το Μνημόνιο αλλά το εφάρμοσε η κεντροδεξιά κυβέρνηση Κοέλιου, με τις αντιδράσεις της αριστεράς, φυσικά, να υπάρχουν αλλά να μην είναι τόσο σφοδρές όσο στην Ελλάδα”, τονίζει ο κύριος Μπρούζος.

Σημαντική παράμετρος στην αντιμετώπιση της κρίσης αποτέλεσε ακόμη το γεγονός πως οι πολίτες της Πορτογαλίας δεν ένιωσαν ότι υπήρχαν κοινωνικές ομάδες που επιβαρύνθηκαν περισσότερο από τα φορολογικά βάρη σε σχέση με κάποιες άλλες. Κατά τον κύριο Μπρούζο, τα μέτρα ήταν οριζόντιας μορφής και ο ενιαίος φόρος εισοδήματος, ήταν ο μόνος φόρος, ο οποίος πληρωνόταν από όλους.

Ο “καλός μαθητής” της τρόικας

Με την Ελλάδα να βρίσκεται σε τρίτο πρόγραμμα και με τις αγορές να θεωρούν πιθανό ακόμα και ένα τέταρτο μνημόνιο, κανείς πλέον δεν μιλά για την Πορτογαλία αφού η Ελλάδα είναι το “κακό παιδί” και η Πορτογαλία ο “καλός μαθητής”. Ο κύριος Μπρούζος, περιγράφοντας τα συστατικά επιτυχίας της αναπτυξιακής στρατηγικής της Πορτογαλίας, μας είπε πως: “ Ήδη, από την εποχή του Μνημονίου, έγινε συντονισμένη προσπάθεια από την κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις για άνοιγμα σε νέες αγορές. Ήταν μια προσπάθεια επιτυχημένη, καθότι οι εξαγωγές ενισχύθηκαν. Για παράδειγμα, στην εταιρεία μου, εισάγουμε φυσικό αέριο και εκμεταλλευόμενοι τις καλές διεθνείς σχέσεις με την  Ασία, διαθέτουμε μεγάλο μέρος μας στη συγκεκριμένη αγορά. Επιπρόσθετα, πολλές αποκρατικοποιήσεις ολοκληρώθηκαν, δόθηκε έμφαση στις start ups και μειώθηκε σιγά-σιγά η ανεργία. Οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων επανήλθαν στα επίπεδα προ κρίσης. Ωστόσο, το τραπεζικό σύστημα ακόμα δεν έχει σταθεροποιηθεί, παραμένει ευάλωτο”, παραδέχεται ο κύριος Μπρούζος.

Κάντε το όπως εμείς

Αν και μεταξύ των δύο χωρών υπάρχουν κοινά βιώματα λόγω των Μνημονίων και της σκληρής λιτότητας, οι Πορτογάλοι παρότι συμμερίζονται τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες, δυσκολεύονται να κατανοήσουν γιατί παραμένουμε βαλτωμένοι στην κρίση και δεν το… κάνουμε όπως εκείνοι. Κάποιοι, μάλιστα, υιοθετούν και πιο σκληρούς τόνους, διατυπώνοντας το γνωστό μότο: “Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να σας πληρώνουμε”.

“ Δεν είναι τόσο επικριτικοί γιατί το έζησαν στο πετσί τους αλλά μας λένε δείτε πως τα κάναμε για να τα κάνετε και εσείς”, υπογραμμίζει ο κύριος Μπρούζος ενώ η κυρία Λαμπροπούλου εισπράττει αρκετές φορές υπερβολικές αντιδράσεις: “ Σχολιάζουν ότι και εμείς βρεθήκαμε σε πολύ δύσκολη κατάσταση αλλά εφαρμόσαμε όσα μας είπαν. Κάντε και εσείς επιτέλους το ίδιο. Δεν μπορούμε να πληρώνουμε συνέχεια τους Έλληνες. Άλλωστε, και για εμάς εξακολουθούν να είναι δύσκολα τα πράγματα”.

Ερωτηθείσα η κυρία Λαμπροπούλου για το εάν η απόφαση της ν΄αναζητήσει εργασία και να μείνει στην Πορτογαλία, είναι μια επιλογή για την οποία δεν μετανιώνει, η ίδια εξηγεί πως: “ Σαφώς είχα τις αμφιβολίες μου στην αρχή και αντιμετώπισα δυσκολίες, κυρίως στο θέμα της επικοινωνίας καθώς οι Πορτογάλοι δεν μιλούν καλά Αγγλικά, αλλά τώρα νιώθω δικαιωμένη. Από τη στιγμή που κρατάς και πάλι στα χέρια σου το δικό σου μισθό, αποκτάς πάλι αυτοπεποίθηση και αυτοσεβασμό, που αναμφίβολα, όντας άνεργος τα χάνεις. Μάλιστα, μπόρεσα να επιστρέψω τα χρήματα που δανείστηκα από τους γονείς μου γιατί, κακά τα ψέματα, για να μπορέσεις να φύγεις στο εξωτερικό πρέπει να έχεις μια οικονομική στήριξη, που θα αποτελεί δίχτυ ασφαλείας, τουλάχιστον για το πρώτο χρονικό διάστημα μέχρι να μπορέσεις να σταθείς στα πόδια σου”.

Όσα εξιστορούν οι δύο Έλληνες μετανάστες δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για παρερμηνείες. Ο γυρισμός στα πάτρια εδάφη για τους μετανάστες της κρίσης δεν προβλέπεται όσο η οικονομική κατάσταση στη χώρα παραμένει δύσκολη. Για τον κύριο Μπρούζο, η Πορτογαλία παρέχει επαγγελματικές ευκαιρίες στον τομέα της ενέργειας, τέτοιες που δεν μπορεί να βρει στην Ελλάδα, επομένως, το σενάριο επιστροφής φαντάζει απίθανο. Όσο για την κυρία Λαμπροπούλου, η απάντηση της ταυτίζεται με αυτή που διατυπώνουν χιλιάδες Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό “ αν έβρισκα δουλειά στην Ελλάδα που θα μου επέτρεπε να ζω αξιοπρεπώς και όχι να ζω οριακά, θα γυρνούσα, αναμφισβήτητα, πίσω”.