Το στοίχημα της Κυριακής των καταστημάτων. Από τα βασιλικά διατάγματα στον ‘εμφύλιο’ του σήμερα

«Ποτέ» ή «πάντα» ανοιχτά την Κυριακή; Και εάν «ναι», ποιες συγκεκριμένες Κυριακές βάσει της πραγματικής οικονομίας εν έτη 2015 δύνανται να είναι ανοιχτά τα εμπορικά καταστήματα ή πολυκαταστήματα στην Ελλάδα, προκειμένου ο τζίρος να έχει θετικό πρόσημο; Σε ποιους δήμους εξασφαλίζεται τα τελευταία δύο έτη, αύξηση στα έσοδα και τι ισχύει στα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα; Από το 2013 παρατηρήθηκαν πράγματι προσλήψεις σε υπαλληλικό προσωπικό ή τελικά, πρόκειται για ουτοπικό μέτρο μνημονιακών επιταγών που απλά υφάρπαξε τον τζίρο του Σαββάτου και ισοπέδωσε μικρομεσαίες επιχειρήσεις προς όφελος των πολυεθνικών;

Το σίγουρο είναι το μέτρο της κυριακάτικης λειτουργίας των καταστημάτων δημιούργησε την πιο πρόσφατη «εμπόλεμη ζώνη» στα δεδομένα της αγοράς, με το μπαλάκι ευθυνών να μετατοπίζεται ανάμεσα σε κυβερνητικά στελέχη, καταστηματάρχες και εργατικά συνδικάτα, θέτοντας υπό ανοιχτή αμφισβήτηση τις έρευνες του ΟΟΣΑ περί οικονομικού οφέλους έως και 309 εκατ. ευρώ ετησίως και 30.000 νέες θέσεις εργασίας.

Υπενθυμίζεται ότι η «θεσμική» πρόβα τζενεράλε για τα «ανοιχτά καταστήματα την Κυριακή» ήρθε το 2013 (νόμος 4177/2013). Κυρίως μέσω πολιτικού συμβιβασμού ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και τον τότε υπουργό Ανάπτυξης Κωστή Χατζηδάκη να οπισθοχωρεί από την αρχική πρόταση περί πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς. Πρακτικά, η πρόταση των «52 Κυριακών» μειώθηκε τότε σε «7» (προαιρετική λειτουργία), ενώ για τα καταστήματα κάτω των 250 τ.μ. αποφασίστηκε ότι την αποκλειστική ευθύνη έχουν οι αντιπεριφερειάρχες (πλην σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη που η ευθύνη μετατοπίστηκε σε δημάρχους). Τον Δεκέμβριο του 2014, στο νομοσχέδιο Χατζηδάκη που τέθηκε σε εφαρμογή εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων, προστέθηκε και η τροπολογία Σκρέκα που αύξησε τις Κυριακές από «7» σε «8», καταργώντας βασιλικά διατάγματα που ίσχυαν έως τότε. Η τροπολογία προέβλεπε ανοιχτά καταστήματα την τελευταία Κυριακή του χρόνου και ουσιαστικά έβαζε στην άκρη τα νομοθετήματα 748/1966 και 750/1971, τα οποία όριζαν ότι τα καταστήματα μπορούν να είναι ανοιχτά την τελευταία Κυριακή του έτους, μόνον εφόσον αυτή συμπίπτει με την 31η Δεκεμβρίου.

Το «μπάχαλο» που ακολούθησε έγινε γνωστό μέσω ΜΜΕ και ενός πολέμου ανακοινώσεων. Καταστήματα ναι μεν ανοιχτά αλλά με άφαντους τους υπαλλήλους, απανωτές πορείες διαμαρτυρίας, απεργίες  και πολύ «ξύλο» για τα ημερομίσθια που δεν δόθηκαν, αλλά και τα χρωστούμενα ρεπό που έμειναν στα χαρτιά. Το πολεμικό κλίμα εν μέρει εκτονώθηκε όταν έμποροι και υπάλληλοι προσέφυγαν στο ΣτΕ, προκειμένου να πετύχουν την άρση εφαρμογής των 52 Κυριακών για τα μικρά καταστήματα. Και το πέτυχαν με προσωρινή αναστολή του μέτρου σε οκτώ Περιφέρειες υπό το πρίσμα της ανεπανόρθωτης οικονομικής και ηθικής βλάβης (Σεπτέμβριος 2014). Αναμένεται εξάλλου, η οριστική απόφαση επί της κύριας προσφυγής. 

Στον απόηχο του δεύτερου χρόνου εφαρμογής ενός μέτρου που ακόμη και σήμερα διχάζει, το NEWS 247 «διείσδυσε» στα πραγματικά νούμερα που αποδεικνύουν το ποσοστό επιτυχίας ή μη της κυριακάτικης λειτουργίας των εμπορικών επιχειρήσεων, συζήτησε με φορείς τις προοπτικές του λιανεμπορίου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και τελικά τους τρόπους για την αναθέρμανση της αποδυναμωμένης από την κρίση, αγοράς.

Οι Κυριακές σε αριθμούς. Ποιοι και γιατί είναι υπέρ/κατά;

«Είμαστε υπέρ των Κυριακών που αποδεικνύονται παραγωγικές για την αγορά λιανικής. Ωστόσο, σίγουρα δεν είναι και οι 8. Για παράδειγμα, για την Κυριακή των Βαΐων και την πρώτη του Δεκεμβρίου, υπάρχουν περιοχές που αντιδρούν. Οπότε εκεί, θα πρέπει να αποφασίζει ο κάθε εμπορικός σύλλογος ξεχωριστά. Και σίγουρα, είμαστε κάθετα αρνητικοί στις 52 Κυριακές», ξεκαθαρίζει στο NEWS 247 ο πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) Βασίλης Κορκίδης και παραθέτει επίσημα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας, ως αδιάψευστο μάρτυρα του κυριακάτικου παλμού της αγοράς.

Σύμφωνα με σχετική έρευνα του ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ την 31η Αυγούστου 2015:

• Μόνο το 5% των εμπόρων οι οποίοι άνοιξαν τα καταστήματά τους την Κυριακή 19 Ιουλίου 2015 πιστεύει ότι αυτή η κίνηση επηρέασε θετικά το συνολικό κύκλο εργασιών της θερινής εκπτωτικής περιόδου. Το 27% των θεωρεί ότι ο τζίρος ότι δεν επηρεάστηκε. Ωστόσο, εντυπωσιακό είναι το ποσοστό των εμπόρων (68%) που δηλώνει ότι το άνοιγμα την Κυριακή επηρέασε αρνητικά τις πωλήσεις τους εντός των εκπτώσεων.

• Ξεκάθαρα αρνητική είναι η άποψη των εμπόρων για τις επιπτώσεις του μέτρου των Κυριακών στην απασχόληση. Ειδικότερα, μόλις το 5% των εμπόρων δήλωσε ότι έχει προσλάβει επιπλέον υπάλληλο λόγω της κυριακάτικης λειτουργίας.

• Ίδια στάση διατηρούν οι έμποροι απέναντι στο λειτουργικό κόστος που προκύπτει από τη λειτουργία τις Κυριακές. Το 82% των επιχειρηματιών απάντησε ότι επιβαρύνεται σε κάποιο βαθμό από το άνοιγμα των Κυριακών, ενώ το 14% δήλωσε ότι δεν έχει επιβαρυνθεί καθόλου.

• Τέλος, η επισκεψιμότητα, στο 64% των επιχειρήσεων δεν έχει αυξηθεί καθόλου. Το 27% των επιχειρηματιών διακρίνει μία μικρή αύξηση, ενώ μόλις το 5% δηλώνει αύξησε κατά πολύ την επισκεψιμότητα.

Ως προς το μέτρο των «52 Κυριακών» που αναμένεται να έρθει και πάλι στην βουλή προς ψήφιση καθ’ υποταγή του τρίτου μνημονίου, ο κ. Κορκίδης ξεκαθαρίζει: «Δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα σε επίπεδο τζίρου ή αναθέρμανσης της αγοράς, ενώ θα υποβιβάσει το επίπεδο ζωής των εργαζομένων στο λιανεμπόριο. Ο ΟΟΣΑ έχει κάνει λάθη στις εκτιμήσεις του. Η αγορά λιανικής δεν χρειάζεται περισσότερες ώρες λειτουργίας τις Κυριακές και τις αργίες. Αυτές τις χρειάζονται μερικοί μεγαλολιανέμποροι που επένδυσαν σε ημιαστικές περιοχές και προσπαθούν να βρουν τρόπους να τραβήξουν καταναλωτικό κοινό», λέει και καταλήγει ότι: «Αυτό που λέω στην κυβέρνηση είναι ‘Ελάτε να συνεννοηθούμε για ποιες Κυριακές, περιοχές και αγορές θα ισχύσει το μέτρο’.  Δεν μπορώ να καταλάβω αν την δείνα Κυριακή ανοίξει ένας δρόμος στο κέντρο της Αθήνας ή στην Βουλιαγμένη, για ποιο λόγο να πρέπει να ανοίγουν και καταστήματα στο Ίλιον ή στο Παγκράτι. Και το 1992 επί Μητσοτάκη απελευθερώθηκε η αγορά, αλλά στην πράξη ποτέ. Ο λόγος; Δεν το δέχτηκε ούτε η αγορά, ούτε όμως και η κοινωνία η ίδια».

Κατά των 8 Κυριακών και υπέρ της 6ήμερης λειτουργίας των καταστημάτων, τάσσεται από την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής Πανευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θάνος Βασιλόπουλος, ο οποίος υπογράμμισε στο NEWS 247 ότι πρόκειται για ένα μέτρο που όχι μόνο δεν αυξάνει τους τζίρους των ΜμΕ, αλλά λειτουργεί προς όφελος των πολυεθνικών και τελικά, αναγκάζει τους υπαλλήλους να εργάζονται 7 ημέρες την εβδομάδα απλήρωτοι και χωρίς το ρεπό που δικαιούνται από το νόμο. «Προαιρετικό μέτρο δεν υπάρχει. Όταν ανοίγει ο διπλανός σου, θα ανοίξεις κι εσύ. Εάν δεν ανοίξεις, έχεις πεθάνει. Έτσι λειτουργεί η αγορά», αναφέρει ο ίδιος και προσθέτει:

«Η κυβέρνηση προϋπολογίζει ότι η πτώση της λαϊκής κατανάλωσης από -1.4% για το 2015, θα πάει στο -2.6% το 2016. Οπότε; Να ζητήσουμε από τον Θεό να φέρει άλλη μέρα; Είναι τρελά όσα γίνονται. Ήδη το 88% των εμπορικών συλλόγων είναι ενάντιοι στο μέτρο. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, το 40% των εργαζομένων (στην πλειοψηφία τους, γυναίκες) έχει 4ωρη ή 5ωρη απασχόληση στα χαρτιά, αλλά στην πράξη εργάζεται 10ωρα, ενώ οι μισοί έχουν να πληρωθούν από 2 μήνες έως 18, γιατί δυστυχώς δεν βγαίνει η κατάσταση. Άρα, στην περίοδο των μνημονίων και της οικονομικής ασφυξίας, δεν μπορεί η ραχοκοκαλιά του εμπορίου που είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αποτελούν το 90% του συνόλου της αγοράς, με 4-5 άτομα η κάθε επιχείρηση, να ισοπεδώνονται με αυτό τον τρόπο, προς όφελος των πολυεθνικών. Στη μόνη εξαίρεση που είμαστε ξεκάθαρα υπέρ, είναι τα ανοιχτά καταστήματα σε τουριστικές περιοχές».

Διαφορετική είναι η πάγια θέση του εμπορικού συλλόγου Αθήνας, που τάσσεται υπέρ της λειτουργίας των καταστημάτων τις 7 παραγωγικές Κυριακές του έτους, αλλά όχι 8. «Το ήδη θεσμοθετημένο πλαίσιο μας καλύπτει, αφαιρώντας ίσως την πρώτη από τις τρεις Κυριακές του Δεκεμβρίου».

Μιλώντας στο NEWS 247, o πρόεδρος του εμπορικού συλλόγου Αθηνών Παναγής Καρέλλας, διευκρινίζει: «Από την εφαρμογή του μέτρου με τα ανοιχτά καταστήματα, είδαμε ότι ο κεντρικός εμπορικός άξονας Κολωνάκι-Σύνταγμα-Μοναστηράκι, επωφελούνται ιδιαίτερα, σε αντίθεση με τις περιφερειακές αγορές του δήμου της Αθήνας. Άλλωστε, η τουριστική περιοχή της Αθήνας λειτουργεί όλες τις Κυριακές του έτους. Ωστόσο, είμαστε αντίθετοι στο άνοιγμα των καταστημάτων τις 52 Κυριακές, καθώς το κόστος λειτουργίας τις μη παραγωγικές ημέρες είναι απαγορευτικό για τον κάθε επιχειρηματία».  

Στον αντίποδα, ο κ. Καρέλλας υπογραμμίζει ότι δεν αρκούν τα 2.600 ανοιχτά μαγαζιά για να αυξηθεί ο τζίρος. «Πρέπει η Αθήνα να αναδειχθεί σε κορυφαίος τουριστικός προορισμός. Η βασική επιδίωξη του συλλόγου είναι η καθιέρωση του κέντρου ως “City Break”, μέσα από τη διοργάνωση δράσεων που ενισχύουν τον συνεδριακό, θρησκευτικό, πολιτιστικό και αθλητικό τουρισμό. Μόνο έτσι θα δοθεί η πραγματική δυνατότητα στην αγορά να επωφεληθεί από το άνοιγμα των καταστημάτων τις 7 παραγωγικές Κυριακές».   

Την ίδια στιγμή, ο κ. Καρέλλας εκτιμά ότι η φετινή κίνηση στα μαγαζιά κατά την εορταστική περίοδο θα κινηθεί οριακά ανοδικά. «Ο τζίρος αναμένεται να κυμανθεί στα περσινά επίπεδα, με πιθανότητα ελάχιστης ανοδικής τάσης».

«Δεν είναι συνδικαλιστικό πείσμα ότι εμείς οι έμποροι δεν θέλουμε να δουλεύουμε τις Κυριακές. Αντιθέτως, με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εάν γνωρίζαμε ότι οι 8 Κυριακές, μπορούν να καλύψουν τα σπασμένα, θα το ζητούσαμε εμείς οι ίδιοι να εφαρμοστεί το μέτρο. Δεν μας λείπει ο χρόνος, αλλά το χρήμα», εξηγεί στο NEWS 247 και ο πρόεδρος του εμπορικού συλλόγου Πειραιά Νίκος Μανεσιώτης, ο οποίος τάσσεται υπέρ της λειτουργίας 3 Κυριακών (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα), συν 2 επιπλέον προ εκπτώσεων και προαιρετικά ακόμη 2 ανάλογα με το συμφέρον της κάθε αγοράς. «Για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη τις ημέρες τις Διεθνούς Έκθεσης, στην Πάτρα κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού κτλ. Αλλά ειλικρινά, ποιος θέλει να αγοράσει μία γραβάτα την Κυριακή, όταν τα καταστήματα είναι ανοιχτά 6 ημέρες την εβδομάδα;».

Ο ίδιος μάλιστα αναφέρει νούμερα που πιστοποιούν την αναμφίβολη ορθότητα του μέτρου. «Η καλύτερη ημέρα εμπορικά κάθε χρόνο είναι η Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα. Όσον αφορά στις υπόλοιπες Κυριακές του 2015, δεν αύξησαν κανέναν τζίρο, απλά υφάρπαξαν μέρος του τζίρου από το προηγούμενο Σάββατο ή από τις υπόλοιπες μέρες της επόμενης εβδομάδας. Το άλλο βέβαιο είναι ότι δεν αυξήθηκαν οι θέσεις εργασίας, όπως επικαλείτο η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ. Δεν είδαμε επιχειρήσεις, ένεκα της πολλής δουλειάς, να προχωρούν σε προσλήψεις. Στατιστικά έχει όντως αποδεχτεί ότι όσο ο πελάτης ξοδεύει περισσότερη ώρα στα καταστήματα, στο τέλος προβαίνει σε αγορά. Και αυτό δεν είναι λάθος. Όμως σε ποιες αγορές; Σε αυτές που ανθούν και υπάρχει το σχετικό εισόδημα. Με την ανασφάλεια που προσδίδει το 26% ανεργία, την εθνική οικονομία με ρεκόρ κρίσης – 8 χρόνια συμπληρωμένα – και ρεκόρ πτώσης του ποσοστού του ΑΕΠ – πάνω από 26% – δεν μπορείς να πιστεύεις ότι με το να ανοίγεις περισσότερες Κυριακές τα καταστήματα, θα κάνεις τον κόσμο να ψωνίσει».

Ο κ. Μανεσιώτης μάλιστα, μάς μεταφέρει και την εικόνα που επικρατεί στον Πειραιά τα τελευταία χρόνια. «Και το 2014 και το 2015, το 75% των επιχειρήσεων στον Πειραιά σημείωσε μείωση στον τζίρο της, ενώ από τα 1.200 μέλη μας, τα 350 έβαλαν λουκέτο. Φέτος μάλιστα, αναμένεται να κλείσει η χρονιά με πτώση άνω του 22%. Εάν λοιπόν οι Κυριακές βοηθούσαν, δεν θα κλείναμε με αρνητικό πρόσημο. Η εικόνα αναμένεται να χειροτερέψει, κυρίως και λόγω της εικόνας εργοταξίου που παρουσιάζει η πόλη, από τα έργα του τραμ και του μετρό που μάλιστα θα καθυστερήσουν να ολοκληρωθούν».

ΝΑΙ στην εφαρμογή του μέτρου των 8 Κυριακών, αλλά με βασική προϋπόθεση να καταβάλλονται οι μισθοί και τα ρεπό και ένα ηχηρό ΟΧΙ στις 52 Κυριακές, είναι το μήνυμα που μεταφέρει από την Θεσσαλονίκη, ο πρόεδρος του εργατοϋπαλληλικού κέντρου Παναγιώτης Τσαραμπουλίδης.

«Ναι, υπάρχει κίνηση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης τις Κυριακές που είναι ανοιχτά τα καταστήματα. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Πρέπει να προηγηθεί μία σοβαρή εμπορική και τουριστική μελέτη ώστε να ανοίγουν τα καταστήματα, μόνο όπου υπάρχει πραγματικά όφελος. Όπως ισχύει στα νησιά την καλοκαιρινή σεζόν. Εκεί οι επιχειρήσεις μένουν πάντα ανοιχτές, γιατί υπάρχει αυξημένη κίνηση και ουσιαστικό έσοδο στον κάθε εργοδότη. Μία άλλη βασική προϋπόθεση για να συνεχιστεί ο διάλογος με τους αρμόδιους φορείς επί του θέματος, είναι να μπει φρένο στα φαινόμενα εκμετάλλευσης των εργοδοτών με τη μη καταβολή ημερομισθίου και ρεπό που καταγράφονται καθημερινά σε όλες τις πόλεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις το 1-2% των καταστηματαρχών πληρώνει τους υπαλλήλους του τις Κυριακές. Απαράδεκτο», ολοκληρώνει ο ίδιος.

Τι ισχύει τις Κυριακές σε ενδεικτικές χώρες

Γερμανία: Έως το 2005 απαγορευόταν πλήρως η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές. Από τότε η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές διαφέρει από περιοχή σε περιοχή και ορίζεται από το εκάστοτε τοπικό κανονιστικό πλαίσιο

Γαλλία: Έως το 2008 η λειτουργία των καταστημάτων επιτρεπόταν για περιορισμένο αριθμό Κυριακών. Από το 2009 κι έπειτα εξαλείφθηκαν πλήρως οι περιορισμοί στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς

Βρετανία: Λειτουργία των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων για περιορισμένο αριθμό ωρών

Ιταλία: Έως το 2005 η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές διέφερε από περιοχή σε περιοχή και οριζόταν από το εκάστοτε τοπικό κανονιστικό πλαίσιο. Στη συνέχεια εξαλείφθηκαν πλήρως οι περιορισμοί στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς

Ισπανία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές (το μέτρο επανεξετάζεται)

Κύπρος: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές στις μεγάλες πόλεις και στους τουριστικούς προορισμούς

Αυστρία: Τα καταστήματα απαγορεύεται να λειτουργούν τις Κυριακές

Εσθονία: Κανένας περιορισμός στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές

Νορβηγία: Καθολική απαγόρευση λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές