Όταν το μπέικον γίνεται βροχή. Δε θα πιστέψεις πως φτιάχνονται τα ηχητικά εφέ του Χόλιγουντ

Ο Skip Lievsay είναι ο “μετρ” του μιξάζ και ίσως ο καλύτερος στο είδος του εν έτει 2015. Στην καριέρα του μετράει συνεργασίες με τους αδερφούς Κοέν, με τον Μάρτιν Σκορτσέζε, με τον Σπάικ Λι και πολλούς άλλους.

Το 2014 κέρδισε το Όσκαρ για τα εφέ του Gravity ενώ από το 2007 μέχρι σήμερα έχει διεκδικήσει το βραβείο ουκ ολίγες φορές για ταινίες σαν τα No Country for Old Men, True Grit και το Inside Llewyn Davis.

Ο ίδιος έχει αναλάβει τα sound effects στα: The Big Lebowski, Fargo και στο The Hunger Games: Catching Fire (2013).

Αυτό τον καιρό ο Lievsay συνεργάζεται με τον Larry Zipf για την ταινία για την βιογραφία του Miles Davis με τίτλο Miles Ahead. “Υπάρχουν κάποια κοινά σημεία στη δουλειά μου, σε σχέση με τις ηχογραφήσεις του Davis”, λέει ο Lievsay στον Guardian. “Ο Miles ήταν ένα “πλάσμα του στούντιο”, ζούσε εκεί και επεξεργαζόταν με κάθε λεπτομέρεια τα πάντα. Ο πειραματισμός ήταν μέρος της καθημερινότητας του”.

Οι δυο τους, Lievsay και Zipf ηχογράφησαν ήχους κασετών για να τους συμπεριλάβουν στην ταινία. Ωστόσο όπως αναφέρουν, το τελικό αποτέλεσμα έμοιαζε με τα εφέ που χρησιμοποιούνται στο Battlestar Galactica. “Καθόλου τυχαίο”, λένε, “μιας και αυτή η τεχνική έχει όντως χρησιμοποιηθεί σε sci-fi ταινίες”.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η πηγή των ήχων που ακούτε στις ταινίες; Λογικά όχι, μιας και το αυτί είναι “προγραμματισμένο” να ακούσει αυτό που νομίζει ότι ακούει. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα.

Τις περισσότερες φορές ο ήχος της βροχής δεν είναι πραγματικό νερό που πέφτει, αλλά μπέικον που τηγανίζεται. Για τους ήχους των μηχανών αυτοκινήτων σε σκηνές καταδίωξης, χρησιμοποιούνται όντως πραγματικές μηχανές μόνο που εδώ γίνεται μείξη με βρυχηθμούς λιονταριών για να έχουμε ένα πιο έντονο και δραματικό αποτέλεσμα.

Όπως λέει ο “μετρ” των ήχων Skip Lievsay, ο sound editor δεν πρέπει “μόνο να ακούει, αλλά να φαντάζεται ήχους, μείξεις ήχων και να σκέφτεται το τί θα μπορούσε να παράξει το τελικό αποτέλεσμα που θέλει να λάβει”.

Στις δουλειές του περιλαμβάνονται πέραν των παραπάνω που αναφέραμε και τα Goodfellas, Silence of the Lambs, Do The Right Thing. Πώς γίνεται όμως το ευρύ κοινό να μην ξέρει τον Lievsay; Γιατί πολύ απλά τόσο εκείνος όσο και η ολιγομελής και σταθερή στο πέρασμα του χρόνου, ομάδα του, θέλουν να μένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και σπανίως δίνουν συνεντεύξεις.

Τίποτα δεν είναι όπως ακούγεται

Παρόλα αυτά, οι συνάδελφοι του τον αναγνωρίζουν σαν “μέντορα”. Η δουλειά του άλλωστε είναι να μας κάνει να αισθανόμαστε πράγματα χωρίς καν να σκεφτόμαστε πως υπάρχουν στην σκηνή. Ή αντιστρόφως. Να ακούμε ήχους που προέρχονται από πηγές που δεν μπορούμε καν να διανοηθούμε πως είναι υπεύθυνες για το τελικό αποτέλεσμα.

Η εργασία του Lievsay επικεντρώνεται στο κομμάτι του post-production. Όταν τελειώνουν τα γυρίσματα και το μοντάζ, έρχεται η ώρα του μιξάζ.

Η ομάδα του Lievsay “σχεδιάζει” και προγραμματίζει τους ήχους, ηχογραφεί και τελικά τους “περνάει” στις σκηνές με τη βοήθεια του σκηνοθέτη και του επιτελείου της παραγωγής.

Βασικά και καίρια, είναι τα επίπεδα των ήχων. Θα ήταν εγκληματικό αν ο ήχος μιας πεταλούδας που προσγειώνεται πάνω στο καπό ενός αυτοκινήτου, ακουγόταν πιο δυνατά από τις μηχανές των άλλων αυτοκινήτων που κινούνται παραπλεύρως.

Οι ήχοι διαχωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: Διάλογοι, εφέ, μουσική και στους καθημερινούς – φυσικούς ήχους. Για κάθε μια κατηγορία, υπάρχει και ένας υπεύθυνος.

Μικρά, καθημερινά αντικείμενα συνδυάζονται με τους πιο απίστευτους τρόπους για να παράξουν τα πιο απίστευτα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, δυο γάντια που ανεμίζουν μαζί ακούγονται σαν χτύπημα φτερούγων, περιβλήματα καρύδων με ρούχινη επένδυση είναι ότι πρέπει για να ακουστούν σαν όπλες αλόγου ενώ το σκάσιμο των φουσκαλίδων σε σελοφάν είναι ότι πρέπει για μια φωτιά που καίει. Το σπάσιμο ενός σέλινου είναι τα κόκαλα που σπάνε και ούτω καθεξής. Φαντασία να υπάρχει.

Η συνεργασία στην WBNY, την εταιρεία παραγωγής που διατηρεί ο Lievsay μαζί με τον Paul Urmson στη Νέα Υόρκη, είναι αγαστή. Στην τελευταία σκηνή του No Country For Old Men όπου ο Javier Bardem εμπλέκεται σε τροχαίο, αμέσως μετά τη σύγκρουση των οχημάτων βλέπουμε τα δύο αυτοκίνητα να παραμένουν ακίνητα στον χώρο με καπνούς να βγαίνουν από τις μηχανές τους (δες: κεντρική φωτογραφία του άρθρου).

Τίποτα δεν κινείται. Ακούμε μόνο τον ήχο των μηχανών. Η μείξη έχει γίνει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε το αυτί μας να “νομίζει” ότι είναι τόσο κοντά στα αυτοκίνητα, όσο κοντά τους είναι και η κάμερα που καταγράφει. Όταν ανοίγει την πόρτα του οχήματος του ο Bardem ακούμε το περπάτημα του στην άσφαλτο, τζάμια από την πόρτα να σπάνε, την πόρτα να τρίζει, ένα σκυλί να γαβγίζει κάπου στο βάθος, ακούμε ακόμα και τον ήχο των δαχτύλων του να ακουμπάνε πάνω στην πόρτα.

Κανένας από αυτούς τους ήχους δεν ηχογραφήθηκε επί τόπου. Όλοι οι ήχοι προστέθηκαν στο στούντιο του Lievsay. Και παραπάνω περιγράφουμε μόλις μια σκηνή 20 δευτερολέπτων. Όλη η ταινία έχει διάρκεια 123 λεπτών.

Κανένας διάλογος, μόνοι οι ήχοι του Lievsay:

Υπομονή, ταλέντο και επιμονή. Η ομάδα του Lievsay μπορεί να χρειαστεί ώρες ολόκληρες για να πάρει τον ήχο του σφυρίγματος ενός βραστήρα ο οποίος θα έχει τη σωστή διάρκεια για να ταιριάξει στη σκηνή που θα χρειαστεί αλλά και για να είναι στον κατάλληλο τόνο για να “ξεγελάσει” το αυτί και να το κάνει να νομίζει πως πρόκειται για κάποιο άλλο σφύριγμα.

Η πρώτη ειδικότητα του Lievsay ήταν η αρχιτεκτονική. Ίσως έτσι εξηγείται και το γιατί είναι τόσο καλός στο “χτίσιμο” των ήχων. Η καριέρα του απογειώθηκε μέσα από τις συνεργασίες του με τον Σκορτσέζε, ωστόσο οι καλύτερες δουλειές του, σύμφωνα με τον ίδιο, έγιναν με τους αδερφούς Κοέν γιατί “ταίριαξε το χιούμορ” τους.

Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, την εποχή που δούλευε για το True Grit, είχε εγκαταστήσει ένα μικρόφωνο έξω από το σπίτι του για να πιάσει τον ήχο των αυτοκινήτων και της πόλης γενικότερα σε μια παράλληλη δραστηριότητα του για άλλα φιλμ που σχεδίαζε.

“Το τελικό αποτέλεσμα ακουγόταν σαν μια αγελάδα”, λέει. Και κάπως έτσι, ηχογράφησε μια αγελάδα, την κράτησε “κάβα” και την πρόσθεσε σε άλλη ταινία του, έτσι ώστε να μοιάζει με τον ήχο που παράγουν πολλά αυτοκίνητα μαζί σε ώρα αιχμής.

“Πρέπει να είσαι πολύ καλός στο να ακούς τα πράγματα ξεχωριστά, να διακρίνεις τους ήχους”, λέει ο Lievsay. Και κάπως έτσι όλοι οι συνεργάτες του έχουν αναπτύξει μια “ηχητική υπερευαισθησία” ενώ καθημερινά συγκεντρώνονται για να λαμβάνουν οδηγίες από τον ίδιο, γύρω από την κονσόλα που έχει σχεδιάσει μόνος του.

Οι ίδιοι οι αδερφοί Κοέν έχουν αποκαλύψει ότι ο άνθρωπος που τους ενέπνευσε για τη δημιουργία του “Dude”, είναι ο ίδιος ο Lievsay. Κατά κάποιο τρόπο είναι ο “Dude” στην πραγματική ζωή. “Για να κάνεις αυτή τη δουλειά πρέπει να είσαι χαλαρός”, εξομολογείται ο ίδιος.

Στην ταινία για τη ζωή του Miles Davis, υπάρχει μια σκηνή μόλις 15 δευτερολέπτων, πραγματικής έντασης με συνεχείς πυροβολισμούς. Μετά το χάος των πυροβολισμών ακούγεται ο ήχος μια κατσαρίδας που θρυμματίζεται κάτω από ένα πόδι. Η ικανοποίηση του Lievsay για τον ήχο της κατσαρίδας ήταν έκδηλη. Ακριβώς το αποτέλεσμα που ήθελε, για να κάνει τη σκηνή πιο δραματική.

Πρόσωπο-κλειδί στην ομάδα είναι ο Marko Costanzo, ο άνθρωπος που μπορεί να αναπαράγει κάθε ήχο. Το ξύσιμο ενός ξύλου γίνεται περπάτημα μιας τίγρης ή ο ήχος μιας κρεμάλας που στέλνει στον άλλο κόσμο το θύμα της.

Το χαστούκι που δίνει η Cher στον Nicolas Cage στο Moonstruck δεν το δίνει ποτέ η ίδια η Cher αλλά ο μουστακαλής Costanzo σε μια αποθήκη στο New Jersey.

Παρακάτω, ένας έτερος “μετρ” των ήχων, ο Gary Hecker, ο άνθρωπος ο οποίος είναι υπεύθυνος για τα ηχητικά εφέ για ταινίες όπως το “The Empire Strikes Back” και “Robin Hood” δείχνει μερικές από τις τεχνικές του.

Όλοι οι παραπάνω παραγωγοί, θεωρούνται foley artists

Foley artist είναι ο καλλιτέχνης που δημιουργεί ήχο συντονισμένο με μια σκηνή ταινίας.

Το όνομα προέρχεται από τον Jack Foley ο οποίος ξεκίνησε να εργάζεται στην Universal Studios το 1914, την εποχή του βωβού κινηματογράφου.

Όταν η Warner Brothers κυκλοφόρησε την πρώτη της ταινία με ήχο, την The Jazz Singer, έψαχνε προσωπικό που είχε προηγούμενη εμπειρία με αναπαραγωγή ήχων. Έτσι ο Foley μπήκε στην ομάδα και άρχισε να δημιουργεί ήχους για ν’ αποκτήσει η ταινία τον ανάλογο ηχητικό πλούτο.

Ο Foley μαζί με την μικρή ομάδα του βρισκόταν μπροστά από μια μεγάλη οθόνη και έφτιαχνε ηχητικά εφέ για όλες τις σκηνές που απαιτούσαν ήχο. Ο συγχρονισμός τότε έπρεπε να είναι κάτι παραπάνω από τέλειος, μιας και δεν μπορούσε να γίνει περαιτέρω επεξεργασία του ηχητικού υλικού λόγω έλλειψης ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Πλέον η διαδικασία έχει γίνει αρκετά πιο εύκολη λόγω της εμφάνισης των υπολογιστών και των ανάλογων προγραμμάτων ηχογράφησης και επεξεργασίας ηχογραφημένου υλικού.