Κούλογλου: Να εξασφαλίσουμε προστασία για τους whistleblowers

Δεν… «πέφτουν από τα σύννεφα» οι Βρυξέλλες από τις νέες αποκαλύψεις των Paradise Papers. Από το 2014 και τα LuxLeaks που είχαν αγγίξει ακόμη και τον πρόεδρο της Κομισιόν, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν επανειλημμένως βρεθεί μπροστά σε σκάνδαλα με φορολογικές ελαφρύνσεις, παραδείσους φοροαποφυγής και εξωχώριες εταιρίες που εξυπηρετούν την ελίτ του πλανήτη. Κάθε φορά, οι υποσχέσεις αφορούν την μεγαλύτερη διαφάνεια, προστασία στους πληροφοριοδότητες δημοσίου συμφέροντος και νομοθεσία που θα αποτρέπει ή έστω θα ποινικοποιεί τέτοιου τύπου συμπεριφορές. Ωστόσο, τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι «χλιαρά».

Η πρόσφατη δολοφονία της δημοσιογράφου από τη Μάλτα συγκλόνισε τις Βρυξέλλες και προκάλεσε την αντίδραση των επισήμων, καθώς και τις δεσμεύσεις τους για μεγαλύτερη διαφάνεια, ωστόσο και πάλι, οι αποφάσεις δεν ήταν γενναίες.

Η επιτροπή Pana Committee που συγκροτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά το σκάνδαλο των offshore εταιριών με έδρα τον Παναμά μπορεί να έκανε κάποια βήματα προς την σωστή κατεύθυνση, ωστόσο το αποτέλεσμα επικρίθηκε από μεγάλο αριθμό ευρωβουλευτών, κυρίως της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. «Το αποτέλεσμα των εργασιών της επιτροπής δεν τιμά την μνήμη της Μαλτέζας δημοσιογράφου που δολοφονήθηκε», είχε δηλώσει ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου, μέλος της επιτροπής.

«Το πόρισμα της Επιτροπής ως προσχέδιο ήταν πολύ θετικό. Όμως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, συμμάχησε με τους Φιλελεύθερους και παρασύροντας ορισμένους Σοσιαλδημοκράτες άρχισαν όλοι μαζί να ροκανίζουν τις ριζοσπαστικές ρυθμίσεις για τον έλεγχο του μαύρου χρήματος», εξήγησε ο Στέλιος Κούλογλου συμπληρώνοντας ότι πλέον «έχουν περάσει οι θέσεις των τραπεζών και όχι εκείνες των Ευρωπαίων πολιτών. Για παράδειγμα είχαμε ζητήσει να υπάρχουν κυρώσεις, όπως ανάκληση αδειών, σε περιπτώσεις που οι τράπεζες εμπλέκονται σε υποθέσεις φοροαποφυγής. Αυτό δεν συμπεριελήφθη στις συστάσεις προς την Ολομέλεια. Επίσης οι κυρώσεις για μεσάζοντες όπως οι μεγάλες ελεγκτικές εταιρείες και οι δικηγόροι, που αποδεδειγμένα παίζουν σημαντικό ρόλο στην φοροαποφυγή και το ξέπλυμα χρήματος παγκοσμίως, αναφέρονται πολύ γενικόλογα. Εκτός έμεινε και η ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών για την διαφάνεια, αλλά και οι προβλέψεις για κράτη-μέλη που παραβιάζουν τους νόμους της ΕΕ, όπως το Λουξεμβούργο που λειτουργούσε σαν φορολογικός παράδεισος».

Ο ευρωβουλευτής σημείωσε ακόμη πως στο τελικό κείμενο «τα συμφέροντα εμπόδισαν και την προστασία των whistleblowers. Στις συστάσεις που ψηφίστηκαν δεν συμπεριλαμβάνονται μέτρα προστασίας τους. «Δηλαδή, οι άνθρωποι που αποκάλυψαν το σκάνδαλο Novartis που κόστισε δισεκατομμύρια στην Ελλάδα, ή άλλοι που μάχονται για την διαφάνεια, όπως η δημοσιογράφος της Μάλτας, παραμένουν ακάλυπτοι. Πρέπει να θυμόμαστε, όμως, ότι όταν τα συμφέροντα υπερέχουν της αλήθειας, η διαφθορά κερδίζει», πρόσθεσε.

Μια αποκάλυψη που δεν έμεινε απαρατήρητη

Ωστόσο, έγγραφο που είχε παρουσιάσει το «Εθνος» τον περασμένο Δεκέμβριο είχε αποκαλύψει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάθε άλλο παρά με καλό μάτι έβλεπε την πρωτοβουλία της Ευρωβουλής για διερεύνηση σε βάθος των offshore εταιριών και των κατόχων τους στον φορολογικό παράδεισο του Παναμά, σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε από δημοσιογραφική έρευνα και προκάλεσε «σεισμό» παγκοσμίως. Την ώρα που όλοι… κόπτονται για την διαφάνεια, η απόπειρα αυτή των θεσμών εγείρει ερωτηματικά.

Όπως προκύπτει από το έγγραφο, η νομική υπηρεσία του Συμβουλίου επιδιώκει να περιορίσει το νομικό πλαίσιο –άρα και τις δυνατότητες- της ελεγκτικής αρμοδιότητας που παρέχεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με βάση το άρθρο 226 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Με απλά λόγια, το Συμβούλιο δεν αφήνει τους μοναδικούς εκλεγμένους των θεσμών, τους ευρωβουλευτές, να εξαντλήσουν το θέμα όπως θα θεωρούσαν οι ίδιοι, όπως πχ. με προσωπικές συνεντεύξεις», είχε εξηγήσει στο «Εθνος» πηγή των Βρυξελλών, που είναι σε θέση να γνωρίσει την πορεία της διερεύνησης του σκανδάλου των offshore.

«Επίσης, η επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου αναμένεται να διερευνήσει και την καταγγελία ότι η Κομισιόν παρέλειψε να επιβάλει, όπως και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις διατάξεις που σχετίζονται με το θέμα των κανονισμών και των οδηγιών για τους φόρους, κάτι που δεν συμφέρει και πολύ αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και “κραταιά”, όπως η Ολλανδία», συμπληρώνει.

Όλα ξεκίνησαν τον περασμένο Μάιο, όταν η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) είχε ανεβάσει στο διαδίκτυο 214.000 λογαριασμούς offshore και στοιχεία των κατόχων τους που εμπλέκονται στα Panama Papers. Τα στοιχεία δημοσιοποιήθηκαν χωρισμένα σε κατηγορίες και είναι προσβάσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο, ο οποίος μπορεί μάλιστα να καταδυθεί στον σκοτεινό κόσμο των offshore προχωρώντας σε σχετικές online αναζητήσεις με βάση λέξεις-κλειδιά.

Από την βάση δεδομένων, δε θα μπορούσε να λείπει και το… ελληνικό άρωμα. Επιλέγοντας τη λέξη «Greece» στην φόρμα αναζήτησης εμφανίζονται στην οθόνη στοιχεία για: 223 υπεράκτιες εταιρείες, με τις οποίες σχετίζονται 400 ονόματα δικαιούχων-στελεχών, 77 μεσάζοντες και 313 διευθύνσεις, οι περισσότερες στην Αθήνα.

Μετά τον ντόρο που προκλήθηκε, στην Σύνοδο της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) τον περασμένο Ιούνιο, οι ευρωβουλευτές αποφάσισαν την σύσταση εξεταστικής/διερευνητικής επιτροπής με την ονομασία PANA για τα Panama Papers. Η επιτροπή θα έχει την ευθύνη να διερευνήσει τις αποκαλύψεις των εγγράφων του Παναμά σχετικά με την ίδρυση υπεράκτιων/εξωχώριων εταιριών σε φορολογικούς παραδείσους από ομίλους, επιχειρηματίες και μεμονωμένα πρόσωπα και τους τελικούς δικαιούχους τους, με σκοπό την αποφυγή της φορολόγησής τους.

Η διερευνητική επιτροπή θα αποτελείται από 65 ευρωβουλευτές όλων των πολιτικών ομάδων και είχε την υποχρέωση να διερευνήσει τις καταγγελλόμενες παραβιάσεις και περιπτώσεις κακοδιοίκησης κατά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των κρατών μελών για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, την φοροδιαφυγή και την φοροαποφυγή.

Οι ευρωβουλευτές θα εξετάσουν επίσης και κατά πόσο υπήρξε συνειδητή προσπάθεια για απόκρυψη των τελικών πραγματικών δικαιούχων ή και διευκόλυνση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και τη φοροδιαφυγή και αποφυγή. Επίσης, θα μπορεί να διατυπώσει συστάσεις με σκοπό να ενθαρρυνθούν τρίτες χώρες να εφαρμόσουν ελάχιστα πρότυπα χρηστής διακυβέρνησης στον φορολογικό τομέα.

Σημαντική αποστολή των μελών της επιτροπής είναι τέλος να αξιολογήσουν τις τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά την εξωτερική στρατηγική της Επιτροπής για πραγματική φορολόγηση, τους δεσμούς μεταξύ του νομικού πλαισίου της Ενωσης, των κρατών μελών και των φορολογικών συστημάτων τρίτων χωρών, όπως συμφωνίες για διπλή φορολόγηση και άλλες, ανταλλαγές πληροφοριών, καθώς και τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για την προώθηση σε διεθνές επίπεδο για τη διαφάνεια των πληροφοριών. Η επιτροπή έχει στη διάθεσή της 12 μήνες να παρουσιάσει την τελική της έκθεση.

Όπως προκύπτει από το έγγραφο, η Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου θεωρεί ότι -μεταξύ άλλων- η απόφαση του ΕΚ σχετικά με την σύσταση εξεταστικής επιτροπής «δεν προσδιορίζει με επαρκή βαθμό ακρίβειας τα πραγματικά περιστατικά που αποτελούν αντικείμενο έρευνας, ούτε τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης που δεν έχουν υλοποιηθεί κατά τρόπο που συνιστά παράβαση ή κακοδιοίκηση και συνιστά γενική επιβολή ελέγχου στο δικαίωμα των κρατών-μελών να εφαρμόζουν τους εθνικούς νόμους και πολιτικές της ΕΕ όσον αφορά τη φορολογία, πέρα από το πλαίσιο του άρθρου 226 της Σύμβασης Λειτουργίας ΕΕ και των αρμοδιοτήτων του Κοινοβουλίου». Επίσης συμβουλεύει «η απόφαση των κρατών-μελών να λάβουν μέρος στις εργασίες της επιτροπής PANA – ή όχι- να υπόκειται σε εκ των υστέρων συντονισμό εντός των προπαρασκευαστικών οργάνων του Συμβουλίου, έτσι ώστε το πεδίο εφαρμογής και οι αντίστοιχες παρεμβάσεις να ανταποκρίνονται σε μια ενιαία προσέγγιση». Επίσης, επισημαίνει την δυνατότητα προσφυγής στο άρθρο 263 (προσφυγή των κρατών-μελών και του Συμβουλίου για την ακύρωση πράξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου), ενώ καταλήγοντας εισηγείται τον προηγούμενο συντονισμό των θέσεων κ-μ στο πλαίσιο του Συμβουλίου, ώστε να εξασφαλιστεί κοινή προσέγγιση.

Κατά τη συζήτηση του θέματος σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσωπειών, τα κράτη μέλη έλαβαν γνώση του εγγράφου της νομικής υπηρεσίας. Η Ελλάδα μόνο ανέφερε ότι αντιλαμβάνεται τα νομικά επιχειρήματα της νομικής υπηρεσίας αλλά δεν πρέπει η στάση του συμβουλίου να εκληφθεί ως προσπάθεια περιορισμού της δράσης της επιτροπής PANA σύμφωνα με πληροφορίες του «Εθνους».