Μηχανή του Χρόνου: Χαρακίρι. Πώς καθιερώθηκε η τιμητική αυτοκτονία των σαμουράι και πώς κατάφεραν να τις απαγορεύσουν

1580. Ο κυβερνήτης της Βόρειας Ιαπωνίας Bessho Nagaharu και οι άνδρες του κλεισμένοι σε κάστρο, πολιορκούνταν από τον εχθρό για 20 μήνες. Ο κυβερνήτης, βλέποντας το στρατό του να πεθαίνει από την πείνα, γιατί είχε διακοπεί η προμήθεια τροφίμων, πήρε μια απόφαση. Επειδή για τους Ιάπωνες η παράδοση στον εχθρό ήταν ατιμωτική, ζήτησε να λήξει η πολιορκία και να μην σκοτώσουν τους ανήμπορους άνδρες του. Σε αντάλλαγμα θα έκανε σεπούκου, ή χαρακίρι όπως είναι γνωστό στη Δύση. Δηλαδή θα αυτοκτονούσε με ένα μαχαίρι κόβοντας οριζόντια και διαγώνια το στομάχι του.

«Χάρα» και »κίρι»

Στο «μπουσίντο», τον κώδικα τιμής των Σαμουράι, το χαρακίρι ήταν ένας έντιμος τρόπος να πεθάνει κάποιος στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να αποφύγει την ντροπή της αιχμαλωσίας και του θανάτου από τον εχθρό. Σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση το πνεύμα του ανθρώπου ζει μέσα στο στομάχι. Έτσι, επέλεγαν να κόψουν εκεί το σώμα τους αντί για το λαιμό ή την καρδιά. Το «χάρα» σημαίνει στομάχι και το «κίρι» μαχαίρι. Αρχικά εμφανίστηκε περίπου το 1200 στη φεουδαρχική Ιαπωνία και μετά την εισαγωγή του βουδισμού, η αυτοθανάτωση απέκτησε τελετουργικό χαρακτήρα. Για τους σαμουράι το σεπούκου ήταν προνόμιο και θέμα τιμής.

Με το χαρακίρι δινόταν εντολή επίσης για την τιμωρία ενός άνδρα που είχε υποπέσει σε ατιμωτικό σφάλμα και έπρεπε να ξεπλύνει τη ντροπή με τον θάνατό του. Σε ακραίες περιπτώσεις, ορισμένοι πολεμιστές έδειχναν τη θλίψη τους για το θάνατο του άρχοντα ή όταν ήθελαν να διαμαρτυρηθούν για κάποια αδικία. Στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο πολλοί Ιάπωνες που κατάγονταν από οικογένειες σαμουράι προτίμησαν να κάνουν σεπούκου, παρά να πέσουν στα χέρια των συμμάχων. Στο πεδίο της μάχης, οι σαμουράι το έκαναν γρήγορα και δίχως ιδιαίτερες προετοιμασίες. Σε περιόδους ειρήνης όμως, το σεπούκου ήταν τελετουργική διαδικασία που απαιτούσε την παρουσία μαρτύρων και αρκετή προεργασία.

Η τελετουργία

Συχνά οι μελλοθάνατοι πολεμιστές διάλεγαν να κάνουν χαρακίρι σε ναούς, κήπους ή στο σπίτι τους. Πριν από το ηλιοβασίλεμα, ο σαμουράι φορούσε ένα λευκό κιμονό και οι μάρτυρες, ανάλογα με την σπουδαιότητα του προσώπου, στέκονταν στην αντίστοιχη πλευρά του χώρου. Πίσω από τον γονατισμένο μελλοθάνατο, με το σπαθί στο χέρι, βρισκόταν πάντα ένα συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο του σαμουράι. Άνοιγε το κιμονό και με το κίρι στο χέρι, δηλαδή το μαχαίρι, έκοβε το στομάχι του από δεξιά στα αριστερά. Ο συγγενής του τότε τον αποκεφάλιζε. Στις περιπτώσεις που έκανε χαρακίρι στο πεδίο της μάχης πέθαινε ή από αιμορραγία ή από σοκ.

Οι απαγορεύσεις και το τέλος του σεπούκου

Το χαρακίρι δεν εφαρμόζεται πια όπως στο παρελθόν, αν και ακόμη θεωρείται ένας έντιμος τρόπος θανάτου, χωρίς να αποτελεί πράξη αμαρτίας. Ο ιδρυτής της τελευταίας μεγάλης δυναστείας της Ιαπωνίας Ιεγιάσου Τοκουγκάβα, το 1603 προχώρησε στην έκδοση διατάγματος που απαγόρευε το σεπούκου. Τα προβλήματα που δημιουργούσε η ευθιξία των Ιαπώνων ήταν περισσότερα από αυτά που έλυνε. Το έθιμο ήταν τόσο βαθιά ριζωμένο στη ιαπωνική κουλτούρα, που παρά την απαγόρευση συνεχίστηκε. Έτσι, επί του Άρχοντα Νομπουτσούνα Ματσουντάιρα του Ίζου, η κυβέρνηση εξέδωσε ένα αυστηρότερο διάταγμα που απαγόρευε την τελετουργική αυτοκτονία. Φυσικά δεν τιμωρούνταν ο νεκρός, αλλά ο άρχοντας που επέτρεπε στους ακόλουθούς του να τελέσουν σεπούκου. Άρα όποιος έκανε χαρακίρι ατίμαζε και έβαζε σε κίνδυνο τον προστάτη του.

Το οριστικό τέλος ήρθε το 1873, παρά το γεγονός ότι για αρκετά χρόνια πολλοί πέθαιναν με αυτόν τον τρόπο. Μετά την ήττα στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, έγιναν πολλές τελετουργικές αυτοκτονίες. Σποραδικά ακόμη και στις μέρες μας παρουσιάζονται κρούσματα, τα οποία βέβαια είναι μεμονωμένα.

Διαβάστε ακόμα στη Μηχανή του Χρόνου:

Ο Ηλίας Βενέζης και η θητεία του στα «Τάγματα Θανάτου» των Τούρκων

«Mην πείτε στη μάνα μου ότι είμαι διαφημιστής, νομίζει ότι παίζω πιάνο σε μπορντέλο». Ζακ Σεγκελά, ο θρυλικός διαφημιστής που χαντάκωσε τη Μελίνα (βίντεο)