Μηχανή του Χρόνου: Το «κυνήγι» των χαμένων ναυαγίων

Τα εντυπωσιακά ευρήματα και το αρχαιολογικό όνειρο να βρεθεί μια τριήρης

NEWSROOM
09 Σεπτεμβρίου 2014 19:05

Αρχαιολόγοι, ερευνητές αλλά και φίλοι της περιπέτειας και των καταδύσεων μοιράζονται το όνειρο της ανακάλυψης ενός ναυαγίου. Όχι τόσο για τους θρυλούμενους θησαυρούς που μπορεί να έχουν στα αμπάρια τους, αλλά κυρίως για τις απαντήσεις που μπορούν να προσφέρουν ως προς την ναυπηγική και τις γνώσεις των αρχαίων στην ναυσιπλοΐα. Τα ναυάγια, κυρίως της κλασικής, αλλά και της ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής είναι δυσεύρετα και όταν εντοπίζονται παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τα ταξίδια των αρχαίων και τις εμπορικές συναλλαγές τους. Τα φορτία τους επιτρέπουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις αρχαίες οικονομίες, αλλά και τις κουλτούρες των λαών.

Τα εντυπωσιακά ευρήματα

Όταν το 2011 οι δύτες εντόπισαν ένα ξύλινο σκάφος μήκους 31 μέτρων στο ποταμό Ροδανό στην πόλη Άρλ της Γαλλίας, δεν περίμεναν ότι θα ήταν μια ρωμαϊκή φορτηγίδα και μάλιστα σχεδόν ανέπαφη. Ήταν κρυμμένη 2.000 χρόνια μέσα στο νερό, κάτω από πολύ λάσπη και εκατοντάδες αμφορείς.

Το ρωμαϊκό πλοίο που βρέθηκε στη Γαλλία.Όταν η εύρεση σύγχρονων ναυαγίων και μάλιστα με τη βοήθεια ραντάρ, σόναρ και δορυφόρων αποτελεί δύσκολη υπόθεση, φανταστείτε τι μπορεί να σημαίνει η ανακάλυψη ενός αρχαίου ξύλινου σκάφους μέσα στο νερό μετά από τόσες χιλιετίες

Οι εκπλήξεις συνεχίστηκαν το 2004 στην Κωνσταντινούπολη, στο Γενι Kαπί (Νέα Πύλη), σε μια γειτονιά του κέντρου, δίπλα στο Βόσπορο. Κατά την διάρκεια εργασιών για την κατασκευή του υπόγειου σιδηρόδρομου βρήκαν 37 ναυαγημένα πλοία, του 5ου έως και του 11ου αιώνα μ.Χ., εκ των οποίων τα 7 ήταν πολεμικά. Οι αρχαιολόγοι είχαν μπροστά τους το αρχαίο λιμάνι του Θεοδοσίου του Α΄.

Βυζαντινό εμπορικό πλοίο του 5ου αιώνα μ.Χ που βρέθηκε στο Γενί Καπί. Ήταν φορτωμένο με παστό ψάρι, ξηρούς καρπούς και φρέσκα φρούτα, που διατηρήθηκαν άριστα σαν σε «κονσέρβα». Βυθίστηκε σε θύελλα στη θάλασσα του Μαρμαρά

Ένα από τα πιο φημισμένα ναυάγια της Μεσογείου είναι εκείνο που συνέβη το 302 π.Χ. έξω από το κυπριακό λιμάνι της Κυρήνειας. Μια πειρατική επιδρομή ήταν η αιτία να βουλιάξει το πλοίο που έμεινε γνωστό ως «Πλοίο της Κυρήνειας». Το σκάφος, αφού κτυπήθηκε, κάθισε σε επίπεδο βυθό σε βάθος 50 μέτρων ανοιχτά της πόλης. Η άμμος και η λάσπη το κάλυψαν γρήγορα με τον προστατευτικό τους «πέπλο» και οι λίγοι αμφορείς που εξείχαν από τον υγρό τάφο τους επέτρεψαν στον κυρηνιώτη δύτη, Ανδρέα Καριόλου, να το εντοπίσει, το 1967. Από το μήκους δεκαπέντε μέτρων σκαρί σώθηκε το 75%, γεγονός που βοήθησε πριν από είκοσι χρόνια να επιχειρηθεί η κατασκευή ενός ακριβούς ομοιώματος στο Πέραμα, στο ναυπηγείο του Μανώλη Ψαρρού.

Μετά την ανέλκυση και συντήρηση του ναυαγίου, ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Texas, Richard Steffy, συναρμολόγησε το καράβι στο Κάστρο της Κυρήνειας, όπου βρίσκεται

Τα σκουλήκια των ναυαγίων

Όσα ναυάγια ξύλινων πλοίων διατηρήθηκαν σε καλή κατάσταση ήταν θαμμένα μέσα σε ιζήματα ή κάτω από σωρούς κεραμικών φορτίων. Έτσι παρέμειναν προφυλαγμένα από την καταστροφική επιδρομή των σκουληκιών και δεν διαλύθηκαν. Το αποκαλούμενο Shipworm είναι μαλάκιο που σκάβει στο ξύλο σήραγγες και αποσυνθέτει σταδιακά τα ξύλα. Ένα εκτεθειμένο ξύλινο ναυάγιο, μπορεί να διασπαστεί από αυτό το ‘σκουλήκι’ σε λιγότερο από πέντε χρόνια, δίνοντας του τη μορφή ελβετικού τυριού.

Οι ωκεανοί σε όλο το κόσμο είναι γεμάτοι με λείψανα ναυαγίων. Τα μουσεία των εναλίων αρχαιοτήτων θα επιθυμούσαν φυσικά να τα έχουν στα εκθέματά τους. Και οι μελετητές να αποκαλύψουν τα μυστικά τους.

Τα περιζήτητα ναυάγια

Μινωικά πλοία Οποιοδήποτε μινωικό πλοίο θα ήταν ένα εκπληκτικό εύρημα. Οι ερευνητές έχουν βρει φορτίο από αρχαία πλοία, που αρμένιζαν τη Μεσόγειο 4700 με 3500 χρόνια πριν, αλλά δεν έχουν εντοπίσει κανένα κομμάτι του πλοίου. Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για αυτή τη ναυτική κουλτούρα. Θεωρούνται μεγάλοι εξερευνητές της εποχής του χαλκού και τα ίχνη τους είναι διάσπαρτα παντού γύρω από τη μεσόγειο σε πίνακες ζωγραφικής, αλλά και σε τοιχογραφίες. Απεικονίζονται τα σκάφη μακριά και κομψά, αλλά χωρίς ένα φυσικό ναυάγιο οι αρχαιολόγοι μπορούν μόνο να μαντέψουν πως κατασκεύαζαν τα σκάφη τους.

Ελληνική Τριήρης

Αυτά τα πολεμικά πλοία είναι κυρίως γνωστά για το ρόλο τους στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στην οποία οι Έλληνες με τη νίκη τους σταμάτησαν την εισβολή των Περσών το 480 π. Χ. Οι αρχαιολόγοι έχουν σχέδια, περιγραφές σε κείμενα αλλά δεν έχουν βρει ούτε μια τριήρη. Ήταν σχεδιασμένο για να είναι ελαφρύ και γρήγορο, είχε περίπου μήκος 37μ. και πλάτος 6μ. Μετέφερε συνολικά 170 κωπηλάτες, διατεταγμένους σε τρεις σειρές. Από εκεί πήρε και το όνομα της. Οι τριήρεις ήταν οπλισμένες με χάλκινα έμβολα και με αυτά χτυπούσαν τα εχθρικά πλοία. Ποτέ όμως δεν βρέθηκε ναυάγιο τριήρους. Εκτιμούν ότι επειδή ήταν πολύ ελαφριά, σπάνια βυθιζόταν οριστικά. Ακόμα και σπασμένη μπορούσε να επιπλέει. Συχνά το λαβωμένο σκαρί της ανασυρόταν από τη θάλασσα και επισκευαζόταν. Μοναδικό εύρημα είναι ο μπρούντζινος κριός που βρέθηκε το 1980 νότια της ισραηλινής Χάιφας. Έλληνες επιστήμονες στην προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά της τριήρους κατασκεύασαν ένα αντίγραφο. Η ‘ΟΛΥΜΠΙΑΣ’ ναυπηγήθηκε ααπό το πολεμικό ναυτικό την περίοδο 1985-1987 και πλέον, όλοι μπορούμε να την επισκεφτούμε στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης στο Φλοίσβο.

Ναυαγός Φαραώ

Τα χρονικά της πρώιμης αρχαιολογίας περιλαμβάνουν την ιστορία μιας αιγυπτιακής σαρκοφάγου που χάθηκε στη θάλασσα. Το 1837 ο Βρετανός τυχοδιώκτης, Χάουαρντ Βάις, αφαίρεσε από τις πυραμίδες της Γκίζας, μια κενή σαρκοφάγο από βασάλτη, με σκοπό να την στείλει στο βρετανικό μουσείο. Βρισκόταν στο κεντρικό ταφικό θάλαμο της πυραμίδας που έκτισε ο Βασιλιάς Menkaure (που κυβέρνησε 2490-2472 π.Χ.). Το πλοίο που μετέφερε την τριών τόνων σαρκοφάγο χάθηκε κάπου στη Μεσόγειο. Το 2008 οι Αιγυπτιακές αρχές οργάνωσαν προκαταρκτικά σχέδια αναζήτησης του πλοίου και φυσικά του πολύτιμου φορτίου του, αλλά μετά τις πολιτικές αναταραχές της χώρας οι προσπάθειες σταμάτησαν. Μέχρι αυτή τη μέρα η λεπτοδουλεμένη σαρκοφάγος περιμένει να την ανακαλύψουν, μαζί με αμέτρητα άλλα κειμήλια και ναυάγια από την αρχαιότητα βυθισμένα στα βάθη της θάλασσας και των ωκεανών.